Sarmoniou an Aotrou Quere

The Project Gutenberg EBook of Sarmoniou an Aotrou Quere, by Jean Quťrť This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Sarmoniou an Aotrou Quere Author: Jean Quťrť Editor: Christophe Jťzťgou Release Date: December 3, 2007 [EBook #23685] Language: Breton Character set encoding: ISO-8859-1 *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SARMONIOU AN AOTROU QUERE *** Produced by Alphonse Nandert and the FURCH project .NPO KENTSKRID EVIT EMBANNADUR NEVEZ LEVR KENTA— AR "SARMONIOŔ". C'hwi a gavo amaŮ nemet an hini kentaŮ eus an daou levr anavezet dindan an anv "Sarmonioý an Aotrou QuťrťĒ. Dastumet eo bet ar sarmonioý-se gant an Aotrou Jťzťgou ma oa d'ar c'houlz-se ur beleg yaouank, kure e Kastellin. Al levrioý a zo bet moulet e 1906 e ti-moulerezh "la Presse Libťrale", e Brest, evit Corcuff levrier e Kastellin. Buan ez eo deut al levrioý-se da vezaŮ levrioý-skol brudet, evit an holl veleien yaouank eus eskopti Kemper hag hini Sant-Brieg. Mad e vefe bremaŮ reiŮ deoc'h un nebeut titouroý, diwar-benn ar skouerenn am eus kemeret evit embann a-nevez levr kentaŮ ar "Sarmonioý". Perc'henn kentaŮ al levr a voe an Aotrou Helliet Person Lanvolon. Roud e siell kaoutchoug .NPO a gaver war bajenn gentaŮ al levr. Ur perc'henn all, marteze, a voe unan hanvet pe genthanvet "Maurice", ma voe person Mantallod. Skrivet en deus e anv war ar bajenn ma vez moulet warni aotre da embann gant an Aotrou 'n Eskob Kemper. Mantallod ne vez nemet ur gÍriadennig gant un daou c'hant pe daou c'hant hag hanter-kant bennak a annezerien o chom enni. Pell amzer a zo, a dra sur, peogwir stank eo bremaŮ ar parrezioý bras hep beleg ebet, hag enno muioc'h eget daou vil ene. D'am soŮj, ez eo marv perc'henn diwezhaŮ al levr. Dav e oa neuze d'an hÍred dibab etre peadra ar beleg petra oa talvoudus ha petra ne oa ket. Kaset o deus kalz levrioý d'an diskarg en ul lec'h galvet amaŮ ar "baludenn" peogwir e oa, e deroý ar bloavezhioý mil .NPO nav c'hant dek ha tri-ugent, ur wir baludenn. An dour kaset dezhi dre ruzelenn Sant Goneri a chome enni kent ha ma c'helle tizhout ar mor. Douar ha mein diouzh ar c'hleuzioý distrujet a oa kaset eno, a-gevret gant ur bern loustoni all o doa an dud ar c'hoant dieubiŮ diouto. BremaŮ, ne 'z eus ken a ziskarg aze, leuniet mik eo bet ar baludenn hag ez a an dour eeun-hag-eeun d'ar mor. Dour sklaer e c'hell bezaŮ koulskoude, peogwir ne red bremaŮ er ruzelenn Sant Goneri nemet an dour o tiveraŮ diouzh un doare baludenn all, aozet a-ratozh evit glanaat an dour eus kanoý-distrouilh ar gumun a-bezh... D'ar c'houlz-se , ne oa ket leuniet c'hoazh ar baludenn am eus komzet diouti ha m'edo e-kichen an aod, a-dreŮv d'an erin-bili a harz ar reverzhioý brasaŮ da vont e kreiz an douaroý. Kalz tud a dremene dre aze, o vale a-hed an aod, hag etrezo ar vamm din. Hi a welas levrioý ar beleg, e Latin pe e Galleg, hag ivez unan .NPO skrivet e Brezhoneg ma tedennas he evezh, peogwir ar c'hein dezhaŮ a oa goloet gant ler. Ne oa ket goloet a-bezh al levr gant ler, evel-just, peogwir neuze unan en dije e gemeret a-raok, pe c'hoazh an hÍred o dije e viret evit ar priz. Den ne gredas koulskoude e oa prizius al levr-se, digoret e oa ha glebiet ivez ar pajennoý gant ar glav ma kouezh a-wechoý dre amaŮ, zoken pa n'emaŮ ket an douristed er vro. Al loued en doa kresket war ar pajennoý kreiz hag ivez war ler ar c'hein. Kemeret en deus koulskoude va mamm al levr-se evit e ziskouez din peogwir e oa skrivet e Brezhoneg. A-vec'h ma tigoris levr ar "Sarmonioý" ma zegouezhas un doare burzhud bihan. Gouest e oan da lenn gant aez petra a oa skrivet ennaŮ, daoust ma 'z eo diaes din lenn ar skridoý nevez e Brezhoneg. E gwirionez, e oa skrivet al levr e Brezhoneg eeun ma c'helle kompren an dud diwar ar maez, zoken pa oant o chom e parrezioý disheŮvel. Daoust ma oa bet skrivet ar sarmonioý .NPO evit tud Bro-Leon, n'eus ket re a ziforc'h etre ar Brezhoneg ma kaver aze hag an hini ma vez komzet amaŮ e Bro-Dreger. Me en doa desket ivez meur a c'her hag a dro-lavar implijet er skridoý relijiel. Kroget am boa, e gwirionez, da lenn e Brezhoneg e-barzh levr katekiz va mamm, al levr nemetaŮ skrivet e Brezhoneg ma anavezen d'ar c'houlz-se. Pep dek vloaz em eus adlennet ar "Sarmonioý", ha pep gwech gant an hevelep plijadur. Tregont vloaz da c'houde, am eus kroget da ziskrivaŮ al levr evit e embann war ar roued. Echu eo bremaŮ al labour hag hir e voe ! Gant un hanter-eur evit pep pajenn ha teir fajenn pep sizhun, n'eo ket diaes jediŮ an amzer ma voe ret din evit diskrivaŮ ar pevar c'hant pajenn eus al levr-se. Spi am eus ma vo va labour talvoudus evit an holl re o deus c'hoant d'ober enklaskoý e skridoý .NPO kozh evel ar "Sarmonioý". Evel am eus lavaret endeo, daou levr a sarmonioý digant an hevelep beleg a zo bet embannet. Koulskoude, n'on ket deut a-benn biskoazh da gavout an eil. Ur skouerenn dezhaŮ a zo miret en ul levraoueg e Skol-Veur Brest met me n'am eus ket an dro da vont er gÍr-se hag ivez ret e vije bet kaout an aotre evit e luc'hskeudenniŮ ha n'on ket re vad evit breutaat gant ar mererezh ! Spi am eus e vo unan all kalonek a-walc'h evit beurechuiŮ diskrivadenn "Sarmonioý an Aotrou Quťrť". Alphonse Nandert, d'an tri a viz Du 2007. .NPO L'abbť Helliet CdN Lanvollon SARMONIOU an AOTROU QUERE DASTUMET HA RENKET GANT AN AOTROU J…Z…GOU Cure e Castellin óóóóóóóóó I óóóóóóóóó Ha goude he varo Pell cíhoaz e komzo, Keit ha ma vo e Breiz, Ha Brezonek ha Feiz. BREST IMPRIMERIE DE LA PRESSE LIB…RALE 4 ó Rue du Ch‚teau ó 4 ó Corcuff, Libraire, Ch‚teaulin ó 1906 .NPO DIOC»SE Ploudalmťzeau, le 27 Avril 1906. DE QUIMPER ET DE L…ON óóó PAROISSE DE PLOUDALM…ZEAU *** MON CHER AMI, Je viens de terminer la lecture des Sermons de M. QU…R…. Je níy ai rien trouvť de contraire ŗ la doctrine de la Sainte Eglise. Líťloge du style de M. QU…R… níest plus ŗ faire. Cíest du breton le plus pur sans purisme, riche en images et en compa- raisons tirťes de la nature et des usages bretons, et en expressions pittoresques. Par la simplicitť du plan et par la variťtť des dťveloppements, toujours en harmonie avec la mentalitť de nos auditoires bretons, ces Sermons peuvent Ítre trŤs utiles aux PrÍtres qui voudront se former ŗ la prťdication. Cíest dans les sujets de circonstance, surtout, que M. QU…R… a donnť libre essor ŗ sa riche imagination. La lecture de ces Sermons sera un vrai rťgal pour les amateurs de langue celtique. Veuillez agrťer mon cher Ami, mes sentiments dťvouťs en. Notre Seigneur Jťsus-Chrit M. GRALL, Chanoine honoraire, Curť de Ploudalmťzeau. .NPO Maurice Person Mantallot Vu le rapport de M. GRALL, Curť de Ploudalmťzeau, datť du 27 avril, nous avons permis díimprimer les Sermons de M. QU…R…, mis en ordre par M. líAbbť J…Z…GOU, Vicaire ŗ Ch‚teaulin. Ch‚teaulin, 17 mai 1906. - FRAN«OIS-VIRGILE, EvÍque de Quimper et de Lťon. .NPO EUR GER ARAOG óóóóóóó Aliet oun bet, meur a veach, da gas da voulla sarmo- niou brezonek an Aotrou Quere. Mez diegi e 'm oa o kregi el labour. Sarmoniou an Aotrou Quere oa skrivet, an darn vuia, var feuillennou paper, distag ha fuillet ama hag ahont. Ouspenn-ze, kalz anezho oa lakeat an eil en heben. Ha hent all cíhoaz, níoant ket holl skrivet er memez doare. En he amzer genta, an Aotrou Quere na skrive ket evel ma rea var fin he vuez. He zarmoniou diveza í zo skrivet ervez grammadek ar Gonidek. Ar re all a zo heb reolen hebed. Dibab ha renka kement-se oll, níoa ket eul labour eaz. Mez pellocíh, koulzkoude, al labour í zo great. Gant sarmoniou brezonek an Aotrou Quere e zo gellet ober daou leor euz ar re goanta. Ra deufent da veza talvouduz ! * * * Kredi a raan e raÔnt vad, dreist holl, díar veleien iaouank. Peurliesa, en eur guitaad ar Cíhloerdi, ne anavezont ket nemeur a vrezonek. Ne ouzont ket, dreist-holl, brezo- .NHO VI EUR GER ARAOG .NTO nek ar c'hatekis nag hini ar relijion. Sarmoniou an Aotrou Quere ho zikouro d'he deski. * * * Beza int ar c'henta sarmoniou moullet e brezonek iacíh. Ar cíhalz anezho ' zo troet kaer ha livet brao. Meur a hini ive, evelkent, hen anzav a dleer, a zo disterrocíh. Holl, koulzkoude, e meuz lakeat ho moulla. Ar venanen a ra he mel gant poultren dastumet var bleuniou a bep seurt liou. Ar prezeger ive a ell kaout er sarmoniou ar re zis- terra, ar pez a vezo guella, marteze, da lakaat en he brezegennou. * * * Dreist, e vefen eurus, ma rofe al leor-ma da unan all benag, ar mennoz da zastum ha da gas cíhoaz du voulla, sarmoniou brezonek. Mars eo, na ve ket bet beteg-hen moullet euz ar seurt prezegennou-ze. Níeo ket, koulzkoude, na vije ket bet, en hor bro, preze- gerien dispar. An Aotronez Cloarec, Fave, Jaouen, Mor- gant, Pouliquen, Mingant, Nicolas ha kalz re all, a zo cíhoaz brudet en hon touez. En ho amzer oant mistri evit displega 'r religion. Ma ve bet dastummet ha moullet ho frezegennou, pe- beuz tenzor e vije bet evit Cadoróbrezeg Breiz-izel ! Euz an traou great mad, ne dlefer, morse, lezel netra da vont da goll. C. J…Z…GOU. .NHO Eur gerik divar benn an Aotrou Quere óóóóóóóóó I An Aotrou Quere a zo ganet, er bloaz 1824, er Cíhoulen, e parrez Plouenan. E kelendi Castel e reaz he studi. Pí oa beleget, ó 25 gouere 1850, ó oa kaset da gure da barrez Riec. Mez ne falvezaz ket ganthan, chomm er barrez-se, hag abarz daou vloaz e teuaz da gure da Blouider. Eno, var ali eur mignon, ecíh en em lakeaz da genta da zeski 'r brezonek. Mez a veacíh míhen doa adarre tremenet daou vloaz er barrez-se, ' oa hanvet da gure e sant LoÔs-Brest. * * * Eiz vloaz e chommaz eno, ha goudeze, e teuaz da ber- soun da Voelan. En eur ziguezout, ar persoun nevez hen devoa, diocíh-tu, leacíh da ziskuez he garantez díhe barrisioniz. Eur cíhlenved heuzus deuz ar re spegusa, ar vosen, oa en em ledet var ar barrez. Kalz tud oa taget gant-hi. Adalek ar mintin betek an noz, bemdez, an Aotrou Quere a vije var varcíh du-ma, du-hont, o velet ar re glanv. Pa davaz pellocíh ar cíhlenved, Prefet ar FinistŤre, a .NHO VIII DIVAR BENN AN AOTROU QUERE .NTO ginnigaz rei ar groaz a enor díar persoun kalounek. Mez an Aotrou 'n Escob a viraz en eur lavaret: ę Beleien va Escobti, ne labouront ket evit enoriou ar bed-ma. Gortoz a reont, en eur ober ar mad, eur rekoumpanz all kaerocíh e baradoz Doue. Ľ * * * Er bloavez 1873, an Aotrou Quere, oa hanvet da bersoun e Bannalec. Mez kement, a garantez a zante en dro díezhan, e parrez Moelan, ma zeaz da gaout an Aotrou 'n Eskob evit her pedi díhe lezel eno. ó ę Ama, e skrive goudeze da eur mignon, kement tra ' zo a lavar eur bern traou da mí cíhaloun. Eur mean, eur vezen, korn an hentchou, a gemer eur vouez evit kozeal ouzin, dudius. Ar zonj hebken dího dilezel, a ro da mí cíhaloun melkoni.Ľ * * * Ho dilezel a rankaz, koulzkoude. Er bloaz 1874, e oa kaset, en despet díezhan, da bersoun da Gastellin. He barrisioniz nevez a glevaz lavaret na deue da 'vitho nemet dre fors. An digemer a rajont díezhan na voa ket deuz ar guella. Mez en eur he anaout, abarz pell, e teujont díher cíharout. Ha var fin he vuez ne voa ket, e Castellin, unan ha n'hen dije ket doujanz, karantez ha respet evit ar persoun koz. * * * Doue ' zigasaz dían Aotrou Quere eur zamm pounner da zougen. Epad he iaouankiz hen doa bet great eur cíhlenved deuz ar re voasa. Divar neuze, morse ne oa bet mad avoualcíh. Mez gant an oad ar beacíh a bounereaz. .NHO DIVAR BENN AN AOTROU QUERE IX .NTO Cíhuecíh vloaz araog he varo, he izili í en em lakeaz da grena. Ne elle mui chomm en he vele. Noz-deiz, e vije en he zav, o vale dre he gambr pe harpet deuz eur gador. Mervel a reaz, dían drivecíh a vis guengolo 1898, dían oad a drizek vloaz ha triugent. Hirio, e gueret Castellin, he barrisioniz ho deuz savet díezhan eur bez deuz ar re goanta hag a lavaro dían holl, a dreuz ar cíhantvejou, pegement ho deuz bet karet ho phersoun koz. óóóóóóóóó II Etouez beleien Breiz-Izel, ne gav ket díin e ve bet morse, hini, ken elavar hag an Aotrou Quere. Aliez e zo bet lavaret divar he benn ar pez a lavare, gueach all, ar Juzevien divar benn hor Zalver Jesus-Krist : Nunquam locutus est homo sicut homo ille : biskoaz den na breze- gaz evel an den-ze. Pa vije er gador, an oll a droe varzu ennhan, klevet e vije bet eur gellienen o voudal dre an iliz. Eva í reat evel pa lavarfen he gomzou. Er gador, an Aotrou Quere, ploum en he zav, a groge da genta en he zarmoun en eur gozeal freaz, en eur zis- taga mad he gomzou. Mez goudeze, a nebeut da nebeut, ecíh en em domme hag e kase he vouez ervez an traou hen dije da zisplega. Gueach e vije dous ha plean, ę evel mel var bara guen, Ľ egiz ma lavare aliez ; gueach e vije laouen koulz hag eur rimadeller o kounta rimadellou ; mez gueach ive e kroze evel ar gurun hag e tifrete he ziouvreacíh. .NHO X DIVAR BENN AN AOTROU QUERE .NTO Pa ziskroge deuz he zarmoun, avechou e lavare eur gomz grons ha dichek, hag a gueze var ar cíhalonou evel eun taol morzol. Aliesocíh, evelkent, ecíh achue dre eur beden. He benn savet varzu an Env, he zaouarn kroachet var he stomok, e guie lakaat var he vuzellou komzou lemm hag a doulle evel birou. Ha dre ma komze ' vije guelet, var dremm ar re ' zilaoue, avechou an daelou o tiruil e teid ho divocíh, avechou ar muscíhoarz var ho muzellou, hag avechou all, var ho zal, ar spount hag an anken. * * * Hogen tri dra a zikoure kalz an Aotrou Quere da brezeg evel ma rea : he vrezonek, he vouez hag he labour. Koulzkoude, an Aotrou Quere níhen deuz ket bet atao, anavezet mad ar brezonek. Beza ' zo sarmoniou skrivet ganthan e Riec, ha níint na guellocíh na fallocíh eget ar re a rafe, brema, eur belec iaouank nevez deuet deuz ar Seminer. (1) Mez a viskoaz, an Aotrou Quere a zo bet distagellet mad. Eur vouez hen deuz bet, atao, hag a cíhelle ober ganthi ar pez a garie. Pí oa deut da Blouider, an Aotrou Marc, persoun Goulcíhen a glevaz, eur vech, anezhan o sarmoun. ó Assa ta mad, abostol, a lavaras díezhan, te ' vo eur mestr prezeger pa giri. ó Oh! ia, eme an Aotrou Quere, meuleurez : gaouierez ! .NFO (1) Setu ama tammou deuz eur brezegen skrivet ganthan, en he iaouankis. ... But a ra eur rumm dud pere zervich Doue non pas e giz ma cíhoulen, mez beteg eur certen poent, eur certen rezoun... Hag, en effet Doue rekom- mand díheomp rei tout pe netra. Setu perak dizroit c'houi pere... .NHO DIVAR BENN AN AOTROU QUERE XI .NTO ó Nann, nann. Mar kerez deski 'r brezonek e vezi eur prezeger dispar. ó Penaoz ! Deski 'r brezonek ! Me oar brezonek. ó Nann. Ne ouzout ket, kred acíhanon. Evit he zeski, sell : ne lez morse, paour hebed da dremen heb chomm da ober ganthan eur frapat kozeal. Ar re baour níint ket bet er skol hag ' oar mad iez ho bro. Ha neuze cíhoaz : níe peuz ken nemet cíhuecíh vloaz var-n-ugent. Ma vijen en da leacíh, me ' iafe da cíhoari galoch ha da cíhoari kornigel, bep sul var al leur-ger, gant ar baotred iaouank. Gantho e klefez brezonek iacíh ha níeo ket cíhoaz tamm ebet saotret gant ar gallek. * * * An ali ' blijaz dían Aotrou Quere. He blijadur oa, pa zea da bourmen, chomm da gozeal gant ar re goz, gant ar beorien ha gant ar bastored denved oa neuze cíhoaz stank e Bro-Leon. ę Gantho, a lavare meur a veach, goudeze, e meuz desket va guella brezonek. Ľ Bep sul ive, e zea da cíhoari kornigel var al leur-ger dirag an iliz, araog ar Gousperou. Ar barrez holl a zirede da velet ar cíhoarierien. (1) * * * Mez, abarz nebeut, e rankaz kuitaat an diou skol-ze. Kaset e voa da Sant-Lois-Brest, evel hon deuz 1avaret, diagent. .NFO (1) Kornigel an Aotrou Quere a zo bet dalcíhet pell, e ti unan deuz he vrasa mignouned, e Pont-ar-Cíhastel, e parrez Plouider. .NHO XII DIVAR BENN AN AOTROU QUERE .NTO Eno, ne zilezaz ket ar brezonek. En em lakaat a reaz díhe skriva. Hag eun dra drŰl avoualcíh a roaz tro dezhan díober kement-ze Eun tad Jesuist, oa deut da brezek ar cíhoraÔz da Vrest. Eur vouez hen doa deuz ar re gaera. Hag eun devez, e kanaz da gureet Sant-Lois, eur zoun latin, soun an den kondaonet díar groug ocíh en em gonsoli araog mont díar maro. An holl a jomme souezet ken kaer e kavent ar zoun. ę ó Na pebeuz iez eo al latin, evelkent, a lavarent. Plega í ra da liva pep tra. Níeo ket gant ar brezonek eo ' ve great eur zoun e se. Ľ An Aotrou Quere, avad, ne dinte ger. Mez a benn an noz varlercíh, e kinnigaz kana eur zoun vrezonek. Troet hen doa soun an tad Jesuist. Hag an oll a gavaz ó Ar Grou- gaden ó kaeroc'h, zoken, eget ar zoun latin. Divar neuze e reaz kalz rimadellou. An niver braz anezho, a zo bet great gantho, leor Kanaouennou Kerne. moullet brema zo c'huec'h vloaz. (1) * * * Divezatocíh, eun dra all a boulzaz cíhoaz an Aotrou Quere da studia guellocíh ar brezonek. Unan deuz ar veleien oa ganthan e Sant-Lois-Brest, an Aotrou Mathieu oa bet hanvet da bersoun e Plouescat. Gina ' rea o vont díhe barrez, rak níe guie ket ar brezonek. ę ó Mar cíheljen cíhoaz he zeski, a lavare. Mez ar bre- zonek zo eur iez diot ! Níeuz na merk na rouden evit dont a benn anezhan. Ľ .NFO (1) Ar re ho deffe cíhoant da gaout leor Kanaouennou Kerne, a raffe mad, en eur he brena, dioch-tu, brema. Ne jomm mui nemet eun nebeut da verza. .NHO DIVAR BENN AN AOTROU QUERE XIII .NTO ó Eo, eo, a lavare an Aotrou Quere, he zeski a cíheller, sur. Ha píeo guir hen deuz, a dreuz ar cíhantvejou, en em zalcíhet digattar, e zeuz merk ha rouden evit anaout anezhan. Neuze ecíh en em lakeaz díober eur grammadek. Ar grammadek-se, hag hen doa an Aotrou Quere roet díezhi ar pep vella deuz he spered hag ar pep vrasa deuz he amzer, a zo kollet, hirio. Bet oa bet prestet dían Ao- trou Normant, rejant er Seminer. Abaoue he varo, níeuz gellet kaout kelou diouthi, e nep leacíh. * * * Evel a veler, an Aotrou Quere hen doa gourennet avoualcíh deuz ar brezonek. Hen anaout a rea mad tre. Hogen, níeuz par da anaout mad he iez evit beza ela- var. * * * Eun dra all cíhoaz koulzkoude, a ranker da ober evit prezeg mad. Red eo beza sonjet kalz, er pez a ve da la- varet. Hogen, da ober al labour-se, ken nebeut, an Aotrou Quere ne vanke morse. Aliez eo bet klevet o lavaret: ę Biskoaz ne díoun bet eat er gador-brezeg, eb beza skrivet va zarmoun, da ne- beuta teir gueach. ó Morse, a lavare cíhoaz, ne meuz bet roet eun ali da mí farisionis, nag e gallek nag e brezonek, heb beza skrivet ha renket mad, ar cíhomzou a 'm bije da lavaret. Ľ Var gement-se, kerkoulz e vije atao var aon. ę Prezeg, emezhan, zo hada komzou Doue : Semen est verbum Dei. .NHO XIV DIVAR BENN AN AOTROU QUERE Da zioual ' zo da vankout a respet da gomzou Doue ha dían dud a deu d'ho zelaou : Maledictus qui facit opus Dei negligenter ! Ľ Hogen, evit ober eur zermoun, setu ama penaoz ecíh en em gemere. Da genta, e lakea var baper, an oll zonjou a deue díezhan divar benn ar zarmoun-ze. Goudeze, e tibabe etouez ar sonjou-ze, hag e lakea, diocíh renk, ar re ' gave díezhan beza ar guella. Pellocíh e skrive he zarmoun var baper lizer. Neuze na vije chenchet mui. Hounnez eo ' vije roet er gador-brezeg * * * Holl zarmoniou an Aotrou Quere, zoken he gonferansou var gourcíhemennou Doue ha var Sakramant ar Binijen a zo bet, evel-se, skrivet penn-da-benn. Mez ar cíhalz anezho ' zo bet devet. Ne zeuz mui chommet dioutho nemet ar steuennou. Moullet int ama, e giz míhon deuz ho cíhavet. óóóXóóó .NPO KENTA LODEN óóóó SARMONIOU BET PREZEGET EVIT PARDONIOU ** .NPO Ne'z eus netra war ar bajenn-maŮ .NPO I PREZEGEN 3 Great er Folgoat d'an eis a vis Guengolo 1886 Ecce filius tuus: ecce mater tua : Hennez eo ho mab ; hounnez a zo ho mamm. BREIZIS-IZEL, VA C'HENVROIS KER, Setu hi, ahount, ar japel a zo bet savet eur pemp kant vloas a zo benag, var bez an hini epad he vuez, a c'halvet SalaŁn ar Foll. Goude beza var dro Lez-'n-Even, klasket en hano Mari, he dammig bara pemdiziek, SalaŁn a zistroe ama dindan he vezen. Da ober he bred e soube he damm bara er feunteun ha goudeze en eur gana meuleudi he itroun ar Verc'hez Sakr, e c'hourveze var an douar noaz evit kemeret he gousk, eur mean ganthan dindan he benn. Ar foll ervez an dud a voe ar fur ervez Doue, rak m'hen doa anavezet mad ne maomp var an douar nemet evit gounit ar Baradoz. Evel testeni euz he zantelez, eur flourdelizen gaer, .NHO 4 AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM .NTO hano Mari, e lizerennou aour, merket var he deliou, a ziwanaz var ar bernik douar a c'holoe he gorf maro. Eun nebeut goude, ar japel gaer a zo dirazomp a voue savet var he vez, hag ennhi hon tadou kos, deuet a bep korn tro var dro, a veze guelet var ho daoulin o c'hen em erbedi ouz Mamm Doue. Tud an Arvor, tud an Argoat, ho c'hreden, ho fizians, ho c'harantez a zo a rumm da rumm, en em zalc'het en ho touez. Ha setu ganeoc'h, hirio, d'ho tro, karget an dachen vras man. Itroun Varia 'r Folgoat, evidoc'h int deuet. Anezho deoc'h hag ac'hanoc'h dezho e tlean eta kozeal. C'houi ho c'hemer evit ho pugale : hi, ho kemer evit ho mamm. Grit, o Guerc'hes sakr, ma tiskuezin peger kouls mamm, oc'h evitho ha pegement e tleont poania da veza evidoc'h bugale vad. * * * Va breudeur ker,óó Piou ac'hanomp n'hen deuz ket guelet eur veach benak eur c'hrouadurik bihan gour- vezet en he gavel : he zaoulagad glaz savet ganthan var zu an Env, he vleo melen rodellet en dro d'he dal, he ziou vreac'h daoubleget var boull he galoun e seblant gant he vuzellou hanter-zigor, mousc'hoarzin ouz elez ar Baradoz Ha c'houi, avi deoc'h ounthan marteze a lavare ouzoc'h ho c'hunan : óó ę Na te a zo euruz, chomet ma zeo en he fez kurunen gaer da vadiziant ! Ľ .NHO AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM 5 .NTO Marteze ive, truez ounthan en ho kaloun e lavarac'h ouspenn : óó ę Krouadurik paour, petra e teui-tu da veza var an douar ? Eun neudennik netra ken, torret eaz gant an disterra stokat, a stag ac'hanout ouz ar vuez ! Ha petra c'hellez nemet en em glemm ? Goestl da gozeal n'out ket c'hoas ; goestl da labourat kennebeut ; goestl d'en em zifenn kennebeut all. Koulskoude an hent a zo rust ; penn-da-benn danjerou stank ha poaniou garo ! Da lezel gant da nerz da unan, eun devez pe zaou, a ve barn ac'hanout da vervel. Ľ Krouadur paour, piou gant truez ouzid a daolo ac'hanout evez ? Ľ Piou ? Va breudeur ker, her goud a rit koulz ha me, en he gichen e ma he vamm. Oh ! ma ve en ho touez unan hag a lavarfe d'in : ę Me ne meus ket, me, anavezet va mamm. Ľ Dezhan d'am zro me lavarfe : ę Va breur, va c'hoar ger, truez a meuz ouzoc'h, gwalc'h va c'haloun, rak n'ho c'heuz ket anavezet ar pez a zo goude Doue brassa tenzor ar vuez-ma. Ľ Ar vamm keit ha ma vezo bihan he c'hrouadur, her mago gant leaz poull he c'haloun ; hi her mailluro, hi a zesko dezhan kozeal, a zesko dezhan bale, hen dougo pa vezo skuiz, a dommo he zaouarn etre he re, he benn e pleg he gouzoug : hi, pa welo, a zec'ho he zaelou gant kil he dourn ha gant eur pok. Dre ma kresko, d'ezhan e roio an tamm mezer tomma, evithan e tispartio ar guella tamm bara, kentoc'h he lezel da gaout naoun, e chommo he unan heb tamm. .NHO 6 AR VERC'HEZ ZO HOR MAMM .NTO En noz, en deiz, da bep mare, heb skuiza, heb damanti guech hebed, e vez kavet atao prest : prest da rei he nerz, prest da rei he foan, he amzer, he buez m'ar deo red ! Hag an eil bep eil tro, a lavar d'egile an daou c'her ken karantezus : ę Va c'hrouadur ! va mamm ! Ľ gant eur vouez ken tomm, ken tener, ken dudiuz, ma trido ouz ho c'hleved kaloun an Aotrou Doue he hunan. * * * Va breudeur, setu aze petra eo eur vamm din eus an hano a zoug. Hogen koulsgoude : Ar Verc'hez sakr a zo eur vamm evidomp : hor c'he- meret he deuz evit he bugale. Brema zo trivac'h kant vloaz, eur groas a voue savet var menez Kalvar, hag outhi tachet divar bouez he bevar-ezel, Jesus-Krist a iea da vervel. Ehars ar groas, eur vaouez hag eur goas en em zilet etouez he vourrevien, a zo deuet da rei dezhan eun diveza merk a garantez. Unan eo ar vamm ankeniet, egile Sant Iann, ar mignon tener. Jesus-Krist a zo dija en he angoni, hag her gout a rit óó rak piou ac'hanomp na velas ket unan benag var nez mervel óó komzou eun den var he dremenvan a zo evel birou lemm eun dant dezho a bep tu ; buhan e zeont doun hag eur vech eat e chomont. Hogen, en eur zellet bep eil tro, ous he vamm hag he ziskib muia karet, hor Zalver a lavar : ę Mulier ... .NHO AR VERC'HEZ ZO HOR MAMM 7 .NTO Maouez paour, mamm oc'h bet, mamm na viot mui, rak ar mab, n'ho poa nemet-han, a ia da vervel ; hiviziken, den n'ho kalvo he vamm ! ę Eo, koulskoude, mamm e viot c'hoas, rak me a ro deoc'h bugale all ; hennez hag ar re ho karo eveld'han a vezo deoc'h bugale. Ľ Ecce filius tuus. * * * Mez, Guerc'hes sakr ! Eun dra a zeu da spounta va c'haloun. Ar vamm, eur vamm vad, a zo bras he c'harantez. He galloud, siouas ! a vez aliez bihan. Mammou kristen, ama ouz va zelaou, c'houi guelloc'h evidon-me a c'helfe hen diskouez. 1ļ Aliez, re aliez en em gavit dic'halloud eneb ar maro. Pet gueach, ni ho peleien galvet ganeoc'h da vont d'ho ti, n'hon deuz-ni ket klevet ac'hanoc'h o lavaret : ę Setu hen ama var va barlen, va c'hrouadurik paour ; aon a meuz na zeuffe ar maro d'hen c'herc'had. Grit, oh ! grit ma chommo gant ar vamm ar c'hrouadur he deuz ganet, lavarit din ne varvo ket. Ľ Ha ni a ranke respount : ę Mamm gristen, ar maro hag ar vuez zo e pleg dourn Doue ; aliez e diou veach eurus an hini a varv abred ; aliez teir gueach dizeŁr an hini a jomm da goza. Lavaromp kentoc'h : Fiat : ho polontez bezet great. Ľ , Ha dirazhomp an ealik bihan a harpe da vervel he .NHO 8 AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM .NTO benn var beultrin he vamm. Oh ! ma vije bet gallet prena buez gant karantez, bevet en divije. Mez n'oa ket deuet da jomm, hag epad ma welet en dro d'he gorf maro he ene a nije varzu Doue da gana kantik ar Baradoz. 2į Dic'halloud eneb ar baourentez. Nag e pet lochennik soul en eur zihuna var he c'hol- c'hed kolo, eur c'hrouadur n'hen deus ket lavaret : ę Naoun a meuz. Ľ Ha c'houi he vamm, naoun deoc'h koulz ha dezhan a ra eur zell var ar planken : goullo eo ; eur zell e korn an armel : guerzet an diveza pez dillad ! hag e respountit : ę pa voaz bihan e roen d'id leaz va c'haloun ; hirio ne meuz nemet daelou va daoulagad ; gortoz ma vezin bet o klask. Ľ Hag e zeac'h a zor da zor da lavaret : ę Eun draÔk benag en han' Doue ! evit na varvo ket gant an naoun ar c'hrouadur hag he vamm. Ľ 3į Dic'halloud eneb tristidiges ar vuez-ma. Piou en ho touez n'hen defe ket lavaret evel peleri- nez Rumengoll : Va c'hrouadur 'zo d'in, nann na gredin biken E ve mare ar pred ma n'e ma em c'hichen Ous va zaol o tribi he damm. Her guelet netra ken a ra d'in plijadur : Eun tamm bara segal a vez c'hoek ha natur P'hen dreb ar mab gant tad ha mamm. Koulskoude, hirio an deiz, pet en ho touez n'ho deuz hi ket eun devez guelet ar post o lakaad eun tammik .NHO AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM 9 .NTO paper var gorn ho zaol; skanv eo evel eur bluen, ha koulskoude e ro evel eun taol hors var ho kaloun ó lavaret o c'heuz : ę va mab a ia da soudard. Ľ Eiz devez varlere'h e zoc'h eat d'hen ambroug betek korn an hent kar . ę Kea en han' Doue, va mab ; beach vad d'id ha kenavezo'r c'henta distro ! Ľ Hen a ieas : c'hui zistroaz hag en eur vont e lavarac'h : marteze n'her guelin ken ; hag an abardaez-se, den en ti na zrebas grinsen : ar plas chommet goullo a stanke ar galoun. Marteze, deac'h diveza en eur renka he zillad e korn ar bank e lavarac'h en eur wela : Daoust hag hen a zistroio da uza ar re-ma ? Varc'hoas, evithan e zin da bardouna d'ar Folgoat. Hag er mintin-ma var ho taoulin er japel e lavarac'h : ę Mamm venniget, c'houi gueach all eveldon-me hirio, a c'houlenne ho mab diank. Eur zell a druez ouzin : ho preac'h zo hirroc'h eget va hini : grit ma na jommo ket eskern va mab da venna var an douar estren ; grit dreist-holl ma ne gollo ket, etouez tud ha ne gaozeont ket ar brezounek eveldomp-ni, he lod e Baradoz Doue. Ľ Ia, va Breudeur ker, breac'h ar Verc'hez a zo hirroc'h, nerzusoc'h eget breac'h mammou ar bed-ma. Beza eo eme sant Bernard, holl c'halloudek dirak Doue, nann dre nerz he wenn, mez dre nerz he fedenn : ommipo- tentia supplex. Ha kement-ma n'eo ket estoun. Ar Verc'hez a zo, var eun dro 1į Merc'h muia karet Doue an tad. .NHO 10 An VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM .NTO 2į Mamm garantezus Doue ar mab. 3į Pried dinam Doue ar Spered glan. Kouls ha ni evit guir, e tiskenn a liguez Adam ; Mez Doue a falvezaz d'ezhan, ober anezhi eur grouadurez dibab. Araog he ginevelez, ar profet, digor dirazhan levr an amzer da zont he guelas o pignat euz an desert : ó dudius evel ar goulou-deis, splamm evel al loar, lugernus evel an heol, nerzus evel eun arme linennet evit ar stourmad. Kaeroc'h c'hoas en em ziskuezas d'an heur ma teuas er bed. Consevet oa bet dibec'h ha genel a reas dinam. D'an oad a dri bloaz en em roaz holl da Zoue. Atao leun a spount rag ar pec'het, leun a deneridigez evit an dud, dastummet gant-hi en he c'haloun ha gant he brassa aket an holl vertuziou a c'heller da gaout, e vevas digaillar e peb giz epad he buez hed ha hed. Pa zeuas evithi, heur ar c'himiad, e varvas, nann dre gosni na dre glenved : mervel a reas dre nerz he c'ha- rantez evit Doue. Hag, hirio, en deiz, digemeret er baradoz korf hag ene, santelloc'h he unan eget an oll zent all var eun dro, rouanez an Envou ha rouanez an douar, eo azezet e kichen he mab var huella kador a zo goude kador an Aotrou Doue. Setu perak, eo dirazhi, digor frank tenzor ar baradoz. Dirazhi eo falvezet gant ar Brovidans skuilla varnhomp holl c'hrassou Doue : ó omnia per Mariam, ó beza eo evidomp, eme Vossuet, eun eil Salver ar bed. .NHO AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM 11 .NTO Hi a roas d'heomp Jesus-Christ ha dreizhi, abaoue, evel dre eur c'hras misterius e tisken trugarez Doue. Harp a ro d'an oll. 1į Harp a ro d'ar guir gristenien. Roit d'ar bugel eun dra hag a ra d'ezhan plijadur, d'an dra-ze ar bugel a zalc'ho stard, outhan e sello aliez ha goude e redo da gaout he vamm. ó ę Va mamm, emezhan, lakit hen- ma a gostez ; me her c'holfe, marteze ; marteze hen torfen ; marteze c'hoas he ve laeret divar va c'houst ; c'houi hen diouallo mad ha ganeoc'h me er c'havo pa garin. Ľ Eneou kristen, pet gueach dirak ar Verc'hez n'ho c'heuz-tu ket lavaret ar memes tra : ę Mamm zantel, ar bed zo fall, va c'haloun dinerz, aoun a meuz da goll va ene ; diouallit ac'hanon, Itroun. Ľ Ha dre skoazel Mari, en despet da bep tra, e zoc'h chommet pur ha disklabez. Harp a ro d'ar bec'herien. Eun den kouezet en eur puns doun, a jomm esper en he galoun keit ha ma talc'h krog er gorden. La- varet a ra : ę Ar gorden am dalc'ho a zioc'h an dour ; ar gorden a vezo evidon eur skeul da bignat er meaz. Ľ Va breur, va c'hoar ger, kouezet oc'h er pec'het, ne gollit ket esperans. Guelloc'h eget eur gorden a zo azioc'h ho penn : dourn ar Verc'hez Vari zo astennet varzu ennoc'h. Ar pec'het, her goud a raan, a zo pounner da zibrada. Mez he dourn a zo krenv hag astennet gant eur garan- tez padus. Ma talc'hit krog mad ne deot ket da goll. Hag aliez evit ho savetei ar Verc'hes a lakaio en implij ar pez a zeblant an nebeuta nerzus var an douar. .NHO 12 AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM .NTO * * * Er pardaez-se an tad difeis hag he verc'h iaouank n'oa nemet-ho, ho daou er gear. Hag an tad lavaret : va merc'h, kit d'ho kuele, deut eo ar mare. ó Va zad, boazet oun bet gant va mamm, da lavaret araok, va fedennou dioc'h an noz ; anez ne c'hellin ket kousket. ó Ped da unan neuze, me ne bedan mui. Hag hi var he daoulin dirag imaj ar Verc'hez, lavaret he fedenn a vouez huel. En eun taol krenn e chom a zav : ę Va zad, ar pez a jom da beur-echui va feden a zo bet gant va mamm difennet ouzin lavaret dirazoc'h. Ľ ó Ah ! me fell d'in her c'hleved. Hag hi neuze : ę Eun tad e meuz, eur vamm ive, ho c'haret a dlean, ho c'haret a raan ho daou. Ľ Va mamm a bed ac'hanoc'h hag a bed Doue. Va zad avad 'a bed na Doue na c'houi. Ľ En dra-ze pa zounjan bemdez e welan, gant aoun na vemp dispartiet er bed all. Ľ Pa zoc'h mamm d'heomp hon tri, sellit outhan a druez. Grit, Guerc'hes santel, grit ma vezin eun deis er baradoz etrezo ho daou evel ama. Ľ En abardaez-se, an tad, daoulinet e kichen he verc'h, a zeske ganthi hag a lavare var he lerc'h ar pedennou hen doa pell a ioa ankounac'heat. A beden he verc'hik vihan, Mari he doa great evel eun alc'hoez aour da zigeri d'ar feiz he galoun kaledet. .NHO AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM 13 .NTO * * * Setu perak, e peb korn eus hor bro, holl, kos ha iaouank, desket ha dizesk, paour ha pinvidik e tiskoue- zomp kement a fizians er Verc'hez. Dibaot ar parreziou ha na ve ket ennho kavet eur japelik benak savet en he enor. Kaout a reomp dreist oll Rumengoll var douar Kerne hag ar Folgoat var douar Leon. Lod a lavar : Ar feiz e Breiz a ia kuit. Va breudeur, setu ama ho respount. Ho kroaziou, ho panielou douget er mintin-ma gant ho tiou vreac'h nerzus a vel kaer d'an holl, a lavar en ho c'hano : Ar feiz e Breiz a zo beo ha iac'h : evel hano Mari skrifet e lizerennou aour var flourdelizen SalaŁn, eo skrivet en hor c'halonou e lize- rennou beo : kristenien omp ha kristenien e chommomp betek hor maro ! Lod all a lavar : Beza a du gant an Ilis eo beza enep he vro. Hag er mintin-ma, dre ar c'han a dregerne, tro var dro d'ar japel, c'hui evithi a c'houlenne bennos Doue. Patronez dous ar Folgoat Hor mamm hag hon itroun An dour en hon daoulagad Ni ho ped a galoun, Ar Frans zo bras he enkrez Mont a rai da netra Sellit outhi a druez Truez, o Maria. .NHO 14 AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM .NTO * * * Guerc'hez venniget, me ne c'hellan nag anaout na niveri ar re a zo deuet ama, hirio, da veuli ac'hanoc'h. C'houi, mamm ger, ho c'hounto, ho anavezo, a zalc'ho anezho sounj. Epad ho buez c'houi he diouallo. Pa skoi evitho an heur da guitaat an douar e tiskennot e kichen penn ho guele hag en tu all d'ar maro, ha dioc'h-tu, e tiskuezot ar baradoz digor evit na vezo ket rust na c'hoero an disparti. C'houi c'hoas, var dreujou an eternite a zeuio var ho arbenn astennet ganeoc'h ho tourn en eur lavaret : ę Deuit va mab, deuit va merc'h, ho c'hanaout a raan. roud penn ho klin a zo chommet en iliz ar Folgoat hag ho peden moullet em c'haloun. Ľ ó Ha neuze dourn ha dourn ho c'hassot dirak ho mab Jesus hag e lavarot : ę Va mab, setu ama va bugale all, ar re ho poa roet d'in var menez Kalvar. Ľ Evitho, eur plas en ho ti, eur gurunen en hor baradoz, evitho perz da virviken en hor gloar hag en hon eŁrusded. ó Evel-se bezet great. * * * .NPO II. PREZEGEN Var ar Galon Zakr. ó Great e Quimerc'h evit ar pardoun óóóóóóóóóó Dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis. Hor c'haret hen deuz hag evidomp hen deuz en em roet he-unan. VA BREUDEUR KER, Stag ouz ar groas, Jesus-Krist a ioa dija tremenet, pa deuas eur zoudard, gant eun taol goaf, da zigeri he gostez. Euz ar gouli e strinkaz eur berad lin-c'hoad ouz daoulagad an den didruez ha Longin, dall he ene beteg an heur-ze, a zeuas dezhan ar guelet. Neuze en eur zellet ouz ar galoun nevez toullet gan- than hag en eur zounjal er burzud c'hoarvezet, Longin a gredas e zoa Jesus-Krist mab Doue hag a zeuas da veza eur zant. D'an deis hirio, gouel ar Galon Sakr, hag ouspenn en ho parres c'houi, deis pardoun ho c'hilis nevez, greomp evel Longin, eur zell pis ha guirion var galoun hon Doue. .NHO 16 VAR AR GALON-ZAKR .NTO Mar he studiomp mad, goulaouen ar feiz ganheomp en hon dourn e velimp eo hi ar galoun venniget-ma a zo evidomp var eun dro : Guir alc'hoes ar Baradoz. Guir gelennadurez hon ene. Guir gonsolation hor buez. * * * Kaloun Jesus a zo alc'houez ar baradoz. E derou an amser, an den kenta da zeis he grouidi- gez a gavas, great evithan gant he Zoue, ul lojeis pinvidik. A zioc'h he benn, bolz an Envou dirodellet e giz da eun doen c'hlaz staget outhi, evel tachou aour,an heol da sklerijenna an deiz ; al loar, ar stered da gae- raad an noz. Dindan he dreid an douar oe bet diazezet stard var he ael, gant he vleuniou, he frouez, he loaned a bep ment hag a bep stumm. En dro dezhan kelc'h ar mor, gant kement a vag en he zounder hag en he ledander. Hag an traou-ze, dezhan oant oll. Rak oll oant bet great evit he vad pe he blijadur. Ia, kaer oa al lojeis, kaer an ti. Ha mestr an ti, kaeroc'h c'hoas, savet ploum var he ziou c'har, soun he benn var he ziouskoas, tro he lagad varzu an Env, laouen he dal, lemm he speret, karantezus he galoun, digaillar he ene. Ia, d'an deiz-ze, an den a ioa kaer, an den a ioa eurus ; hen oa roue an douar ; ennhan evel .NHO VAR AR GALON-ZAKR 17 .NTO en eur mellezour difazi, e kaved poltred he grouer. Ha Doue he-unan, goude her beza great ar pez ma zoa, her c'havas divank, diabeg e pep gis : Vidit Deus quod esset valde bonum. Kaeroc'h c'hoas hag eurusoc'h e tlie beza, kouls- koude, he blaneden da zont. Goude beza tremenet var an douar, en eul laouene- digez heb he far, muioc'h pa neubeutoc'h a vloaveziou, e zoa galvet heb rankout tremen dre ar maro, da eur vuez all c'hoas dudiussoc'h : he hano a ioa skrivet hag he renk merket er baradoz. Mez goud a rit petra c'hoarvezas. Eur frouezen tentus, mez difennet, a ziskaras hon tad hag hor mamm genta. Varlerc'h ho dizentidigez, tenvalijen ar spered, sem- pladurez ar galoun, techou fall ar c'horf, an anken, ar c'hlenved, ar maro, gwalinier dianavezet a ziagent, en em zirollas var an douar. Gwasoc'h c'hoas ! ar pec'het a zerras dor an Env hag a dorras an alc'huez. Mez eun devez, d'an heur merket gant ar Brovidans, eur c'hrouadurik bihan a zeu var an douar. Den kouls lavaret ne daolas evez hebed ouz he zonedigez. Ha penaos sonjal ennhan ? Evit kavel n'hen doa nemet eun dournad plous ; evit ti eur c'hraou hanter zisto ; evit mamm eur grouadurez humbl, evit tad mager, eur micherour paour. Ha koulskoude da heur he c'hine- velez, Elez ar Baradoz a lavare : ę Gloar da Zoue er penn huella euz an Envou ha var an douar peoc'h d'an dud a volontez vad, rag eur Zalver a zo ganet hirio an deiz. Ľ 2 .NHO 18 VAR AR GALON-ZAKR .NTO Ia, meulet ra vezo Doue : ia, ra zistroio ar peoc'h e kaloun an dud, rag evidomp mab Doue a zo deut er bed. Eveldomp hen deus kemeret eur c'horf hag eun ene : Se nascens dedit socium. Epad tregont vloaz e vevaz e kuz, en eur c'hounid divar bouez he ziou vreac'h he damm bara pemdiziek : epad tri bloas all e kelennas ar bobl en eur ober da bep unan vad e peb giz, ha goudeze eur gurunen spern var he benn, e sammas var he choug eur groas pounner ha varnhi e c'hen em astennas da vervel. Araog tremen e lavaras eur gomz : ę Va Zad, pardonit- hi rak ne ouzont ket petra reont. Ľ Ha goude, eur gomz all : ę Consummatum est, peurc'hreat va labour, peur- achuet an alc'houez. Ľ ó Ia, va Breudeur, torret oa d'an heur-ze ar zetans douget en hon enep. Troad ar groas a stanke an ifern : beg ar groas a zigore an Env, ha diveza berad goad kouezet a galoun Jesus-Krist a beurnetea hon eneou. Setu ni a nevez, ken-vreudeur ma zoomp da Jesus-Krist, guir vugale Doue hag heritou- rien he varadoz. Mez, piou ha petra a lakeaz hor Zalver da zisken e kraou Bethleem ? Piou ha petra 'reas dezhan pignat var menez kalvar ? Piou ha petra, va Breudeur ker ? Sellit ouz he boltred hag e tiskouez deoc'h he galoun, he galoun dener, true- zus, douget dre ar garantez da baea hon dle da Zoue he dad : Se moriens dedit in pretium. ó Me ho salud eta kaloun sakr, deoc'h bennos, meu- leudi, hirio, varc'hoaz, da viken. C'houi en ho madelez ho c'heuz lakeat em dourn eil alc'houez ar Baradoz ! .NHO VAR AR GALON-ZAKR 19 .NTO * * * 2. - Kaloun Jesus-Krist, kelennadurez an den. Koulskoude, va Breudeur, evit mont tre, n'eo ket awoalac'h kaout eun alc'houez, red eo c'hoas he lakaad er potail ha rei dezhi eun hanter tro. Setu perak, sant Paol a lavare gueach all : adimpleo in corpore meo ea quú desunt... peur-achui a raan va unan, ar pez a vank evidhon da bassion Jesus-Krist. Setu perak ive, kaloun Jesus-Krist ouspenn ma zeo evidhomp alc'houez an Env a zo eur gelennadurez evit hon Ene. Sant Augustin a lavare : ę Noverim te, noverim me. Grit, o va Doue, ma ho c'hanavezin mad ha ma c'hen em anavezin va unan. Ľ Evit anaout Doue, eur zell en dro d'heomp ha varnhomp a zo peadra awalc'h. Rak Doue, evel eur micherour bras, en deus skrivet he hano, merket mad eo var gement hen deus great. Skrivet eo var ar firmamant e lizerennou aour, skrivet e meur a liou dizhenvel, var ar bleunv a flastromp hep sonjal enn'ho dindan seul hor botez prenn ; skrivet en hor c'haloun pa garet sellet outhi, skrivet eo dreist holl e kaloun Jesus-Krist. Setu hi aze kaloun va Zalver, sellit outhi mad, selaouit piz ar pez a lavar hag e velfot. Da genta, pegement e kar ar vertus. D'an eil, peger bras kasouni he deus ouz ar pec'het. Piou ac'hanoc'h, eme Jesus-Krist, eun devez, a damallo d'in-me eur pec'het benag ? Hag an dud, ken douget .NHO 20 VAR AR GALON-ZAKR .NTO koulskoude da gaout abeg a rankas tevel ha stoui ho phenn. Hag e guirionez, va Breudeur ker, kaloun Jesus- Krist adalek an heur genta betek an heur ziveza, a zo evidomp evel eun tabernakl mysterius, dastumet ennhan, var eun dro, da heul ar pez a zo a vella e kaloun an den, holl c'halloud, holl binvidigez, holl vadelez kaloun Doue : Quacumque sunt vera, sancta, pudica, amabilia, si qua virtus, hoc cogitate. Deski 'ra d'heomp peger waz tra eo ar pec'hed. Ar pec'her a lavaras da Zoue : ę N'oud ket d'in mestr, ha mar d'oud, ne raan forz a ze ; ne zentin ket ouzit ; ę non serviam Ľ. Ha Doue, rak ma c'hentent beza mestr, a blad prim ar pec'her, pe a c'houlen evit hen espern eun iskus din deus he vajeste, ha neuze Jesus-. Krist a respount en bon hano : ę Setu va c'haloun, tennit anezhi betek ar berad goad diveza, goad pur, dinam, disklabez, peadra eo evit paea dle ar pec'her. Ľ Ah ! aliez e c'hen em blijomp o c'hen em boueza ervez hon danvez, hor spered, hon deskadurez, hor gened, hon nerz, hon renk huel... moged, poultren, netra ken. Lakit en unan a ziou skudel ar valanz, Kaloun Jesus- Krist, ha da heul, kement he deus great evidomp ; er skudel all, hon ene. Tanti vales : setu petra oud koustet, setu petra ' dalez. - Anavez eta, ene christen, pegen huel eo da renk, peger kaer kurunen a zo great evit da dal. Goude da veza prenet, kaloun Jesus-Krist a dle beza da rekoumpans : se regnaus dat in prú- mium. .NHO VAR AR GALON-ZAKR 21 .NTO * * * Kaloun Jesus-Krist, zo guir gonsolasion ar vuez. Eur ger c'hoas araok echui. ó N'eo ket ebken, ka- loun Jesus-Krist a vez toullet hed ar vuez-ma. Teir groas a velan var menez Kalvar : kroas Jesus-Krist e kreis, eur groas all a bep tu . Var ar groas kleis eur pec'her a ziagent hag o vont da vervel en he bec'het. Var ar groas deou eur pec'her ive, er pean kenta, mez den just ha san- tel en heur he varo. Hag an teir groas-ma a jomm' en ho zav keit ha ma pado ar bed. Neus fors piou oc'h, paour, pinvidik... ho kroas ho pezo da zougen. Eur glemmaden, setu kenta merk ar vuez, ho c'heuz roet, en eur zont er bed. Eur glem- maden ziveza a beurachuo ho puez. Hag etrezho ho diou, an dristidigez a iel d'hon heul evel hon skeud pa bar an heol. Piou ac'hanoc'h ne anavez ket an dristidi- gez ! Eun deiz pe zeiz eur stok a zo bet roet d'ho kaloun, ha dre ar stok, ho kaloun blounset, gouliet, a zigasas an dour var ho taoulagad... Ar stok ?... d'an deis ma varvas ho pried, ho kroua- dur..., ma zeas ho mab pell deus he vro, ma voe taolet pri ouz ho tal..., d'an deis ma zoc'h bet kouezet er pe- c'het..., piou o savo ? piou ho laouennaio, ho tizammo ? Kaloun Jesus-Krist digor d'an oll. ó Kaloun Jesus- Krist, esperans an oll... hodie mecum eris in parasido. ó Hodie... ar vuez zo berr... mecum eris... e vezoc'h ganhen-me... Me eo hel lavar ha me ne fazian den... in parasido, eurus da viken. .NHO 22 VAR AR GALON-ZAKR .NTO Parresionis Q*** eurus oc'h da veza savet an ilis ma komzan deoc'h ebars, eurus rag ma zeo gwestlet da galoun Jesus-Krist. Eun dra c'hoas da ober. Savit d'ho Toue eun ilis all : templum Dei quod estis vos. Ha goude, kurunen en Env ! AMEN. * * * .NPO III PREZEGEN Great d'ar bemp var-n-ugent a vls Ebrel 1883, evit pardoun Sant-Marc óóóóóóó Docentes eos servare, Omnia quúcumque mandari vobis. - (Math. 28-30). Deskit dezho heulia kement a meuz gour- c'hmennet deoc'h. - (Aviel sant Vaze. ó P. 28-29-30 ved) VA BREUDEUR HA VA C'HOAREZED KRISTEN, Ar sant, ma reomp hirio he c'houel, a zo bet keme- ret evit patron ho farrez gant ho tud kos. Her pedi, hen henori a reant. Nag a bet guech n'int-hi ket bet deuet en ho raog da c'houlen diganthan nerz ha skoazel a eneb ar bed, ar c'hig, an drouk-speret. Nag a bet guech n'int-hi ket bet en em zaoulinet ama var leuren ar memes ilis ha dirag ar memes sant ? C'houi, bugale dezho, a zeu eveld'ho ha var ho lerc'h d'hen enori, d'her pedi, d'hen trugarekaad, da c'houlen dreizhan grasou. Ha mad a rit. Rak ho mignon eo hag ho c'halvokad dirak Doue. E c'hallit, ó pelloc'h e zaan, ó e tleit .NHO 24 VAR AR RELIJION .NTO lakaat ennhan ho fizians, rak atao e vezo prest da zelaou ho pedennou. Koulskoude n'eo ket awalc'h. Seblantout a ra d'in, klevet sant Mark euz an Env o lavaret, hirio, da bep unan, ar pez a lavare guechall sant Paol d'ar griste- nien euz he amzer : kemerit skuer divar-n-hon evel ma kemeran skuer va unan divar Jesus-Krist. Red eo, e guirionez, kredi hag ober da vihana, darn deuz ar pez a reas sant Mark evit esperout kaout eveldhan perz e gloar an Envou. N'euz ket daou hent evit mont d'ar barados, unan stris evit ar zent hag unan ledan evidomp-ni. Hogen, va Breudeur, sant Mark hen deuz digemeret a greis kaloun relijion Jesus-Krist ; sant Mark hen deuz he heuliet penn-da-benn hag en despet da bep tra. Ni koulz hag hen a dle digemer anezhi hag he heulia koustet pe gousto : diou virionez hag e teuan da lavaret anezho deoc'h, eun nebeut komzou. * * * Sant Mark a gredas hag a heulias, relijion Jesus- Krist. Hor Zalver var nez pignat en Env, a lavaras d'he Ebestel : ę Kiit ha prezegit ar Feiz d'an holl. Deskit da bep unan heulia kement a meuz gourc'hemennet deoc'h. Ľ Hag an Ebestel a ia varzu ar pevar avel, lod dre ar broiou a dost, lod all dreist ar mor er rouanteleziou a bell. Dre holl ha d'an holl e prezegont : d'ar paour, d'ar .NHO VAR AR RELIJION 25 .NTO pinvidik, d'an dud desket, d'an dud dizesk. Lod a zelaou hag a gred, lod a zarr ouz ho c'homzou dor ho spered ha dor ho c'haloun. Eun devez, eun den hanvet Mark, a ziwezas dezhan en em gavout var hent sant Per ; her selaou a ra, ha setu ker buhan he speret sklerijennet ha gounezet he galoun. Digemeret a ra lezen an Aviel evel eur reolien zantel, roet d'an den evit deski dezhan hent an Envou hag evit he harpa hed he veach. Koumpren a ra eo an Aotrou Doue mestr da rei gourc'hemennou d'he grouadurien ha da c'houlenn ma zentint outho. Ha raktal, heb argila, heb gourlerc'hi e lavar : ę kredi a ran, kristen oun... Credo. Ľ Koumprenn a reas ouspenn, n'eo ket awalc'h evi- dhomp rei hor spered da Zoue en eur gredi ar guirioneziou diskleriet d'heomp en he hano hag euz he bers ; red eo rei d'ezhan ive hor c'haloun, en eur zenti ouz ar guirio- neziou-ze hag en eur ober ar pez a c'houlennont a rafemp. Hor c'hreden a dle beza eur greden oberius ha nann eur greden c'haouiad, eur greden varo. Kredi ha chomm heb ober ervez a greder eo en em varn hon unan. Setu perak sant Mark, kerkent ha ma c'hanavez relijion Jesus-Krist a heulias anezhi hed-ha-hed. Her gueled a raan, o vont da heul sant Per, dre ar broiou ma prezegas ennho ar feis. Ganthan e za da Roum, d'ar mare-ze c'hoas kear benn ar bed paian ha ruziet ken aliez a veach, gant goad ar verzerien. Evit derc'hel guelloc'h sounj he unan ouz a c'hourc'he- .NHO 26 VAR AR RELIJION .NTO mennou he Zoue hag ho deski easoc'h d'ar re all e lakeaz anezho dre skrid, en eul levr hag a zo etre ho tawarn, levr galvet euz he hano : Aviel sant Mark. Goudeze e tistroas d'he vamm-bro evit prezek d'he genvroÔs lezen Jesus-Krist. Rak ma heulie he unan a greis kaloun kement a bre- zege d'ar re all, skouer vad he vuez a roe muioc'h a bouez d'he gomzou hag e c'hellaz ober d'ezho koum- prenn e tleomp da genta ha dreist pep tra, klask madou an Env. Dont a reas evel-se a benn da c'hounit kalz eneou da Zoue ha da founti e bro en (an ?) Egypt eun ilis hag a zo bet da c'houde brudet eleiz etouez ar gristenien : Ilis Alexandri. Mez ar baianet o velet kement a dud o senti ouz he gomzou a gemeras outhan warisi hag hen lakeas d'ar maro. An heur vad en devoa evel-se da skulia he c'hoad evit he 'vestr ha da ziella dre he ver- zerenti ar feiz hen doa prezeget d'an dud. Va Breudeur, koustus ha koustus bras eo bet dezhan, n'euz mar hebed, ober ar pez hen deuz great. Plega 'r speret da virioneziou ar feiz, ren ha soubla he galoun ervez gourc'hemennou Doue, ia kement-se a goust d'an holl hag a dlie koustout da sant Mark kement ha muioc'h eget da nikun all. Kemered a rea eur relijion dishenvel diouz hini tud he vro ; he gerent hag he vi- gnounet a dlie hen distrei dioc'h eun hevelep c'hoant hag hen dizalia e pep fesoun. Ha koulskoude, en despet da bep tra, en em ro da relijion Jesus-Krist, koumpren a ra ne c'heller ket heb ar feiz plijout da Zoue hag e ranker, evit kaout digemer .NHO VAR AR RELIJION 27 .NTO er Baradoz, pellaad var an douar dioc'h kement a zifen ha senti ouz kement a c'hourc'hemenn : si vis ad vitam ingredi serve mandata. Koumpren a ra ne dalv netra d'an den gounit ar bed-ma holl ma koller an ene. Ha setu pe evit tra, e tilezas pep tra all evit Doue. * * * Va Breudeur, hel lavaret e meuz deoc'h en eur gom- mans, ni evel sant Mark a dle beza tud a relijion ; da lavaret eo, kredi hag ober ar pez a lavar d'heomp da gredi ha da ober. * * * Pa zeo guir e zeuz eun Doue hag hen deuz great ac'ha- nomp ar pez ma zomp ha roet d'heomp ar pez hen deuz, daoust hag au Doue-ze ne c'hell ket gourc'hemenn d'heomp ober he volontez e pep tra ? Daoust, rak-se, hag hor c'henta soursi na dle ket beza klask anaoud pehini eo ar volontez-se en hor c'hever ? Hogen, e peleac'h e kavomp-ni skrivet ar volontez-ze a Zoue ? Va Breudeur, merket eo her goud a raan, en eul levr hag a zo etre daouarn an holl, merket eo en hor speret kouls hag en hor c'haloun. Ha kenta rebech a glevomp goude beza great an drouk vije rebech hor c'houstians hon unan, nemet e oe dija mouget ar feiz en hon ene. Hi eo a lavar en deiz, en noz... great he c'heuz fall : ego sum qui peccavi, ego iniquitatem egi. Koulskoude, speret an den hag he galon a zo kirieg d'ar fazi : beza e zint evidomp diou reolien amjest ha diasur .NHO 28 VAR AR RELIJION .NTO rag ma vezont touellet ha trec'het aliez dre hor gwall- dechou. Setu perak Doue hen deuz karget ar Relijion d'hon difa- zia ha d'hon distrei divar hent ar pec'het, pa vez mouget pe gousket, en hor c'hreis, mouez hor c'houstians hon unan. Ar relijion eo a dle neuze, lakaat dirak hon daou- lagad ar pez a dleomp da Zoue d'an hentez, d'heomp hon unan. Ouspenn ma teu ar Relijion da sklerijenna hor speret, hi c'hoaz a deu da rei nerz d'hor c'haloun, hor zouten a ra var hent ar vuez a enep tentasionou ar bed, finesaou an drouk-speret, fallagriez an dud digoustians ha skouer fall ar re zifeiz. Beva hep religion a zo eta, pe nac'h hen defe Doue an disterra guir da rei urziou d'an dud, pe zisprijout ar gourdrouzou hag ar promesaou a ra d'he grouadurien : Eo lavaret da Zoue : rei a rit d'in gourc'hemennou, ne anavezan ket deoc'h ar garg hag ar c'halloud d'ho ober : non serviam. Promesaou a rit, gourdrouzou a rit ive : ho disprijout a raan ha me vevo da m' giz : non serviam. Ni a vevo d'hor giz ! Ia, mez hor giz-ni, hirio, a zo, siouas ! giz kristenien dizounj ha digourach. N'eo ket, pell dioc'h eno, giz hon tudou koz. Hi e pep tra a glaske plijout da Zoue. Mont a reant d'an oferen, res- peti 'reant ar zul, ne vankent morse ho fask. Dioc'h mintin ha dioc'h noz e trugarekaent an Aotrou Doue ; beva 'reant e doujans Doue ha mervel a reant en he garantez. Mez ni, va Breudeur, penaos e vevomp-ni, da vihana .NHO VAR AR RELIJION 29 .NTO penaos e vev an darn-vuia ac'hanomp ? Ha stard e cho- momp-ni atao en hor feiz ; ha derc'hel a reomp-ni heb mank, da c'hourc'hemennou Doue ? Evidon-me, a lavar deoc'h, heb kalzik aon d'en em fazia, pa raan eur zell en dro, pa boezan ar pez a greder, pa zelaouan ar pez a lavarer ha pa daolan evez ouz ar pez a rear, me a rank lavaret : ar feiz a viahana a zeiz da zeiz ha doujans Doue a ia var zikar... Unan a lavaro : kaout religion ? ha perak ? awalc'h eo beza den honest. Awalc'h eo beza den honest ! Ia evit tec'het dioc'h ar prizoun hag ar groug ; mez re nebeut eo aliez evit mont d'an Env, rak kement hini ne vezint ket bet er galeou ne daÔnt ket d'ar baradoz. Evit mont d'i ouspen beza den honest eo red beza kristen mad. Awalc'h beza den honest ! Mez petra eo eun den honest ? Goulennit ha klaskit ha ne gavfot e pep tu nemet tud honest var an douar. Al laer, ar mesvier, an den libertin, ar jervicher didalvez, var ho c'hleved, int honesta tud a vale. Awalc'h beza den honest ! Mad, ia mar kirit. Mez ha den honest e c'hellit beza heb relijion ? Penaos c'houi, heb pedi Doue, heb aon rag an ifern, heb espe- ranz da vont d'an Env, c'houi a zo tud honest ? Ha ni tud eveldoc'h, koulskoude, ni goude pedi, goude iun, goude kastiza hor c'horf, ni a rank aliez skei var boull c'hor c'halon ha lavared : Oh ! bezit ouzin truez, o va Doue ! rak pec'herien oump. Ha koulskoude, ma ne c'hallit ket beza den honest heb renta d'an dud ar pez .NHO 30 VAR AR RELIJION .NTO a zo d'an dud, daoust ha c'houi a c'hell beza heb her renta da Zoue ar pez a zo da Zoue. Eun all a lavar : kaout relijion ? Ha da betra ? Me ne meuz ket a relijion ha n'oun ket klanvoc'h evit-se, a zastum arc'hant, a ra brao-bras va zreuz var an douar. N'ho c'heuz ket a relijion ha n'oc'h ket klanfoc'h ? paouroc'h oc'h evit-se ! Iac'h a gorf e c'hellit beza, mez iec'hed ho c'hene ! Pinvidik a vadou an douar, mez ha madou an Env ? Ober a rit ho treuz var an douar ? Mez evit treuzi an douar an den ne vez ket pell : dek, ugent, triugent, pevar ugent vloaz, setu holl. Mez penaos e reot- hu ho treuz er bed all ? Kaout relijion, eme c'houi, da ober petra ? Selaouit hag her c'hlefot. Mad eo da vired ouz an dud d'en em zispenn an eil egile. Ma na meuz ket a relijion ha ma oun sur, a hent all, da dec'hed araog kastiz an dud, perak ne rafen-me ket deoc'h ervez va interest va unan, ar muia droug a zo em galloud ? Mad eo da lakaat an dud d'ober vad an eil d'egile. Mad eo d'an tad ha d'ar vamm evit ma talc'hint urz vad en ho ziegez ha ma tiorrennint mad ho bugale . Mad eo d'ar priejou evit ma raÔnt an eil eurusded egile, mad d'ar vugale evit ma karint ho zad hag ho mamm, mad d'ar mestr evit ma vezo karantezus e kever he zervicher, mad d'ar zervicher evit ma karo he vestr, mad d'ar pinvidik evit ma tiouero eun tamm euz he dorz vara gant ar paour ha d'ar paour evit ma na c'hrosmolo ket enep ar mondian, mad d'ar re zo huel evit ma vezint trugarezuz ha leal e kever ar re zo izel, .NHO VAR AR RELIJION 31 .NTO ha mad d'ar re a zo izel evit na daolint ket mallos d'ar re zo savet a ziout-ho. Da betra mad ar relijion ? Goulennit-hen digant ar c'hreg paour-ze, a velit o wela var dreuz he dor. Eur pried he deuz, mez eur pried mesvier hag a deuz en eun devez, holl gounidegez ar zizun ; bugale he deuz maget, mez digar hint ha direspet. Petra reio hi, ar pried, ar vamm baour ? Aliez a veach marteze eo bet eat var bord ar puns gant ar zounj da veuzi gant he buez he oll boaniou e kreiz an dour. Petra he deuz-hi dalc'het ? Ar relijion ha netra ken. Hi a reio dezhi kaloun ; habaskder a gemer ; mad e c'hen em ziskuez ; padi a ra, gouzanv a ra, hag he buez santel, he daelou diglemm, he dousder a deneraio kaloun pried ha bugale. Da betra mad ar Relijion ? Va Breudeur, relijion ho c'heuz ! Goulennit eta kentoc'h an dra-ze diganeoc'h ho c'hunan. Ha n'eo ket bet digouezet deoc'h avechou koueza en eur pec'het benag, ober unan euz ar pec'he- jou-ze hag a bouez var eur galoun, evel eur mean milin, unan euz an dizurziou-ze hag a laka 'r c'housket da bellaat divar hon tro. Hogen, piou a dennaz divar-n-oc'h ar beac'h pounner-ze, a roas deoc'h an hardisegez da sevel adarre gant esperans ho lagad varzu an Env ha da lavaret : n'euz forz hag e varfenn, hirio, esperout a ran beza digemeret aze e ti va zad. Ne lavaromp eta mui : ar relijion, ha da betra mad ? Lavaromp kentoc'h : ar ralijion a zo mad da zizamma an den. d'he skoazella, d'her c'hrenvaad var an douar, d'hen hentcha varzu an Env, da sklerijenna he spered, .NHO 32 VAR AR RELIJION .NTO da gennerzi he galoun, da rei d'heomp ar gouraj da ober hon dever penn-da-benn, e kever Doue, e kever hon nesa, en hor c'hever hon unan. Mad eo da lakaat ar peoc'h etre an dud, an urz en tiegeziou, ar garantez etre an holl ; da vouga an dizurz hap an droullans : mad eo da bep tra : ad omnia utilis est. Ma zeuz hirio kement a ziezamant etouez an dud, mar teu ar paour da zellet kement a dreuz ouz ar pin- vidik ha da lavaret : perak da hen-ma an aour hag an hean ha din-me ar bara groz hag al labour ; mar teu ar pinvidik da suna c'houezen ha goad ar paour ha da ni- veri pegement a dalv pep diveraden zour a guez diouz he dal ; ma vank ar vugale da zenti ouz tad ha mamm, d'ho dilezel, da gaout mez ouz ho anzao, perak kement- se ? Abalamour ar relijion a ia fall : quia nullus est qui recogitat corde. Va Breudeur, greomp eta evel sant Mark, patroun ho parrez kredit d'ar relijion, heuillit ar relijion, ha dreiz-hi ma na vezit ket atao eŁrus var an douar, e c'hellot da vihana esperout beza eŁrus en Env. ó Evel- se bezet great. * * * .NPO IV PREZEGEN Great e Santez-Anna ar Palud da vis Guere 1888 óóóóóóóóó Inspice et fac secundum exemplar quod tibi monstratum est. Sellit ha kemerit skouer divar ar' pez ho pezo guelet. Va BREUDEUR HA VA C'HOAREZET CHRISTEN, Deut oc'h ama, darn a dost, darn all a bell, rak a bell kouls hag a dost eo bruded ar japel-ma : chapel Santez-Anna ar Palud. Ar bed, deveziou a vez, a ra hen ivez, eur c'halvaden d'he vignoned, ha var he gomz e tiredont lod da velet, lod da veza guelet, holl gant ar zounj pe da gaout pli- jadur, pe da greski ho danvez. En eur zont ama, hirio, a bep tu ha ker stank, ken nive- ruz all, n'ho c'heuz ket, c'houi, sentet ouz mouez ar bed. Eur vouez all ho c'heuz klevet, ho c'heuz selaouet : mouez an Env, mouez ho feiz. Anavoud a reac'h pe abalamour ma ho c'heuz he guelet araog hirio, pe, rak ma ho c'heuz klevet prezek 3 .NHO 34 MEULEUDI SANTEZ ANNA .NTO divar he fenn, ar japel venniget-ma. He guelet a rit dia- zezet e ribl an aod. En tu ze, ar mor doun gant he avelou foll, he rec'hier kuzet, he darziou dijaden ; en tu ma, an douar bras, henvel hen ive, ouz eur mor danjerus hag a velomp varnhan, ken aliez a veach, ar c'horf bruzunet gant ar c'hlenvejou hag an ene paour bloun- set gant ar pec'het. Ha neuze, pe, rak ma zoc'h bet dija krok-ha-krog gant an danjer, pe gant aoun d'en em gavout ganthan tal-ha-tal en amzer da zont, e zoc'h diredet holl gant ar memes c'hoant : Rei da Zantes Anna eur merk anat euz ho fizians, euz ho c'hanaoudegez vad ; deuet oc'h evit he zrugarekaad, evit en em erbedi outhi. Va Breudeur, ne c'hallan nemet ho meuli a gement- se. Rak, mar d'eo ar Zśnt holl hon difennourien dirak Doue, Santez Anna, dreist ar re all a zo bet, a holl vis- koas, kemeret evit patronez Breis-Izel. Koulskoude, n'eo ket awalc'h he fedi, he c'hared ; red eo c'hoas, eveldhi beva e doujans, e karante Doue, hag hirio, e seblantan he c'hlevet o lavaret d'heomp ar gomz e meuz dreiz-hi digoret ar gelennadurez-ma : Inspice et fac.. . Guelit petra oun bet ha grit eveldhon. Distroomp eta var hor c'his da ober eur zell var an amzer dremenet ha skoomp var dor an ti ma veve enn- han naontek-kant vloas zo ar Zantez-ma, e ma hirio, he fardoun. ' Ennhan, en ti-ze, ni gav var eun dro : 1) Eur jervicherez fidel da Zoue, 2) Eur pried karantezus, 3) Eur vamm vad. .NHO MEULEUDI SANTEZ ANNA 35 .NTO * * * Va Breudeur ker, er bed-ma pep den hen deuz he speret hag a joaz he hent ervez he zounj . Mez holl, en despet d'ar plegou dishenvel a gemerer, ne glasker nemet eun dra, atao ar memes hini : beza eŁrus. Hag evit dont a benn da dizout an eŁrusted-ze, ne esperner na poan, nag izign, nag amzer. Prez, tiz a veler var an dud. En em jala 'rear aleiz, ar c'horf ne jomm ket dila- bour nag ar speret dizoursi, diaket, dibreder. Ha kouls- koude, red mad eo kredi e c'hen em fazi an darn vuia. Rak pa zellan ouz ar pez a dremen, pa zelaouan ar pez a lavarer, me a gleo klemmou aleiz hag a vel kalz a zaelou. Ia, neubeut a dud a zo eŁrus rag nebeut a zounj ervad e komz Jesus-Krist : unum est necessarium : eun dra hebken a zo red ; red eo karout Doue, red karet an nesa er guel a Zoue, red eo en em garet hon-unan ervez Doue. Setu ar pez a ententas, ar pez a reas Santez Anna. Ervez sant Jerom, he fried Joachim hag hi a rea teir lodenn euz ho danvez : al loden genta evit Doue, an eil loden evit ar paour hag an dremenidi, an drede loden evit ho ezomou ho unan. Doue da genta, an ezomek da eil hag hi ho unan varlerc'h . Ar renk diveza a zalc'hent, eta, evitho, er pez a zell eus traou an douar. Mez diskuez a reont dre eno, pegen aketus oant da binvidikaat ho ene. E leac'h klask madou ha ne c'hellont en em viret nag ouz ar merkl nag ouz al laŽr, e klaskent da genta rouantelez an Env .NHO 36 MEULEUDI SANTEZ ANNA .NTO hag ar zantelez a ranker da gaout evit beza enn'hi digemeret. Rak-se : Plijout da Zoue hag he veuli, ober vad d'an holl, dreist pep tra d'an ezomek ; óó lakaat buez hir an eternite dreist buez verr ar bed-ma ha mad an Ene araog mad ar c'horf, setu petra eo bet kenta sounj, brasa aket Santez Anna hag hen anzao a rankomp, choazet he deus ar guella loden. Ne c'houzoun ket kaer pe seurt plijadur a c'heller da danva en eur lezel a gostez gourc'hemennou Doue, evel pa na ve, goude ar maro, netra da c'hortoz na netra da zouja ; o tistrei he galoun divar an Env evit he staga ouz an douar, o staga park ouz park, o vernia pez arc'hant var bez arc'hant ; pe seurt plijadur a c'heller da danva o c'hober poan d'an nesa pe zoken, o tremen, heb ober vad, abiou an nep zo en dienez. Mez a dra zur, eŁrus eo an den hag a zant eo benniget, karet gant Doue, eŁrus an den hag a c'hell lavaret : óó ę ne vezo ket goullo va daouarn pa rankin mont da renta kount eus va buez. Ľ óó EŁrus an den hag a zo he hano meulet gant an dud, an den a glev e toull he zor ar paour o lavaret. ę Bennos Doue deoc'h er bed-ma, hag ar barados er bed all. Ľ * * * Servicherez fidel da Zoue : Santez Anna 'zo bet ous- penn eur pried karantezus. Doue, pa grouaz ar bed, a reaz pep tra gant pouez, gant muzur, gant urs ; da bep den rak-se, kouls ha d'an .NHO MEULEUDI SANTEZ ANNA 37 .NTO holl draou all, e verkas he rank hag he stad. Lod a vez ganthan galvet da lakaad moger ar bed etre ar bed hag ho ene ; lod all heb kuitaat ar bed a zalc'h bepred ho c'halon distag, diliam evit gallout eassoc'h a ze miret ennhi d'ar vertus ar c'henta pazen, ar plas a enor hag ober gant muioc'h a nerz labour Doue var an douar. An darn vuia a ra gant ho c'haloun, dirak aoter ar Briadelez, eur skoulm hag a zeu ervez ma 'vez great ha douget, da veza eur skoulm a vennoz, a joa, a eurusded pe eur skoulm a zaelou, a zizesper, a vallos. Eun dra bounner eo, e guirionez, eun dra garguz, diez da zevenout, da zigas da vir dont da lavaret da unan all : ę Setu va dourn d'id astennet ha var balf an dourn-ze, va c'haloun a bez. Ennhi, hiviziken, er ga- loun-ze, ar c'henta plas a zo, ha betek ar maro, a vezo d'id goude Doue. Ervez va galloud, me a raio da eŁrus- ded hag a gemer an Env da dest, eo va c'homz leal ha guirion. Da joaiou a vezo va joaiou , da distridigez va hini, ha mar kavez var da skoaz eur groas benag, me ' zougo ar penn pounnera. Ľ Nag a bed lavar evel-se, n'hon deus-ni ket, ni ho peleien, digemeret en hon buez, ha varlerc'h, pegen aliez a veach, eleac'h eŁrusdet hon deuz kavet hirvoud ha ran-galoun. A beleac'h e teu kement-se ? Ar c'henta, ar brassa pen-kaos eo rak ma kaver kals priejou ha ne bedont ket Doue da zont d'ho eured, kals priejou, hag a zeu goude ho eured da lakaad Doue var an eil bazen en ho c'ha- loun pe d'hen taol er meaz deuz an ti. Va Breudeur ker, ar garantez a zo eur blanten figus, .NHO 38 MEULEUDI SANTEZ ANNA .NTO kizidik ha naoneg . Figuz eo : n'en em blij ket e peb douar ; ne c'hell ket bea greffet var bep seurt treid : kizidik eo : re a c'hlao, re a avel, re a ienijen hen laka da wenvi, da vervel. Naoneg eo ouspenn ; goulen a ra ma 've kenteliet mad, stuet e doare var he zro : izom he deuz bep eil tro, a c'hlizen ar mintin hag a domder ar c'hreis-deiz . Evit chom beo hag ober brud e rank eta beza greffet var ar zantelez, plantet e liors an Aotrou Doue, ha tro var dro, evel eur c'hael-spern, lakeat doujans Doue, d'he diouall eneb drouk. Red eo e teuffe ouspenn grasou an Aotrou Doue d'he zaouri ha d'he zomma ha bennoz an Env da zistrei divar-n-hi pep gwall varrad amzer. Anez kement-se, abred e wenvo, e veleno, e varvo, marteze. Sellit kentoc'h ha guelit. E peleac'h, etre pe rumm priejou , e ren ar brasa ienien, e sao an aliessa trous, e red ar puilla daelou, e kaver ar brasa keus, ar pounnerra disesper ? Ne lava- ran ket, ne zafe ket avechou eur goummoullen benag azioc'h ti ar guella priejou. Peleac'h kaout var an douar an den n'hen deus ket mank hebed ? Mez daou bried a zoujans Doue a oar mad eo berr pep speret, eo dinerz pep kaloun, eo fallakr an śrouant ; rak-se e c'hen em bardonnont, e c'hen em garont, e vevont e peoc'h. Diou galoun staget gant dourn Doue an eil ouz heben hag a c'hoar en em glevet mad, a ra evel eur barados euz ho zi. Setu ar pez a reas Joakim hag Anna. Mez Joakim a ioa eur zant, Anna a ioa eur zantez hag eaz e kavent rak-se, servicha Doue ho daou hag .NHO MEULEUDI SANTEZ ANNA 39. .NTO ober an eil eŁrusded egile o c'hen em garet ervez Doue. Euz ar garantez a rene etrezho ho daou, sant JerŰm a ro d'heomp eun testeni. Joakim bep bloas, a iea ervez lezen ar vro, da ober eur sakrifis e templ Jerusalem. Bep bloas ive, kement hag ober e rea da Zoue eur sakrifis euz ar re gaera. Eur bloavez, ar belek karget da lakaat urz er zakrifisou a veze kinniget, a lavaras da Joakim : ę Penaos eun den dizher evel doud-te, eun den ha n'eo ket bet benniget he Briadelez rak n'hen deus krouadur hebed digant Doue, a gred ober sakrifisou ker bras, rei prof ken koustus ? Ľ Da eur rebech ken c'houero sant Joakim ne respoun- taz ket. Heb en em glemm e kuita templ Jerusalem, en em denna ' reas a gostez pell deus an dud hag eno e savas eul lochen da wela. Anna he bried, test deuz eun henveleb glac'har, a gemer eur gouriz reun, iun a ra, pedi hag hirvoudi, en eur c'houlen digant Doue ar c'hras ma vezo tennet an dismegans divar hano he fried. Evit-hi, evitho ho daou, Doue 'ra eur burzud. Da recompanzi ho c'harantez, e ro dezho en ho c'hosni, eur verc'h benniget dreist an holl verc'het all : Santez Anna a lakeas er bed ar Verc'hes glorius Vari. Hag evel ma he devoa en em ziskuezet skouer ar priejou mad e c'hen em ziskuez ive : skouer ar mammou karantezus. * * * Eur garantez all da heul karantez Doue hag hini he fried a c'houlennas eta, digemer e kaloun Santez Anna : karantez ar vamm evit he merc'h. .NHO 40 MEULEUDI SANTEZ ANNA .NTO Va Breudeur ker, ne laeromp ket loden an Aotrou Doue. Hen dreist pep tra, eo hen deuz great ar Verc'hez Sakr ar pez ma zeo. Eva, ar genta maouez, a gollas ar bed : Eur verc'h da Eva eo a dle hen savetei. Ha Doue a bell, a bourchassas, a aozas pep tra evit kas da benn ar pez hen doa rezolvet dre druez ouzomp. Mez ma reaz evit ober euz ar Verc'hez eur grouadurez ker pur, burzud var burzud, Santez Anna a reas he lod. 1į Sellit outhi : He merc'h c'hoas iaouankik flamm, a zo en he c'hichen o teski lezen Doue. 2į D'an eil Santez Anna n'he doa krouadur ebet nemet-hi. Ha koulskoude, d'an oad a dri bloas, Mari a zo kaset d'an templ ha roet da Zoue. Tadou ha mammou, setu aze ho skouer. Peurvuia eur c'hrouadur a vez ar pez ma vez great : nebeut a drec'h wen. En em glemm a rear euz ar vugale ; guel- loc'h e ve en em glemm euz ar re nebeut a zoursi a vez bet kemeret d'ho c'helen ervad. EŁrus an nep er bed-ma, a ra evit Doue, evit he nesa, evithan he unan, ar pez a c'houlenn mad an ene. Koulskoude, hag e tiguesfe ganheomp, kueza er pec'het, ne gollomp ket a fizians. Eur sant hen deus bet lavaret divar benn ar Verc'hes : omnipotentia supplex. Me 'lavaro da m'zro, Santez Anna dre he feden a zeuio a benn euz kement e dezho c'hoant. Ar Verc'hez a zo he merc'h, Jesus-Krist a zo he mab bihan : Galloud he deuz eta dirag Doue. Ha hent all, ne c'hello ket mankout a garantez evidomp ni bugale ar beg douar ma a zo en em wlestet dezhi. .NHO MEULEUDI SANTEZ ANNA 41 .NTO En em erbedomp eta outhi gant fizians. Mar d'homp mad, hi hor jikouro da genderc'hel ; mar bevomp er pec'het, hi a astenno d'heomp he dourn evit hor zevel da genta ha rei d'heomp nerz da jomm en hor zao beteg ar fin. AMEN. .NPO V STEUEN Evit eur zarmoun da ober e neus fors pe seurt pardoun divar benn eur zant pe eur zantez VA BREUDEUR KER, Hirio gouel S*** X***. Seblantout a ra din a c'haleze divar he dron, her c'hlevet o lavaret d'heomp ar pez a lavare gwechall Sant Paol d'ar gristenien eus he amzer : Imitatores mei estote sicut et ego Christi. Ali a bris mor deuz unan. Rak, ha setu e daou c'her ar pez a lavarin deoc'h hirio. 1į Ne maomp var an douar nemet evit beza sant en deiz da kont. 2į Penaos anavout ha ni 'zo var ar venojen vad. ß 1. Ne maomp er bed nemet evit gounit an Env. Doue hen deuz hor c'hrouet evit ar barados. Jesus-Krist en deuz hor prenet evit ar barados. Ar Speret Santel ne hean d'hon dougen ha d'hon ren varzu ar barados. .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 43 .NTO * * * Eur rejant kos, var a gounter, en em gavas eun deis gant unan euz an dud iaouank a ioa bet ganthan er skol. óó Sell, eme ar rejant kos, c'houi a zo aze ? Ha iac'h mad var a velan, guell a ze ! Mez petra oc'h c'houi deut da veza ? óó Troet e meuz va zounj ar var vicher a zoudard, ha setu me dija kabiten. óó Kabiten ? Oh ! mad tre. Heur vad ho c'heuz. Ha goude? petra 'veffot goude ? óó Goude mar gellan e vin koronel. óó Guelloc'h c'hoas ! Ha goude ? óó Goude general ma vez chans vad. Mez diez eo pignat ken huel. óó Ia eur garg huel ha dies da baka, esperomp evel- kent. Ha goude ? óó Goude ? gant va fae e c'hedin ma venn deut kos. Pa bouezo re an oad var va diskoas, me a iel da veva dibreder. óó Ha goude? óó Goude e varvin. óó Ha goude ? óó Goude ? Me ne ouzoun ket. óó Mad ! Me c'hoar. Goude pil pe fas. Daou lojeiz : Baradoz pe ifern... Eur vech kollet, kollet evit mad. Taol tro hebed. Ha neuze : quid prodest homini si mundum universum lucretur animś vero suś detrimentum patiatur. Setu perak : Imitatores mei estote sicut et ego Christi... .NHO 44 VAR AR ZILVIDIGEZ .NTO Ne lavaromp ket : N'eo ket red ober kement hag ar Zśnt ! Nann, mez red eo ober ar pez a c'houlen Doue. Ha Doue a c'houlenn ma kerzimp digaillar var hent ar barados. óó Ne lavaromp ket eo diez... Quis me liberabit de corpore mortis hujus : D'ar Zśnt eo bet diez ive. * * * Penaos anaout, ha ni a ra, ia pe nann, ar pez a c'hou- len Doue ? óó Mean diskuiller an orfebrer... Ar peziou faos, henvel evit c'henta gwel, ouz ar peziou ac'hant mad... Mean diskuiller an aviel : óó 1į Si pez tuus scandalizat te abscide eum et projice a te... Beza sant koustet pe gousto, en despet da bep tra... Evit an traou ne zellont ket ouz ar zilvidigez e c'heller ober meur a sakrifis... A eneb he zilvidigez arabat sakrifia netra. 2į Quarite primum regnum Dei et hśc omnia adjicien- tur vobis... E c'hallomp er bed, klask meur a dra, mez da genta dreist pep tra, regnum Dei... rak : quid prodest homini... ? 3į Sive manducatis, sive bibitis, omnia in Gloriam Dei facite... Peb den hen deuz he stad, he labour ha pep unan a dle poania d'ober mad he dreus en he stad... Mez e n'euz fors pe seurt buez, e tle beza ar zounj euz ar zilvidigez. 4į Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit... Aliez e ve lavaret : labourat awallc'h evit hirio... Labouret awalc'h, d'an oad e meuz : diskuizomp brema... Evit beza sant eo red labourat beteg ar maro... .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 45 .NTO An ebestel a lavare eun devez da Jesus : Ecce reli- quimus omnia et secuti sumus te, quid ergo erit nobis ? óó Ha Jesus a respountas : Vitam śternam possidebitis. óó Labourit epad ho puez evel an Ebestel da vont da heul Jesus, ó et vitam śternam possidebitis. Amen. .NPO VI PREZEGEN Var ar Zantelez óóóóóóóóó Imitatores mei estote, sicut et ego Christi Kemerit skouer divar-'n-on-me, evel ma kemeran skouer va-unan divar Jezuz-Krist. (1. cor. 4-16). Va Breudeur ha va C'hoarezed kristen, Pedi, kared, trugaregaad a reomp ar zent ; hor fizianz a lakeomp en-ho ; deiz ho gouel, deiz ho far- doun, a vez, evidomp-ni ivez, eun deiz a c'houel, a bardoun, a laouenidigez. Kement-se a zo mad, a zo tal- voudek, rak ar zent a zo hor mignouned, hor breudeur, hor madoberourien ; din int a bep fizianz, din a bep meuleudi ! Koulzgoude, kement-se n'eo ket aoualac'h ; red eo c'hoaz ; pelloc'h e zaan ; red eo, dreist pep tra, beva evel ma ho d-euz-hi bevet ho-unan, evit galloud, eun deiz da zon'd, kaoud perz en ho levenez hag en ho eŁruzded. Ar pez a hell ober d'hezo ar brasa plijadur eo ma heuillimp, koulz hag hi, gourc'hemennou an Aotrou .NHO E RANKOMP BEZA SENT 47 .NTO Doue, ha seblantoud a ra d'in ho c'hlevoud e lavared d'heomp ar pez a lavare gueach all an Abostol Sant Paol da gristenien he amzer : imitatores mei estote, sicut et ego Christi : kemerit skouer divar-'n-on-me, koulz ha ma kemeran skouer va-unan divar J.-K. Deiz gouel ha pardoun Sant-Leier, kemeret gant ho tud koz evit patron ar japel-ma, e m-euz kavet mad lavared d'heoc'h eun nebeud komzou divar benn ar zan- telez gristen. 1į Evit ma poanio pep unan da veva ervez Doue,e lavarin d'heoc'h, da genta, e rankomp, ni ivez, beza sent abarz kaoud digemer en Envou ; 2į Hag evit rei fizianz d'an holl, e tiskuezin, abarz achui, e ma e galloud pep den beva gant santelez. * * * VA BREUDEUR KER, Tud ar bed, a unan gant an drouk-spered evid hor c'holl, a velod oc'h ober ho zreuz var an douar, heb kemered, koulz lavaroud, an distera poan da veva ervez lezen an Aotrou Doue. Dizounj ha dibreder, evel tud ha n'ho defe, en tu all d'ar bez, netra da zouja na netra da esperoud, e lakeont mad ho c'horv araok mad ho ene, bolontez ho c'haloun araok bolontez an Aotrou Doue, eŁruzded ar vuhez hirio araok eŁruzded ar vuhez da zon'd ; ha goudeze, evit mouga rebechou ho c'houstianz hag en eur zizamma dirak an dud, e lavaront : daoust betra disprijoud plijadureziou ar bed, kastiza 'r .NHO 48 E RANKOMP BEZA SENT .NTO c'horv, hag huala 'r galon ! Kement-se a zo mad d'an nep a glask beza sant : mez heb en em renta sent,e c'haller gounid an Envou. KenvroÔz, va Breudeur, a eneb ar pez a reont, ar pez a lavaront, bezomp, oh bezomp ato var evez. Ho c'hustumou a zo milliget gant J.-K., hag ho c'homzou a zo kountrol beo da gomzou Doue. Lavaroud a reont : n'eo ket red beza sent ! Ha Doue, an Doue ma rankimp, eun deiz, renta d'hezan kount euz hor buhez hed-da-hed, Doue a lavar e fell d'hezan e veac'h sent : hśc est voluntas Dei, sancti- ficatio vestra ; bezit sent, eme-z-an, rak ma zounn sant va-unan, me ho mestr hag hoc'h Aotrou : sancti estote quia ego sanctus sum, dominus deus vester. Ne lavar ked : mad eo beza sant ; me a ro kuzuil d'heoc'h da veva gant santelez ; pelloc'h e za, Kristenien, eur gourc'hemen eo a ro, ha nann eun ali heb-ken : bezit sent, red eo e veac'h sent ; sancti estote ; nann c'hui ha c'hui heb-ken, mez c'hui, va breur, mez c'hui va c'hoar, mez c'hui ha c'hui c'hoaz, mez c'hui holl hag a c'houlen salveteÔ hoc'h ene : bezit sent, sancti estote. Da biou, e guirionez hag ervez al leoriou sakr, e velomp-ni prometet ar vuhez eternel ? Prometet eo d'an hini a stourm oud-han he-unan evit disc'hrizienna 'n techou fall euz he galoun : regnum cúlorum vim patitur ; promettet eo d'an hini a en em ziwall, gant evez mad, ouz an holl bec'hejou mezuz ; beati mundo corde ; pro- metet eo d'an hini a zo distak he galoun diouz falz madou an douar, d'an hini a gar Doue dreist pep tra hag euz he holl nerz, d'an hini a gar he nesa eveld'han .NHO E RANKOMP BEZA SENT 49 .NTO he-unan, d'an hini a heuill, penn-da-benn, lezen an aviel : si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Pe, mar kavit guell, hag evit lavared holl e daou c'her : ar vuhez eternel a zo prometet d'an hini ne reaz, a viskoaz, pe- c'hed marvel hebed, pe, da vihana, goude beza, dre ar pec'hed, ankenniet kaloun he Zoue, a c'hounezaz he bardoun dre eur guir binijen. Hogen, va breudeur, petra eo an den ha ne reaz, hed he vuhez, pec'hed marvel hebed ? Petra eo an den hag a ra eur guir binijen, goude beza pec'hed ? Marteze c'hui a c'halvo anhezan eun den a zoujanz Doue, eur c'hristen leal ha vertuzuz ; mez me a gav d'hezan eun hano all, hag an hano-ze eo an hano a zant. Guir eo ne rankomp ket evit mon'd d'an Env, ober kement hag ho d'euz great darn euz ar zent na kaoud ker braz santelez hag hi. Eun nebeudik hebken ho d-euz ar gourach da zilezel pep tra evit Doue : da gui- taad madou, kerent ha mignouned dre garantez evit-han ; d'en em denna er c'hoajou pell diouz trouz ar bed, da gousked var an douar ien, zougen ar gouriz reun, da veva divar griziou. Kement-se a zo mad, eŁruz an nep her gra, mez kement-se n'eo ket red evid an holl. Ervez J.-K., e zeuz meur a bazen e rouantelez an Env. Ar bazen huella, ar c'henta renk a c'hortoz ar re ho devezo, hed ho buhez, muia-karet ar vertuz ; mez, Ken- vreudeur, ha taolit evez mad ouz ar gomz-ma, mez an di- veza renk he-unan, ne vezo roet ervez Sant Iann, nemed da eun ene disklabez a bep drouk : nihil coinquinatum in- trabit in eo ; ne vezo roet nemed da eur zant, sant nann 4 .NHO 50 E RANKOMP BEZA SENT .NTO ato dirak daoulagad an dud (an dud aliez a zianavez ar guir vertuz hag a laka 'n drouk e leac'h ar mad) mez sant dirak daoulagad difazi eun Doue leal hag a ro ar gaerra kurunen d'ar zantelez muia kuzet ouz an dud pe vuia zisprijet gant-ho. N'eo ket heb abek e lavaren eta d'heoc'h, en eur gou- manz, kemeroud skouer divar ar zent evel ma ho d-euz kemered skouer ho-unan divar J.-K. : imitatores mei estote sicut et ego Christi. * * * Koulzgoude, va Breudeur, mar d'eo gouel ar zent eun devez a laouenidigez evidomp rak ma tiskuezont d'heomp an hent a dleomp da heuillia hon-unan, e zeo, er memez amzer, eun devez a dristidigez rak ma kavomp hor buhez ken dishevel dioc'h ho hini. Hi, er penn kenta, ho deuz klasket rouantelez an Env ; ha ni, re aliez siouaz, ne glaskomp nemed madou, enoriou, plijudureziou an douar ; hi, e pep tra, a c'hou- lennaz anaoud hag heuillia bolontez Doue, ha ni, re aliez siouaz, a zelaou mouez hon techou direol. E c'hal- lomp, guir eo, tremen evit tud honest dirak ar bed ; mez beza direbech dirak an dud, mar deo aoualac'h evit tec'hed dioc'h ar prizoun hag ar grouk, n'eo ket aoualac'h evit mon'd d'an Env. E c'hallomp, ar brava, ober hon treuz var an douar ; mez evit treuzi an douar an den ne vez ket pell : 10, 20, 30, 60 vloaz, hag achu holl ; hag hon treuz, er bed-all, penaoz her graimp-ni, pa skoio evid-omp an heur da renta da Zoue eur gount piz ha didruez euz hor buhez penn-da-benv ? .NHO E RANKOMP BEZA SENT 51 .NTO Ha petra ' lavaromp-ni evit klask en em zizamma dirak hon daoulagad hon-unan. Lavared a reomp : lį Re boaniuz eo beva santelamand. 2į Doue a ro d'in re nebeud a c'hrasou. 3į Re a zanjerou a gavan var hent ar vuhez. Guelomp hag hen a zo, en abegou-ze, ken tra nemed digareziou, pe gant re, an drouk-spered a zeu da lus- kellad hor c'houstiansou digourach evit ober d'heomp kousked dispount er stad a zizurz hag hor c'holl sur- roc'h a ze. lį Re boanniuz eo, eme c'hui, kerzed ato dibec'h gant an hent mad ! Ah ! va breur ha va c'hoar, a koumpren a rit-hu mad ar pez a lavarit. Penaoz eta ? Re boaniuz beva gant santelez, da lavared eo : re boaniuz kared eun Doue hag a zo evidoc'h an tad an tenerra, ar c'harantezusa madoberour ; kared eun Doue hag a rento, hed an eter- nite, eŁruz an nep her c'har, ha maleŁruz an nep n'her c'haro ket. Goud a raan evelkent e z-eo koustuz avechou, ha koustuz braz, derc'hel mad da lezen an Aotrou Doue. Guelit Sant Leier, patron ar japel-ma savet ganheoc'h 'n he hano. Leier, ganet a lignez huel, a studiaz, a viha- nik, lezen Doue, en eskobti Poitiers. Ar brud euz he furnez hag euz he vertuz, a reaz da Roue Bro-C'hall her gervel d'he balez, mez penaoz benak ma zoa euz an huella noblanz, Leier a gavaz guell dilezel falz espe- ransou ar bed-ma evit en em rei holl da Zoue. Great eskob a gear Autin, ne glaskaz morse nemed ober vad .NHO 52 E RANKOMP BEZA SENT .NTO dían holl, ha lakaad doujanz Doue da rÍn e kaloun pep unan ; mez evelkent e cíhoarvezaz ganthan ar pez a cíhoarvez aliez gant an dud leal ; gouzanv a rankaz poaniou braz. Goude beza bet kaset er meaz euz he eskopti, e oue tenned díhezan he zaoulagad, troucíhet he deod, taolet eír prizoun ha dibennet. Koulzgoude, dercíhel a reaz bepred stard da lezen Doue; evel J.-K., e pardounaz díhe vourrevien ha da heur he varo, e rentaz meuleudi da Zone, rak ma zoa bet kavet din da cíhouzanv ar verzerenti. Poan a goust avechou eta, dercíhel mad da lezen Doue ; mez, va Breudeur, goulennit digant ar pecíher ha níhen deuz ket, hen ivez a boan dindan gouask he zizur- ziou ; mar kavit guell, diskennit en ho kaloun hocíh- unan. Great ho cíheuz ar mad, ha, marteze, an drouk ivez, siouaz ! hogen míher goulen ouzocíh : pe cíhoude eun devez tremenet er guel a Zoue pe cíhoude eun devez roet holl dían dizurz hocíh cíheuz-hu santet skanva ho kaloun ? Va Breudeur, e leacíh ho respount, hocíh-unan, se- laouit respount Sant Aogustin. Araok beza da Zoue, e tanveaz holl blijadureziou an douar, hag Aogustin, dis- troet ouz Doue, a lavare : Gened bepred oajet ha bepred nevez, re zivezad e m-euz ho karet. Ia, Kenvreudeur, oll joaiou ar bed a zo nebeudik a dra, mar dint eun dra benak, e tal kichen ar peocíh dudiuz a danva eur galoun gristen. 2į Re nebeud a cíhrasou a ro díheomp an Aotrou Doue ! .NHO E RANKOMP BEZA SENT 53 .NTO Da eun henveleb abek, Kenvreudeur, ne rin respount hebed. Grit, evit en em zifazia, eur zell heb-ken a bep- tu díheocíh ; rak ne velot a beb kostez nemed grasou ha madoberou. Aziocíh ho penn, setu Doue, ha Doue a zo galvet, dre he hano mad, an Doue a holl garantez ; en ho tourn setu leor an Aviel, hag an Aviel a zesk díheomp ne vezimp morse tentet en tu-all díhon nerz ; var hocíh henchou, setu ar groaz en he zao, hag ar groaz eo ar guele kalet, ruziet gant goad J.-K., o vervel evit hon zilvidigez. En ho parrez, setu an Iliz, hag en Iliz-se, beleien vad, karantezuz, evit ho kelen, sakramanchou evit ho pardouni hag hocíh harpa ; en Iliz Jezuz-Krist he-unan evit beza magadurez hocíh ene, sklerijen ho spered ha laouenidigez ho kaloun (1). Nann, va Breu- deur, níeo ket grasou Doue eo a rank dían den, an den eo a vank da cíhrasou Doue. 3į Re a zanjerou a zo en dro díheomp ! Va Breudeur, ho anaoud a raan, an danjerou-ze, ha pell a zo ma klaskan lakaad an dud, nann da zarri ho daoulagad, mez da cíhouren out-ho a vir galoun. Ia, hent ar vuhez-ma ' zo danjerou var-n-han : danjerou a berz an drouk-spered, danjerou a berz ar bed, danjerou a berz hor zempladurez hon-unan : mez, va Breudeur, dourn Doue ního tilezo ket, jomm a raio en ho kercíhen evit hocíh harpa, ho sevel, ho ren, ha dre he nerz, cíhui .NFO (1) Grit eur zell dindan ho treid : bale a rit var douar eur vro brudet a bell dre he relijion hag he feiz ; Bro Vreiz-Izel hag ar feiz gristen a zo diou cíhoar abaoue daouzek kant vloaz zo. .NHO 54 E RANKOMP BEZA SENT .NTO a zeuio, mar kirit mad, abenn euz a bep tra : omnia possum in eo qui me confortat. Ar zent, en ho raok, ho d-euz anavezet ar stourm hag ar brezel. Klevit an den zantel Job o roÔ malloz dían deiz ma teuaz var an douar ; sellit Sant Jerom o skoÔ gant eur vilien var boull he galoun evit trecíhi he wall zon- jou ; guelit Sant PŰl ocíh en em strinka dían daoulin betek teir gueach evit goulen ar cíhras du vouga ioulou mezuz ar cíhig. Hi eta ivez, a ranke stourm, a ranke gou- ren, ha koulzgoude setu intóhi eŁruz en Env. Va Breu- deur, perak ne cíhalfemp-ni ket ar pez ho d-euz gallet kement a re all, a raoz-omp : cur non potuero quod isti, quod istú ? * * * Parisioniz Riek, kenta guech ma prezegiz e kador ar virionez, eo dirazocíh, cíhui, e komzen. Dond a rean, a bell braz, da gure dího parrez, heb anaoud nikun en ho touez, ha koulzgoude euz a berz an holl e reseviz ar guella digemer. Galvet hirio gant eur persoun ha ne cíhell mui beza ankounacíheat eur vech ma vez bet anavezet mad, e zounn gant plijadur diwezet eur vech cíhoaz en ho touez hag e lezan ga- neocíh evit kimiad komz an Abostol Sant Paol : kemerit skouer divar ar zent, dalcíhit evel dího, mad da Zoue, stard díar feiz, kerzit kalounek var hent an Env, hag eun deiz da zoníd, cíhui deuz ho pro, ha me deuz ar cíhorn douar a vezo díin roet gant ar Brovidanz, ni en em gavo, en em velo a nevez, heb rankoud en em zis- partia mui, e Baradoz an Aotrou Doue. AMEN. .NPO VII. Gouel Sant Per en ereou óóóóóóóó Petrus servabatur in carcere. Per a ioa dalcíhet er prizoun. VA BREUDEUR KER, Henori, kared, pedi a reomp ar zent, hor fizianz a la- keomp eínho deiz ho fardoun, deiz a bardoun evidomp. Mad a reomp, rak beza int mignouned Doue hag hor mignouned-ni, etc... Koulzgoude se níeo ket awalcíh, red eo ouzpenn kemered skouer divarního, studia ho buhez evit anavoud hon-unan dre be hent e tleomp kerzed díhon tro. Mad hirio euz buhez Sant Per e tennan eur gomz hag a lennomp en oferen hirio : Petrus servabatur in carcere, Sant Per a ioa Abostol J.-K., mean fount, mean diazez an Iliz, karget da ren ar gristenien fidel ha Per a ioa, dre bermision Doue, dalcíhet er prizoun... An Iliz var he lercíh a zo bet hag a zo persekutet cíhoaz hirio en deiz. Koulzgoude an Iliz eo pried J.-K., díhezi hen deuz pro- metet harp ha sklerijen, en he dourn hen deuz lakeat tenzor he cíhrasou, he veritou, he vadelezou. Ar guir .NHO 56 BUEZ AR CíHRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL .NTO gristenien eo guir vugale Doue. Evit-ho hen deuz great ar bed, evit-ho an Env. A hent all, Doue zo holl cíhal- loudek : Ne ziwer nemed ar pez a gar, holl zantel, holl madelezuz eo ive : ne gar eta nemed ar pez zo mad ha ne glask nemed ar pez zo talvouduz díhe vugale. Penaoz eta ha perak kement-se ? Ar respount díar goulen-ma a dlean e pevar cíher da lakaad hirio dirak ho taoulagad... 1į Perak poan ha brezel evit ar guir gristen var an douar ? Abalamour ar boan, ar brezel eo mean diazez ar reli- gion gristen. Eun ti zo douget var ar mean fount. Ti ar zilvidigez douget var ar groaz, var ar binijen, var ar brezel. Regnum cúelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud. Tollat crucem suam quotidie et sequatur me. Nisi púni- tentiam egeritis omnes similiter peribitis. Setu evit ar bed all. Evit ar bed ma : in sudore vultus tui, vesceris pane. Setu komzou J.-K., ha setu ar skouer hen deuz roet : gounid a ra he vara gant ar cíhouezen diocíh he dal. Níhen deuz ket eur mean hebken da astenn he benn díen em ziskuiza, ha pa varv, e toug eur gurunen spern, eo stag ouz eur groaz... 2į Buhez ar cíhristen a zo enhi poan ha brezel, ha perak ? Abalamour ar brezel a ziwall acíhanomp a zroug. .NHO BUEZ AR CíHRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL 57 .NTO Piou a ziwallo an arme ? ó Ar gedour ! ha piou a ziwallo ar gedour ? An enebour he-unan ! Abalamour ar boan eo hon distro guella ouz Doue. Eur zell en dro díheomp ; eur zell varón-homp. E kreiz ar iecíhed, an danvez, ar blijadur ; nag a bed en em an- kounacíha, en em goll ! pa zeu ar boan e koumprenomp pegen dister eo traou ar bed, hag e tistroomp ouz Doue evit gounid madou padusocíh : bonum mihi quia humi- liasti me. 3į Poan ha brezel a zo buhez ar cíhristen, ha perak ? Abalamour ar boan, ar brezel a laka an disparti etre ar re a zo evit Doue hag ar re a zo a eneb Doue. Eur marcíhadour arcíhantiri hen deuz en he stal eur mean diskuiller evid anavoud an arcíhant mad diocíh an arcíhant faoz. Cíhui, labourerien douar, evit dispartia 'n hed goanet, an draok, ar skaot-du diocíh ar greun mad ho cíheuz ho kuenterez, pe ho krouer d'ho banna en avel... Doue hen deuz he vean diskuiller evit rei da anavoud he vir zervicherien. Daou zoudard a zoug ar memez guiskamant, sabren, fuzuil. Unan kalounek koulzgoude hag egile digaloun pa groz ar cíhanoliou, pa sut ar bouliji abiou díar penn, unan a zalcíh mad dían drapo, egile a decíh pe en em rent prizounier... Kalz acíhanomp en em fazi ho-unan ; a zounj, a gred int e guirionez evit Doue. Pa zeu ar brezel e veler sklear... An diou gevren en em ziskouez evid ar pez ma zint : bugale ar bed, bugale Doue. 4į Perak, e buez ar cíhristen, poan ha brezel ? .NHO 58 BUEZ AR CíHRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL .NTO Abalamour ar boan, ar stourm, ar cíhourenadek a rent purrocíh ar vertuz. Eun tamm houarn, dir, koeor, ploum, etc., goloet a skant pe a vergl a vez taolet en deuzerez, hag a zeu da veza ker pur, ken digemesk ha biskoaz. Eur cíhrez fank a vez kaset díar ster, kannet gant saoun ha taoliou golvez, bervet el lichou pe er vugaden, tremenet goude dre an dour sklear : setu hen ker flamm ha flammocíh eget pa voue dispennet euz ar viad. Va Breudeur kristen, ó eur zell var hon ene : ó ha disklabez eo ar cíhrez a zoug. Disklabez oa, deiz hor badiziant. Mez hent ar vuhez a zo kaillaruz... Ar bed zo faoz evel an dour-red. Kaloun an den zo goak ha dinerz... Ne cíhouzon ket petra eo kaloun eur cíhokin rak evit kokin níoun ket bet biskoaz, mez ar pez a cíhouzon mad eo eun dra spountuz selled piz ouz kaloun eun den ho- nest. Setu ar pez a lavare eur skrifanier braz... va Breudeur, ha ni, ha níeuz tamm strink ouz hor cíha- loun ; ha ne ra ket mad an Aotrou Doue dond, eur vech en amzer, da ober kouez vad hon ene ? Durus est hic sermo. Ar cíhomzou-ze ' zo tenn da gle- vet. Mez evelkent pa zounijer en eternite e koumprener mad e cíhounezer dre eur boan verr eur joauzded heb fin. Goude holl, ententit mad, kaer hor bezo, teir groaz zo en ho zao var an douar. 1į E kreiz kroaz J.-K., oan hegarad, maro evit silvi- digez an dud. Ouz houn-ma e cíhallomp sellet : mez ne .NHO BUEZ AR CíHRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL 59 .NTO cíhallomp ket pignad varnhi ; varnhi ne cíhalle pignad nemed mab Doue... etc. Mez en he cíhichen, diou groaz all : 1į kroaz al laŽr kleiz ; 2į kroaz al laŽr deou. Euz an diou-ma he ran- komp kemered unan pe unan. Kroaz al laŽr kleiz, kroaz an den a zo e kichen he Zoue, a dorr lezen he Zoue, a zeu da vlasfemi he Zoue a zo goloet a cíhoad he Zoue mez a zalcíh díhe becíhe- jou... Kroaz al laŽr deou, kroaz ar cíhristen mad, ar cíhris- ten a cíhoulen pardoun, ha J.-K. a respount : Hodie : ar vuhez zo berr. Hodie : dija var an douar e skanvaan da boaniou hag em berr e vezi ganhen er baradoz. Hodie mecum eris in paradiso. AMEN. .NPO Notenn : Pajenn 60 a vez unan gant tra ebet warnezhi. N'eus ket a bajenn 61 nag a bajenn 62 el levr moulet er bloavezh 1906 evit al levrdi Corcuff e Kastellin. .NPO I. SARMOUN Great evit troni eur persoun nevez e parrez Gouezec óóóóóó Sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei. Pep unan a dle hor cíhemeret evit ministred Jesus-Krist karget gant Doue da skuil he cíhrassou var an douar. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Kozeal a rear, en amzer-ma muiocíh c'hoas, marteze, eget na zeuz bet great biskoas, divar benn ar veleien. Lod, her goud a raan, a-gaoze evit ho meuli, evit difenn ho cíharg, evit en em lakaat a du gant al lezen a breze- gont. Mez lod all, ó hag ar re ma a stanka bemdez, ó a gaoze en ho eneb, a enep ar garg ho deuz, a eneb ar gelennadurez a roont, a eneb an dever a rankont da ober. Mar kavont en unan pe unan anezho eur mank, eur fazi benag, ó ha diez eo na ve ket kavet pa zeo guir e zŰmp kouls hag ar re all bugale Adam hag Eva, ó ker- .NHO 64 EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ .NTO kent e ma int a lamm var ar fazi-ze ; anezhan e reont evel eur spountail hag a bourmenont, gant plijadur, dirak daoulagad an holl, gant esper ma cíhallint guel- locíh a ze, distaga diouzomp kalonou ar gristenien ha mired na gasfomp ervad da benn al labour omp galvet da ober evit silvidigez an eneou. Mad, va Breudeur ker, divar benn ar veleien e teuan díam zro, da lavaret deocíh eun nebeut komzou. Ha penaos galloud chom heb hen ober ? Ho cíhunan her gortozit euz va fers. Rak, hirio, ho speret a zo e tont hag e vont euz ar persoun ho cíheuz kollet díar persoun a zo digaset en he leacíh. Marteze e cíhortozit ouspen e rafenn ho meuleudi dirazocíh. Mez da betra meuli ar persoun hocíh euz kol- let ? Amzer ho cíheuz bet díhen anaout ; goud a rit dre ho skiant ho cíhunan, ne cíhoulenne nemet ho karet hag ho lakaat da garet díhe heul hag eveldíhan reli- jion Jesus-Krist. Ha pa hen deuz guelet e vanke dezhan iecíhed awalcíh evit ober mad he garg, hen deuz roet he zilez hag en em dennet a gostez evit sonjal, heb mui ken, en he zilvidigez he unan. Ne veulin ket ho persoun nevez. Aze e ma ouz va zelaou ha gouzout a raan, ne cíhoulenn en eur ober mad he garg, nemet beza meulet gant Doue. Eaz e ve din koulskoude, ober he veuleudi dirazocíh rak hen anaout mad a raan ; anaout a raan ouspenn ar vad hen deuz great e parres Plouneour evel kure, hag e parrez ar Rocíh evel persoun. Gouzout a raan cíhoas e tigas en ho touez ar memez kaloun vad, ar memez .NHO EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ 65 .NTO cíhoant hag ar memez galloud da ober en ho parrez, ar vad hen deuz great beteg-hen, e kement leacíh ma zeo bet tremenet dreizhan. Mez guellocíh ganhen lavaret deocíh : I.ó Petra e tle beza eur persoun e kever he barrisioniz ; II. ó Petra a dle beza ar barrisioniz e kever ho fersoun. * * * I. ó Petra e tle beza eur persoun e kever he barri- sionis ? Va Breudeur ha va cíhoarezet kristen, e peb bro reizet mad e veler : 1į Skrivagnourien da gaiera ar vugale kerkent ha ma teuont er-bed ; hi a verk piou an tad, piou ar vamm, pehini eo an ti; hag ho skrid a vezo kred, goudeze, evit ar vugale kaieret gantho hag a roio díezho guir en heritaj ho zud ; 2į Gueled a rear soudar- ded, archerien, barnerien, evit difenn ar vro ouz an enebourien a zianveaz ha dercíhel ennhi an urz vad en despet dían dud fall a ziabars, etc. ; 3į Guelet a rear medisined, karget da barea klenvejou ar cíhorf... ; 4į Al- vokaded karget da rei harp dían dud a zo tamallet... 5į Mistri skol, karget da skigna an deskadurez etouez an dud. Kement-ze holl great gant furnez, gant muzur, gant mennos vad a zo talvoudus, etc. Mez evelkent, an traou-ze holl níint mad nemet evid hon treuz var an douar. Hogen evit treuzi an douar ne vezomp ket pell, etc... hag euz traou ar bed-ma eur vech achu ar vuez, ne da netra díhon heul. 5 .NHO 66 EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ .NTO Mez beza hon deuz ive da ober hon treuz en eternite. Dreist buez ar bed-ma me a vel, var dreujou an eternite, Doue ó hor mestr hirio, ó hor barner var- cíhoas, ó ha goude, hor cíhurunen pe hor punision. Piou dirag an Doue-ze, a gemero karg hon eneou ? Va Breudeur, unan a zo galvet díhen ober : Ar belek. Petra eo eta ar belek ? Pa zellomp ouz penn kenta he vuez, ne gavomp, aliez, nemet mab eur micherour, mab eun devezour, mab eul labourer-douar... Eun devez avad, Doue a lavaraz... segregate mihi Paulum et Barnabam... var dal ar cíhrouadur iaouank e reaz eur merk gant he viz... ha neubeut bloaveziou goude, ar cíhloarek iaouank en em strinkas var leur an ilis... varnhan evel pa vije maro e oa pedet... beo oa koulskoude... maro díar bed... beo evit Doue. Dían deis-ze e voue great belek. Divar neuze, sada hen, var eun dro 1į Skrivagner an Aotrou Doue, 2į Soudard Jesus-Krist, 3į Medisin an Eneou, 4į Alvokad ar Gristenien, 5į Kelenner an dud fidel. * * * Skrivagnier Doue... Ar belek a zo en he zourn, alcíhuez ar mean-font. Kemeret a ra ar bugel kerkent ha ma teu er bed ; var he dal e laka merk ar vadiziant. .NHO EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ 67 .NTO Iviziken ar cíhrouadur a zo skrivet he hano var gaierou ar barados : Doue zo he dad... an Env zo he vro. Sourdard Jesus-Krist : ó Karget da zifen en hano Jesus-Krist ar re dre ar vadiziant a zo bet lakeat e renk heritourien ar baradoz : he zever eo ho gervel, ho dastum en dro dezhan e troad Aoter Jesus-Krist, evel ma teu ar cíhabiten da zastum en dro dían drapo, ar zoudardet all a zo dindan-han. Setu perak eo lakeat en he zorn korden klocíh an ilis parrez. Medisin an eneou : Meur a zoudard a gouez gouliet holl var dachen ar stourmad. Meur a gristen a vez gouliet ho ene var hent ar vuez ma, rak : Inter vos multi imbecilles ó kals tud diners. A hent all : ó dies mali sunt. Piou a bellaio an danjer ? Piou a zavo an den kuezet ? Piou a bareo an ene gouliet ?... Ar gador goves : sacerdos alter Christus... quodcunque, ligaveris... erit ligatum... quodcunque, solveris... erit solutum et in cúlis. Alvokad ar gristenien : Desolatione desolata est terra... Fallagriez aleis... Var beg eun tour eur varren houarn evit distrei ar gurun... Var an douar etre Doue hag an dud, korf Jesus-Krist, diskennet var an Aoter dre gomz nerzus ar belek ha savet ganthan evit distrei breacíh an Aoutrou Doue... Gueach all eur cíhabiten a lestr, Albukerque, a gemeras pa zea he lestr da weledi, eur cíhrouadur bihan etre he ziou vreacíh en eur lava- ret : Va Doue ni zo pecíherien, mez ar cíhrouadur-ma zo dibecíh, abalamour díezhan pardounit... .NHO 68 EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ .NTO Kelenner an dud : ó Lod a lavar, da betra senti ouz ar veleien ?... Abalamour díezho, Jesus-Krist hen deuz lavaret : ę ite docete omnes gentes : deskit dían holl heulia ar pez a meuz gourcíhemennet. Ar persoun a zo díezhan kador ar virionez. Díezhan da lavaret : ama e ma an hent. D'ezhan da rei kuzul vad : díezhan da gomz a varadoz, a ifern : díezhan da grial arz ar bleiz, arz ar cíhi klanv : díezhan da cíhourdrouz. Lod a lavar : Loquere nobis placentia... Hen a res- pounto Est, est, non, non, Amicus Plato, magis amica veritas. Ar virionez, guirionez Doue, setu he lod... Pa vanko ar virionez e zai an traou var ho zu gin : Dimi- nutś sunt veritates... etc. Setu perak e rank deski lezen Doue díar pecíher evit, en eur he spounta, hen distrei... deski al lezen-ze díar re vad, evit en eur ziskuez an Env, rei dezho nerz kaloun. Evel-se, adalek ar cíhavel betek ar bez, ar persoun a zo o cíheul an ene kristen... kris- tena a ra ar cíhrouadur, ho zifen hag he rÍn var hent ar vuez, he barea pa vez gouliet, pedi evithan ouz an Aoter, hen digoall deuz fals kredennou ar bed en eur he gelen ervez Doue. Ha pa vezo krog ha krog gant ar maro e kennerzo anezhan : ó Proficere anima chris- tiana, ó e tiskuezo dezhan ar baradoz digor ha var ar bez e skuillo an diveza berad dour benniget. Setu aze he loden. Ober kement-se ' zo he zever. Ho persoun nevez a anavez mad al loden-ze... her great heu deuz er barrez a guita... evit kendercíhel díhen ober eo digaset díar barrezóma... Ne vanko ket díhe labour... Kement hen anavez mad her goar kouls ha me. .NHO EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ 69 .NTO * * * Euz ho kostez, va Breudeur ker, ho cíheuz deveriou e kever ho persoun, hag evit ma kavo skanvocíh he labour, eo red deocíh ho gober : Kemeret heb lakaat Nebeut e pad. Ho persoun a lakaÔ he lod : cíhoui, lakit ho cíhini. 1į Kared ho persoun : hen ho karo, hen ho kar dija... paneve-ze, ne vije ket deuet en ho touez... Ho karet a reio muiocíh mui. Karit-hen dího tro. Ar guir garantez, ar garantez ginidik a boull kaloun Jesus-Krist a zo ben- niget gant Doue, a zoug eur frouezen dudius a ra eu- rusded ar cíhalonou. 2į Respeti ho persoun : qui vos spernit me spernit. Pilat hag Herodes... Ar re a daol pri ouz fas ar belek a cíhoar mad petra reont. En eur vouga e kalonou an dud ar respet evit ministred Jesus-Krist e tistroer an eneou divar hent an Env. 3į Senti ouz ho persoun : Qui vos audit me audit. Studia ' ra lezenn Doue muiocíh evidocíh eget evithan ha goude beza he studiet e tesk anezhi díar re all. Evelse he gomzou níint ket he gomzou, he greden ne zeu ket a berz an dud : diskennet eo divar muzellou an Hini na cíhell na fazia den nag en em fazia he unan. Evelse e cíhoarvez eun dra : Eun dourn díar persoun a zo en ho tourn hag he zourn all a zo e dourn an Eskopí, dourn all an Eskop ' zo e dourn ar Pap hag ar Pap gant he eil dourn a zo krog e dourn Jesus-Krist. .NHO 70 EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ .NTO Setu great ar jaden etre an Env hag an douar. Ennhi ne vank mell hebed. Hag ar jaden-ze eo chaden ar zil- vidigez. Rak beza gant Jesus-Krist eo beza gant Doue en he varadoz. En eur gozeal deocíh deuz ho teveriou e meuz lavaret deocíh ar pez a ouzocíh. Guellocíh cíhoas lavaret díheocíh ó var a meuz klevet, ha na meuz klevet nemet ar pez zo guir ó lavaret deocíh chom ar pez ma zoc'h. Cíhoui a gar ho peleien. Hen diskuezet ho cíheuz pa zeo eat kuit ar persoun ho peuz kollet. Hen diskuezet ho peuz cíhoas pa zeo digouezet ho persoun nevez. Var beven ho parrez edoc'h ouz he cíhedal evit diskouez, en dervez kenta ma cíherrue, oa ho kalounou a du gant he hini. Kendercíhel a reot, va Breudeur ker, hag evelse e teui da vir ar pez a velet er penn kenta euz an iliz ; cor unum et anima mea : eur persoun e penn he barrissioniz, e vont harp ocíh harp varzu eur barrez all kaeroc'h eget an holl barreziou ar bed-ma : varzu parrez baradoz Doue. Evelse bezet great. * * * .NPO II. SERMOUN great gant eur persoun nevez díhe barrisionis en devez ma voa tronet óóóóóóó PARRISIONIS MOELAN, E giz ma hen deus Aotrou persoun Riek diskleriet dirazocíh, hanvet oun gant an Aotrou 'n eskop a Gemper da veza persoun ho parrez, ha var ger an hini hen deuz guir da gommandi, setu me heb digarezi netra, digwezet en ho touez. Anavout mad a raan peger pouner eo ar zamm a zo lakeat var va diou skoaz. Ho parrez a zo bras ha va nerz a zo bihan. Ouspenn, dont a raan varlercíh eur persoun hag a gemeracíh gant rezon, evit eun tad leun a vadelez e kever an holl. Ar zonj anezhan a zo cíhoas, hag a jommo pell amzer, fresk-beo en ho sperejou. Var dro daou ugent vloaz hen deuz labouret en ho parres ha poaniet evit deski deocíh lezen Doue hag ho lakaat var hent an Env. Mez kaer hen deuz ar zantella beleg, lakaat he boan evit dercíhel an urs vad en he .NHO 72 EUR PERSOUN NEVEZ DíHE BARRISIONIS .NTO barres, na cíhell ket atao dont a benn euz kement hen deveuz c'hoant. Va Breudeur, ar mad hen deuz great dont a raon da glask hen ober cíhoas en ho touez. Ha mar hen deuz, divar he vele a boan, taolet eur zell a druez var lod acíhanocíh en eur lavaret : ę Klasket em beuz ho gounid da Zoue, hag hi ho deuz great ar skouarn vouzar, " Klask a rin ober eveldhan hag o distrei var hent an Env. Va Breudeur, daoust hag ar blijadur em bezo-me da ober en ho touez, an holl vad em euz cíhoant ? níher gouzon ket, mez hen esperout a raan. Hen esperout a raan, rak ma cíhortozan euz ho perz bolontez vad ha sentidigez. Ne anavezan ket aleiz parres Moelan ; sur oun evelato da gavout ama, tud vad hag anavezet em beuz dija lod, tud dreist hag am zikouro guella ma cíhellint, da ober pep tra evit gloar Doue ha silvidigez an eneou. Hen esperout a raan, dreist holl, rak ma teuan en hano Doue, a berz Doue, ha Doue a vezo en tu ganhen. Gueach all, santez Thereza a fellaz dezhi sevel eur gouent nevez. Mez evit eun dispign ken bras, ne doa nemet pemp blank, netra ken. Pep unan a glaske hen distrei, mez hi a respountaz : Thereza ha pemp blank níint netra. Mez Thereza, pemp blank ha Doue a zeuio a benn deuz pep tra. Va Breudeur, gant va nerz va-unan ha va bolontez vad, me ive ne díoun netra. Mez an Doue a mí digas a roio díin, hen esperout a raan, an nerz, ar sklerijenn, ar fermder am bezo izom da gaout ha gant graz va Doue .NHO EUR PERSOUN NEVEZ DíHE BARRISIONIS 73 .NTO e cíhallin, marteze, ober eur vad bennag en ho touez. Her pedet e meuz, Her pedi a(r) raan, Her pedi a rin bemdez, da skuilla he vennoz var beleien ho parrez, da skuilla he vennoz var ho tiez, var ho touarou, varnocíh ho cíhunan, ha bennos an Aotrou Doue a zougo chans hag eurusded evidocíh hag er bed-ma hag er bed all. ó Evel-se bezet great. * * * .NPO III. SERMOUN prezeget evit bennigen mean kenta iliz Karaes. Kerzu 1880. óóóóóóóóóóóóóó Lapis iste quem erexi in titulum vocabitur domus Dei. Ar mean-ma, savet ganhen ploum en he zav, evel eun test, a vezo galvet ti Doue. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Marteze lod acíhanocíh ne anavezont, ne ententont nemed iez hon tud kos (1). Oh ! kredit hen stard, ního zamallan ket. Pell diocíh eno, rak : Ar brezonek hag ar Feiz, A zo breur ha cíhoar e Breiz. Re aliez, siouas ! ar gallek a zaosmeger en hon touez, a zigas díhomp dindan he gazel, da heul eun neubeudik mad a ourgouil, kos leoriou, kos paperiou ha níint mad nemet da sklabeza ar vro, da jench tu díhor cíhaloun baour, da vouga ar Feiz, da ziscíhrizienna doujans Doue. .NFO (1) An aotrou Quere hen doa great araog, eur zarmoun gallek. .NHO EVIT BENNIGEN MEAN KENTA ILIZ KARAES 75 .NTO Ha mar kollomp hor feiz goz, petra e teuimp-ni da veza ? ni micherourien baour, labourerien douar ha níhon deuz, evit en em harpa epad hor beach, nemet an esperans da velet Doue laouen ouzomp goude hor maro. Mez eur gomz a anavezan, eur gomz vad lavaret gant unan euz hor bro : Ni zo bepred Bretonet, Bretonet Tud kalet. Tud kalet ouz al labour, kalet, dizamant ouz ar boan, kalet, stard en hor cíhreden. A gement-ma e roit, hirio, eur merk anat. Ho cíhiliz koz a ioa var nez koueza en he foull ; mez setu ni o paouez bennigen mean diazez ho cíhiliz nevez. Lavaret ho cíheuz : En em glevomp, ken etre- zomp ; an eil nebeut a gresk egile ; eur skouet ha nao a ra dek. Lakeomp diner ar paour var louiz aour ar pinvidik ! Hag oll díen em heul ho cíheuz roet eun taol skoas da rod ar cíhar, digoret ar cíhan, ha níeo ket cíhoui, va breudeur ker, a lezo an alar e kreis an ero. Troet e vezo a bom betek penn ar park. Eun iliz, bolzet he mogeriou ho cíheuz kavet varlercíh ho tud kos. Eun iliz ploum var he filierou, nerzuz var he goareier mein-bŤn, a lezfot gant ho pugale vihan. Eun dra vad a rit : fouge ho pezo, ha nann heb abek, pa glevot an diveza taol morzol o tacha an diveza mean var doen ho cíhiliz nevez. .NHO 76 EVIT BENNIGEN MEAN KENTA ILIZ KARAES .NTO Eun dra talvouduz a rit ive. Kaout a rear cíhoas beziou kos ha níe deuz var-n-bo skrivet hano hebed. Hebken, avechou e kaver var-n-ho, merk beg eun troad, avechou all roud penn eur cíhlin. Merk beg eun troad, evit diskouez e kousk aze, eun den ha ne bouezaz ket var an douar, eun den hag en em zistagaz diocíh traou ar bed, en em zavaz varzu Doue muia ma cíhellaz, ne boueze nemed var begou he dreid... Roud penn eur cíhlin : ama e kousk eun den a beden, a binijen, atao stouet he benn ha puchet var he zaoulin da cíhoulen trugarez ha pardoun. Var ho pez, marteze, va Breudeur ker, ne vezo savet nemet eun duchennik zouar, pladet abred dindan treid an dremenidi. Koulskoude, en despet da ze e lezot eun test var ho lercíh ; lezel a reot eur mean prenet gant ho cíhaluzen evit sikour sevel eun ti deread dían Doue a garit. Hogen rei da Zoue a zo prena leve. Nan atao, evit guir, ebarz er bed-ma, mez en eur vro vellocíh. ó En Envou Doue ho paeo. Evelse bezet great. * * * .NPO IV. SERMOUN great evit konsekrasion Ilis Hanvec. Níon est hic aliud nisi domus Dei et porta cúli. Ama, e guirionez, e ma ti an Aotrou Doue ha pors an Envou. ó (GEN. 30. XVII.) VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZED KRISTEN, Jakob, guechall, kuitead ganthan ti he dad ha douar he vro, en em gavaz, goude kuz-heol, en eun takad distro. Hag o cíhoantaad en em ziskuiza eun nebeut, e tastummaz da lakaat dindan he benn, unan euz ar vein a velaz eno, hag e kouskas. Hag epad he gousk, hŤn guelet eur skeul en he zav var an douar hag ar beg anezhi stak ouz an Env : ha penn da benn ganthi, elez ar baradoz a bigne hag a zis- kenne. Ha Doue harpet var he beg a lavaraz dezhan : ę Me eo Doue Abraham ha Doue da dad, ha da zigwall- te a rin ive, e kement leacíh ma zi. Ľ Ha pa zifunaz, Jacob lavaret : ę oh ! ama e guirionez e ma ti an Aotrou Doue ha pors an Envou : vere domus Dei est hic et porta cúli. Ha goude beza santifiet ar .NHO 78 EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC .NTO mean a ioa bet dindan he benn, hen lakeas en he zav hag her galvaz ti an Aotrou Doue. Mad, va Breudeur ker, seblantout a ra din, guelet o tremen hirio, en ho parrez hag evidocíh, ar pez a dreme- naz neuze evit Jacob e bro ar Zav-heol. Eveldíhan e zocíh tremenedi var an douar o vont gant ho cíhent dindan lagad ha dourn an Aotrou Doue. Cíhoui ive kouls hag hen ha guellocíh, a cíhell ive lavared : ama e guirionez e ma porz an Envou ha ti an Aotrou Doue. Va zonj er gelennadurez verr-ma, eo hen rei deocíh da gompren. * * * ę Drebomp hag evomp a lavar lod 'zo, en em guru- nomp a vleun, araog míen em wenvint, kemeromp hor plijadur e pep giz, e pep tu, keit ha ma ellimp, rak mervel a raimp em berr. Ľ Ah! setu hi e guirionez, troet ho spered varzu traou ar bed-ma, ebken. Lod a boagn da greski ho danvez, lod da glask eno- riou, lod a red varlercíh plijaduriou ar vuez, lod all en em ruil deuz an eil dizurs en egile. Beva ' reont evel pa na ve goude ar vuez-ma netra da esperout ha netra da zouja ; sonjal a reont er pez a zell euz mad ar cíhorf : ne sonjont ket er pez a zell euz mad an ene. Hag eurus int-hi ? Níint ket eurus : ne cíhellont ket beza eurus. Da genta, ar pecíhed ' zo pounner da zougen, da stleja díhon heul var an hent. .NHO EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC 79 .NTO Var a gounter e sao var douar Jerusalem, eur froue- zen, hag evit ar cíhenta guel, a zeblant beza kaer ha mad. Mez pa deu ar beachour dare gant ar zecíhed din- dan an heol bero, da ranna dindan he zent ar froue- zen douellus, ne gav ennhi, nemet evel eul lastez poul- tren du ha cíhouero. Setu poltred ar pecíhet. A ziabell, e ve lavaret e tigas plijadur d'he heul. Hag eur vech tanveat e lez e kaloun an den, evel eun drean spern hag a zeu díhe vrouda noz-deiz. Plijaduriou ar bed zo fazius. En em denna ' reont a zourn an den evel eur zilien a zourn eur pesketour ; guenvi a reont ker buhan hag ar vleunvennik distaget deuz skalf ar vezen. Ar madou diez da zestum ne deuont ket atao, varlercíh ar boan a gemerer. A hent all, ar guir eŁrusded níeo ket bed staget outho. Rak níe ma ket en ho galloud karga kaloun an den. Ar galoun zo great evit Doue. Pa he dis- troer deuz Doue, pa he zenner diganthan e cíherru ganthi evel gant eur variken didal. Kaer a zo lakaad ennhi kement a cíhell ar bed da ginnig, mar díeo didal, atao e chommo goullo. Hag an tal eo Doue. A hent all, ebars en Env e zeuz eun eal : eal ar venjans. En he zourn eur cíhalur. Pa ra Doue eur zell, ar cíhalur a deu da gosteza, hag a lez da gueza var an douar a bep seurt enkrez ha tristidigez. Atao, e teu da vir, ar pez a lavare guechall Salomon ar fur. Azezet var he dron olifant, brudet a bell bro, gant pep tra en dro dezhan ervez he cíhoant, e cíhan- zave eun deis: ó ę Dindan an heol, emezhan, ne gaver nemet tristidigez ha mogidel. Ľ .NHO 80 EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC .NTO Hag e kav-fet, ó ar pez ne gaver ket, ó an eŁrusded e traou an douar, eun henveleb eŁrusded a ve fazius, rag ne bad nemet eun devez. Petra eo buez an den var an douar ? Henvel eo ouz ar vag a faout an dour ha ne lez var he lercíh nemet eur rizen hag en em zispenn en eun taol kount ; ouz al labous a rann an ear ha na lez var he lercíh na merk na rouden... etc. Ha pa rank an den hen deuz bevet heb sonjal e Doue, en he ene, en he eternite, kuitaad ar bed-ma, pa zeu ar maro da lakaat er memes renk paour ha pinvidik, petra ' gaso-hen ganthan, an den dizoue ? Eur goz linzer, pemp pe cíhuecíh planken, eun toull en douar... ha goudeze he esperans eo galloud, en eur vervel, mervel holl : salo ! en tu all díar bez, ne ve mui netra evidon : salo ! e ve va flaneden henvel ouz planeden ar cíhi a daoler díezhan, e stern an daol, an tamm kreun a gaver re galet. EŁrus an den ne gemer ar bed-ma nemet evel eul lochen savet da dremen eun nosvez gant eur beachour var douar an estren, keit ha ma vale varzu he vamm-bro. Keit ha ma pad he vuez e sav, aliesa ma cíhell, he zaoulagad varzu an Env. Goud a ra eo kemeret gant Doue evit he grouadur : ut filii Dei nominemur et sumus. Goud a ra eo evel eun ezel, eur mempr beo da Jesus- Krist : membrum de membro ; galvet da gaout perz er memez levenez, er memez eŁrusded; cahúredes Christi : goud a ra eo he ene templ díar spered glan : templum Dei quod estis vos. .NHO EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC 81 .NTO Ha pa zeu evithan, an heur da gimiada e kuita ar bed heb doan : n'her c'hare ket, n'oa ket he vro ;... e kuita heb doan madou ar bed : madou all hen deuz dastumet ;... e kuita heb doan he gerent : en em velet a reint adarre divezatocíh er baradoz ; ó kuitaat a ra heb doan he gerent ha zoken he gorf paour. Evithan ar maro a zo evel eur cíhousk. He gorf a zavo hag hen devezo perz e gloar an Envou. * * * Mez va breuder ker, Diez, skuizuz an hent ha kaloun an den zo dinerz. E peleacíh kaout nerz ? An hent a zo fazius... kals en em fazi. Piou ' zifazio an den ? An eunig o nijal a goll plunv, an oan o redek a goll gloan, an den bleuniou he gurunen. Piou a zavo an den, a bareo gouliou he ene? Lod a lavar : An enebour, enebour bras an den, eo an Iliz. Ia, enebour eo díar gaou, dían drouk oberiou... etc. Mez e guirionez hi eo ti Doue, porz an Envou. Seblan- tout a ra díin he guelet, savet var tri bost a(r) garantez. Da genta, an Aoter : Tron ar beden nerzus, eienen ar guir nerz. Eno dreist holl, e cíheller lavaret : omnia possum in eo que me confortat. Dían eil, ar Gador brezek. Er bed e lavarer hag e tis- lavarer. Er gador brezek, atao ar memez lezen, nann great gant an dud, mez gant Doue ha desket goudeze 6 .NHO 82 EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC .NTO euz an eil rumm díegile. Ama guir difazi an den, skle- rijen an eternite : noverim te, noverim me : Anaout Doue petra eo, petra cíhortoz, petra reio, petra e tleomp beza hon unan. ó Setu ar guir skiant. Dían trede : en iliz, eur gador goves. Pa zellan diouthi, varnhi e seblantan lenn : venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis et ego reficiam vos... kurunen an den bet great mad er veach kenta... dis- pennet goudeze aliez óó er gador govez kempennet a nevez. * * * Eun dra gaer eta eo sevel eun ti da Zoue, rak díhe heul e saver skeul, bali Env. Ouz an iliz eo stag pep tra vras e buez an den : ar vadiziant, ar pask kenta, an eured, ar maro, ha goude ar maro, eun toull en douar e tal an iliz. Parrisionis, eun deiz a zeuio e zeot dirag Doue. Ho cíhoberou í iel dího cíheul. Lod, oberou mad, pecíhejou marteze, mez ive ar prof roet evit sevel an iliz-ma. Ar mean douget ganeocíh a vezo eno ive. Pounner a vezo, dibrada ' reio meur a becíhet. * * * Eur gomz cíhoaz abars disken. Eun den a zo ama, hag evit digeri, heulia, ren, peur- gloza al labour a velomp hirio en he zav, hen deuz en em lakeat er penn kenta. Ar boan, ar soursi, ar cíhon- troliezou hen deuz bet kavet !... Doue her goar! Hen her .NHO EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC 83 .NTO goar ive ! Ni, ne cíhellornp ket her gouzout. Red eo, evit sur gouzout mad, beza great ar pez hen deuz great, tremen dre al leacíh ma zeo tremenet... Níeo ket díin-me díher meuli. Níher goulenn ket kennebeut. Deocíhui eo, paró risionis. Pe evit lavaret guell, he veuleudi zo ama merket var goarinier ar pilierou, var ar mein bŤn, var pep tra. Rekompanset eo dija. Pa zell ouz an iliz-ma e komzan ennhi, hirio, e lavar: va labour eo. Eur rekompans all a cíhortoz koulskoude. Cíhoui ive zo iliz Doue : templum Dei quod estis vos. Grit ma c'hello kaeraat, bemdez muioc'h mui, iliz ho c'hene. Neuze, eun deiz da zont, hen er penn kenta, cíhoui díhe heul, a gao digemer en eun iliz all padusocíh, ske- dusocíh, kaerocíh : eun iliz ha na vezo ennhi souilladuó rez hebed, netra nemet Doue kantmeulet gant he vugale, kurunet ganthan he-unan, e palez aour an Eternite. AMEN. * * * .NPO V. SERMON Great evit bennigen ar mor er Gilvinec óóóóóóóó In verbo tuo laxabo rete. Var ho ker e taolin va roued. S. Luc, I. v. 2. VA BREUDEUR KER, Deuet omp ama, da bedi Doue holl en eur vouez, evit ma plijo ganthan, skuilla he vennoz da heul hon hini, var ar mor a zo aze dirazhomp. Eun dra eo, hag a vez brema great bep bloaz, er Gilvinec. Bep bloas ive, da genver an deiz hirio, e cíhortozit, ó ha guir ho peuz díher goulen, ó ma ve komzet deocíh divar ar pez, en devez-ma a dremen en ho parrez. Ar pez a cíhoulennit, Breudeur ker, a zan da glask hen ober en eur ziskuez deocíh, e kavan er mor a zeomp da vinnigen, diou gentel meurbed talvouduz : eur gentel evit ar vuez-ma, eur gentel evit ar vuez da zont. * * * Ha da genta, er mor a vennigomp hirio, e kavomp eur gentel evit buez ar bed-ma. .NHO EVIT BENNIGEN AR MOR 85 .NTO An dud var an douar ního deuz ket holl, ha zoken na cíhellont ket kaout, ar memes renk, ar memes stad, ar memes micher. Soudardet a zo red da gaout evit difenn ar vro. Mi- cherourien a bep stad evit labourat an houarn, an dir, ar cíhoat, ar vein, ar gloan, al lin, hag ober gant an traou-se holl, kement hon deuz izom da gaout. Labourerien douar a zo ret da gaout, evit gounit en ho farkeier ar greun a dle ober hor bara pemdeziek ; red kaout martolodet, evit tenna euz a greiz ar mor ar pesket a dle ober eul loden euz hor magadurez. Mez an den, níeuz fors piou eo, na pe seurt labour a ra ne cíhell ket gant he nerz he-unan, hebken, digas atao he cíhoant da vir. Petra hen deus-hŤn, evit beza treacíh ha kaout ar gou- nid ? Beza hen deuz he ziou vreacíh, he boan, he izign, he venveg ; níhen deuz ken, ha kement-se zo re neubeud ; red eo c'hoas bennos Doue díhe heul. Ar zoudard, pegen kalounek benag eo, en em fazi aliez pa lavar: ę ar victor a zo e beg va zabren, va fuzuil, va fez canol. Ľ Ar micherour en em fazi pa lavar ę sada eur voger ha ne volzo ket, eun tamm koat ha ne zavo prenv ebet ebars, eun tamm houarn ha ne verglo, biken ! Ľ An dud a lavar ervez ho cíhoant. Doue goudeze a ra díhe cíhiz he-unan. Guelit al labourer douar. Kentelliet mad hen deuz he bark ; cíhoalet varnhan teil druz, discíhriziennet peb louzou fall, hadet greun mad dindan ar bomm ; ha neuze peurachuet al labour, e ra gant kil he rastel eur .NHO 86 EVIT BENNIGEN AR MOR .NTO groaz e penn an ero diveza hag e lavar : ę Mar plij gant Doue e vezo eost mad ! Ľ Ia, mar plij gant Doue, va Breudeur ker, rag e dourn Doue eo 'ma, pa gar, ar gliz, ar glao, an eol tomm, an amzer vrao, a laka an traou da ziwann, da greski, da anvi mad, ha pa gar ar reo, ar c'hazarc'h, an avel-zuill. Cíhoui, va Breudeur, a zo ar mor ho park labour. Ennhan e ma ho para, ho tillad, buez ho kreg hag ho pugale : hag evit tenna anezhan ho pevans ho cíheuz ho pag, ho roued, ho poan, ho koueziegez. Mez aziocíh ho penn, e velan eun dourn galloudusocíh eget ho cíhini. An dourn-ze, pa gar, a zalcíh ar mor plean, an avel sioul, a zigas pesked a strolladou ; ha pa gar e tijaden ar mor, e tiroll gwal avelou e cíharlu ar pesket. Pet gueach ního cíheuz-cíhui ket savet an heor, ha goude beza klasket a bep tu, distro dího ti, ó dího kreg, dího pugale a cíhortoze ho fred, ne lavaracíh nemet eur goms kriz : Netra ! Níhon deuz paket tra ! Pet guech cíhoas, eur vag diblaset, dilocíhet dre an amzer gaer a zo en eun taol kount, dirollet varnhan eur barr-amzer : Ar pesketour hag he vagik A zistroÔ abars tri devez Mez aliez ar reuzeudik Er mor doun a gav he vez ! Gortoz a rear e korn an oaled, dont a rear var eur garrek huel ; netra ne zistro ; sellet a rear hed-ha-hed ar cíhroa, setu eur rouenv, eur bonet aot, eur votez .NHO EVIT BENNIGEN AR MOR 87 .NTO koat, eun tamm planken, marteze eur cíhorf maro o ruilla var ribl ar mor ; ar vagik paour, mortoloded hag all, a zo gweledet er mor hag iviziken, eun intanvez gant he bugaligou vihan a lavaro da noz : ę ó bugale, eur beden abars mont da gousket evit ho tad beuzet o cíhounit deocíh bara ! Ľ Eurus cíhoas ma vez bet kavet he gorf da lakaat en douar benniget ! Ia, va Breudeur ker, kaer zo ha kaer a vezo, Doue eo ar mestr, ar mestr bras, mestr an oll ha mestr e chommo. Hon interest a cíhoulen eta ma hen lakaimp a du ganheomp. Selaouit kentocíh. (S. L. v. 2.) Daou besketour a ioa o plega ho roued. Jesus-Krist pignet en ho bag a lavar : poulzit varzu an doun-vor : duc in altum et laxate retia vestra in capturam. ó Et respondens Simon dixit illi : Per totam noctem labo- rantes nihil cúpimus ; in verbo autem tuo laxabo rete. ó Et cum hśc fecissent concluserunt piscium multitudinem copiosam... Setu petra dalv bennos Doue. - * * * Mez, va Breudeur, ne ket awalcíh goulenn bennos Doue, red eo ouspenn poania díher meritout. Tri seurt labour dishenvel : Labour eneb Doue, Labour heb Doue, Labour gant Doue hag evit Doue. .NHO 88 EVIT BENNIGEN AR MOR .NTO 1į Labour a enep Doue ' zo labour noazus. ó Ave- chou, koulskoude, e seblant kaout chans díhe heul. Neuze ar re fall a lavar : Peccavi et quid mihi accidit triste ? Ar re vad marteze, zoken, a lavar ive dího zro : Díober petra beva ervez Doue ? Ar re falla o deuz ar guella chans ? Me a respount : Vidi impium elevatum... transivi et non erat. Ha goude : had taolet e liorz an ifern : appen- sus es in statera et inventus es minus habens ; 2į Labour heb Doue. ó Labour didalvoud, mad evit guir da ober an treuz er bed-ma. Mez etre kavel ha bez ar pennad hent zo berr, hag ar cíhounidegez ne zell nemet ouz ar bed, a zo egoll : receperuntum ercedem suam, vani vanam ; 3į Labour hervez hag evit Doue. ó Labour vad : porro unum est necessarium. Avechou, koulskoude : portavimus pondus diei et ústus. Mes Jesus-Krist a zo d'ho c'heul : Jesus autem dormiebat. MATH. 8. v. 24. Avel rust, mor dijaden : Domine salva nos, perimus. Tum surgens imperavit ventis et mari et facta est tranó quillitas magna. Goude pedi en em zalver ; goude pedi e teu ar galoun laouen ; goude pedi hag e chomfe poan : supe- rabando gaudio... facta est tranquillitas magna. Setu aze kentel ar bed-ma, sadí ama kentel ar bed all. * * * Va Breudeur, ar bed-ma, níeo nemet eur cíhoudoren savet da loja eun tremeniad. Ar vuez a ia e teuz evel an .NHO EVIT BENNIGEN AR MOR 89 .NTO hent great er mor gant liven ar vag o tremen. Levate oculos : Savomp hor speret dreist an douar. Ar vuez níeo mui neuze nemet evel eur mor a dreuzomp evit mont acíhalenn dían Eternite. Mez e peleacíh e tleomp-ni douara ? Petra zo red da gaout evit tizout penn hor beach ? Ouz petra taol muia evez ? Doaniuz stad eun den lezet en doun-vor en eur vag ha níeuz ennhi, na guern, na stur, na gouel, na roenv, na nadozen-vor, na bevans... Doanusiocíh sonjal e vemp lakeat er bed, heb hen deffe Doue diskouezet díheomp varzu peleacíh kerzet ha lakeat en hor bak, ar pez a cíhell hor poulza. Ene christen, da borz mor eo ar baradoz : Ar feiz eo da stur, An esperans, ar vern, Ar garantez, ar gouel, Gras Doue, an avel, Ar beden, ar rouenv, An iliz, an tour tan a zesk díid an hent. 2į Mar díeo doanius stad eun den ha níhen deuz en he vagik, na stur, na guern, na gouel, na roenv, na nadozen-vor, eo doaniusocíh cíhoas sonjal en eun den hag hen deuz an traou-ze holl, mez ne ra anezho imp]ij mad hebed. En em lezel a ra da vont du-ma du-hont ervez kas an dour, nerz an avel pe frouden he galoun. Goulskoude, nag a bet a ia evel-se, varzu eur pors- mor dianavezet a dreuz recíhier kuzet, kerreg dizolo gant kant ha kant stokad. .NHO 90 EVIT BENNIGEN AR MOR .NTO Avechou, marteze, eur zell, eun taol roenv var zu an hent mad... Mez souden adarre taolet ar roenv, lezet ar vag en he roll da vont e leacíh míhe foulz ar guall avelou, pell diocíh ar porz-mor merket gant Doue. 3į Evelkent, va Breudeur, keit ha ma kred eun den eo mad miret stur, guern, gouel, rouenv, nadozen-vor, níeo ket kollet pep esperans. A bell e cíheller distrei varzu an hent mad. Mez pa lavar : taolomp holl dreist ar bord er mor, kuit e vezimp da rouenvat, da stigna ar gouel, da zercíhel ar stur ; kuit da rankout anzao en em gollomp a benn hor cíhreizon ! Marteze, e ve neuze, ne daffe ket ar vag da goll, tud hag all. Koulskoude, tud a zo, hag evit ho ene, a lavar evel-se ; tud hag a fell díezho her cíhredi hag hen rei da gredi díar re all. Cíhoui, mortolodet christen, cíhoui lavarit : Va Doue ! Skoazel díin evit tremen ar raz Va bag a zo bihan hag ar mor a zo bras Va bag a zo bihan, ni bresk ouspenn Ar mor a zo ledan, nerzus, dijaden Nag a reier kuzet, nag a varrou arne, Nag a wall avelou pen kaos a wall bense ! Lakeomp, dalcíhomp atao Jesus-Krist en hor bag, en hon ene. Pa ziroll ar barr amzer, lavaromp an eil díegile : Va mignoned, ar mor a goenv, ar goumoullen zu a bign, ar wellenned ' zo o cíhournijal, krozal a ra ar gurun : beacíh díar rouenvou, dalcíhomp eŁn barren ar .NHO EVIT BENNIGEN AR MOR 91 .NTO stur, trocíhomp an tarziou mor a benn, ha cíhoui, va Doue, lakit ho tourn da heul hon dourn : salva nos. Hag ar vag, kaer da velet a iel, a dreuz an tarziou a bigno, a ziskenno, tro atao varzu an hent mad beteg ma tispenno he beach. * * * Mortolodet, va Breudeur, grit mad ho labour evit ar bed-ma, ha ra gaffot evit ho poan ho tigoll en eur beskerez mad ha puill ; mez rího pezet sounj ouspenn, e zoc'h ive mortolodet an Eternite hag e tleit dreist pep tra hag en despet da bep tra, gounit ar baradoz. AMEN. * * * .NPO VI. Evit bennigen hent ar Groas óóóóóóóóó Rursum crucifigentes sibimetipsis filium Dei et ostentui habentes. Ennho ho unan, e stagont a nevez mab Doue ouz ar groas, en eur ober díezhan ar memes dismegans. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET CHRISTEN, Setu aze, dirazocíh, hent ar groas a vezo benniget en abardaes-ma. Meur a zen ho deuz lakeat ho dourn da zikour ober an hent-se. Judas dre cíhoant kaout arcíhant ; Pilat dre aon koll he garg ; KaÔf evit esperout ken- dercíhel da veza er penn-huela en istim an dud ; Herodez, an den libertin ; pobl Israel a bez, touellet gant geier an dud digoustians. Mad, va breudeur, ho lignez níeo ket eat da goll. Bemdez e meur a cíhiz, Jesus-Krist a vez staget ouz he groas : Nann mui var menez Kalvar, mez e kaloun ar pecíher. Hogen da gement hini a becíh, setu an daou cíher e meuz da lavaret : Beza e zint tud treitour e kever Doue ; beza e zint tud diskiant en ho cíhenver ho-unan. .NHO EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ 93 .NTO * * * Tud treitour int. Eun den hag a zalcíh mad díhe cíher en despet da bep tra a goll he zanvez, he vuez, kentocíh eget en em zislavaret, a zo estimet. Mez ive, an den a vank díe cíher, a guez varnhan dis- megans an oll dud vad ; ha seul iskisocíh e ve an drei- touriach, seul vrasocíh, dimegans a zigas díhe heul. Hogen beza zeuz evit an treitour diou bazen ha níeuz pazen all hebet izelloch evit-ho. Hag an den a zisken beteg ennho ' zo disprijet gant an holl. Daou exempl a lakaio da entent guellocíh ar pez a fell din lavaret. Daou zen a vev dor ha dor. Unan pinvidik, unan paour... Hag an hini pinvidik a lavar díhe amezek : ę te zo en dienez ; mad, rannomp entrezhomp kement a meuz. Ľ Ha setu hi ho daou evel daou vreur, ho daou eurus ha mignonet. Mez an den pinvidik a guez paour díhe dro... ha setu ar paour deacíh, o trei kein neuze díegile... dilezel a ra he vadoberour... ankounacíhaat a ra he vadelez evithan en amser dremenet, he garantez, he vignouniach. Petra zounjit deuz an den-se ? Evidon-me ne maoun ket en amzivin. Me hel laka el leacíh dishenorus a zo lojeis an dud digaloun ha dianaoudek. Setu aze eun exempl, setu ama eun all. Diou arme a zo tal-ha-tal, renket evit ar stourmad... Aziocíh ha tro var dro, pep tra zo sioul evel pa ve an anken o para a zioud penn an dud. .NHO 94 EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ .NTO En eun taol kount, ar general a zav he gleze. Kerkent an tan a zigor deuz an daou du, ar fuzuillou a denn, ar cíhanoliou a zihun var ho cíhillourou dir hag a groz evel kurunou spontus. An dud var varcíh, díar cíhaloup rus, a ia euz an diou gostezen, ho zabren noaz en ho dourn. Epad ar stourmad, baniel, drapo ar vro, douget ploum a zo e kreiz an arme... mont araog, dont a drenv... mez atao en dro díezhan tud kalounek : pa varv unan, unan all a gemer he blas. Epad ar stourmad, sellit ahont en eur cíhorn distro, eur zoudard hanter guzet... Touet hen deuz, hen ive, e varvfe kentocíh eget dilezel he vro ha koulsgoude e chomm adrenv. Petra zounjot anezhan ? Me a lavar, me, mar díeo soudard, mar díeo kabiten, he fuzul, he zabren zo diz- henoret... Torrit ar cíhleze, gwalcíhit ar fuzul, dourn eun den lach, digaloun a zo bet stok outho. * * * Greomp brema eur zell var an den a zilez he Zoue. Petra oa er penn kenta ? Tri gouli a zouge: eur cíhorf kiriek da holl boaniou ar vuez; eur speret leun a den- valijen, faziet divar hent ar virionez ; eur galoun leun a zempladurez hag atao varnez kueza en droug. Ha Jesus-Krist dont. Deut eo evit skanvaat hor poa- niou pe da viana evit ho lakaat da veza talvoudus ; deut eo evit sklerijenna hor speret, evit deski díheomp .NHO EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ 95 .NTO e zomp cíhoas bugale da Zoue ; deut eo evit rei nerz díhor cíhaloun hag hen renta treacíh da holl danjerou ar bed. Paea ker en deuz renket ar pez a ro. Guelit hent ar groaz. óó Ar skourjes, ar gurunen spern, Barrabas, ar benduen... etc. En distro e cíhoulen tri zra ; ma her cíharimp a greiz kaloun a vel dían holl, ma plegimp hor speret díhe gomzou ; ma tougimp hor cíhroaz heb en em glemm. Ha deiz hor badiziant ni lavaras : ę Ia, evel-se bezet great. Ho lezen a vezo va lezen, em cíhaloun atao tougin ho karante ; eveldocíh hag abalamour deocíh e vezin nerzus. Ľ Setu an emgleo. Mez petra cíhoarvez, avechou ? Sadí araog respount, eun dra merket el leoriou sakr. Dían abardaez-se, edod o varn Jesus-Krist. Eun den karget ganthan a bep madelez a ieaz díhe heul. Touet hen doa mervel, kentocíh eget he nacíh... Ha teir gueach Per a nacíhas he vestr... dirak eur vatezik zoken... Va Breudeur, evel sant Per, ocíh bet karget a vade- lezou Jesus-Krist. Eveldíhan ho cíheuz lavaret : ę Me a zalcího mad beteg ar maro ! Ľ Mez ar bed a deu gant he fallagriez, he blijadureziou. Piou a vezo choazet ? Pobl Israel a lavaras, eun deiz : hozanna filio David. Tri devez goude, hen a lavare : tolle ! Crucifige ! non hunc, sed Barrabam !... Setu petra í ra ar pecíher : nacíh he Zoue, dilezel he Zoue, lakaat he Zoue ouz ar groaz... tolle ! crucifige !... .NHO 96 EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ .NTO treitour eo ! Ar bed a lavar : mad awalcíh a ra. Me lavar : tecíh a guz, treitour ma zoud ! * * * Ar pecíher ouspenn ma zeo treitour ' zo diskiant. Kaer hor bezo, ne cíhallomp sellet nemet ouz an douar pe ouz an Env. Sellit ouz an Env, hag e kreiz zoken poaniou ar vuez e tanveit ar guir eŁrusded. Sellit ouz an douar ha kaer ho pezo, ne viot ket e guirionez eŁruz. Traou au douar a lez atao hor cíhaloun goullo. Selaouit kentocíh histor Salomon... Vanitas vanita- tum et omnia vanitas. Ha perak kement-se ? Eun eal a zo, eal ar venjans karget da lakaat cíhuero holl draou an douar. A hent all, kaloun an den a zo henvel ouz eur zail heb deon : taolit ebars, atao e choum goullo. A hent all cíhoas : buez an den a bad neubeut : sonj ar maro ' zo o para var hor penn hag a lavar : pemp planken, eun toull en douar. Hag en tu all díar bez, Doue he valanz en he zorn, o cíhortoz goulen kount pis ha didruez. Ha goude, barados pe ifern. Setu perak: vú nobis quia peccavimus. Treitourien e kever Doue : treitourien en ho cíhever ho-unan. En eur vont díar maro Jesus a gavaz eun nebeut gragez santel deuet var bord an hent da gemeret outhan .NHO EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ 97 .NTO truez. Hag hen respount: ę Gwelit varnocíh ha var ho pugale ha nann varnhon-me. Ľ * * * Va Breudeur, dalcíhit mad dího feiz, dího kredenn, dího Toue. Marteze e rankot evelkent, ober hent a groaz var an douar... neuz fors. Ho lod ' vo ar guella loden : ar vuez zo berr, ar boan a dremen, ar baradoz a joum. Eun devez, e kouent an Trap, e lavarjon goude beza guelet buez ar venacíh, ho fedennou hir, ho finijennou kalet, ho lojeis dister : ę mad, evelkent, rust eo ho puez! Ľ Ia, oa respountet din, rust pa zeller ouz an douar, dudiuz pa zeller ouz ar baradoz. Stourmit, dougit ho kroaz, mez sellit ouz ar baradoz. AMEN. * * * .NPO VII. SERMOUN great araog bennigen ar cíhleier óóóóóóóóó Ego vox clamantis in deserto. dirigite viam Domini. Me eo ar vouez a lavar en ear : renkit hent an Aotrou Doue. VA BREUDEUR KER, E pep parres, eun ti dishenvel, diocíh an tiez all. Eveldího, evit guir, eo diazezet var an douar, savet gant mein ha koat. Mez níeo da zen he-unan. Da Zoue eo da genta ha Doue a ro digemer dían holl : paour, pinvidik, den just ha pecíher... A hent all, eo gobariet, stumet dishenvel. Varnhan e veler eun tour huel, savet he gern varzu an Env, henvel ouz eul liamm misterius, stignet etre Doue hag an den. En tour-ze e zeuz eur vouez nerzus, klevet euz a bell : mouez an iliz catholik, mouez ar cíhlocíh. Pa zeo guir e venniger, hirio, eur cíhlocíh en ho parrez, divar benn ar cíhlocíh e lavarin deocíh diou gomzik verr: 1į Ar cíhlocíh a zigas díheomp da zonj .NHO EVIT BENNIGEN AR CíHLEIER 99 .NTO euz ar pez a zo a vrasa en hor buez epad ma reomp hon treuz er bed-ma ; 2į Ar cíhlocíh a zigas díheomp zounj euz ar pez a dleomp da ober evit esperout bleina mad hon treuz varzu en Eternite. * * * Digas a ra da zonj deuz ar pez a zo deuz an huella pris er bed-ma. Bugelik bihan, nevez deuet er bed, salud díid en da gavel ! Setu te, deuet en hon touez da gemeret da blas dindan bolz an Envou. Mez petra e teui te da veza var an douar ? Ha beza e pezo te buez hir pe ver ? Ha te a vezo pinvidik, ha te a vezo paour ? Marteze, ervez an dud, e vezi eurus gant da henoriou ? Marteze, evit gounid da dammik bara, ne pezo ken tra nemet eur morzol houarn da derri mein var an hentjou bras ? Den a vrezel, den a beocíh, desket pe zizesk ? Diez eo gouzout ; diez hen lavaret, rag den n'her goar. Ar pez a c'houzoun eo e kavi, douetuz bras, tristidigez en da galoun, daelou en da zaoulagad. Ar pez a c'houzoun ouspen eo n'out ket evit cíhoas heritour ar baradoz, da vamm ouz da cíhenel he deuz lakeat er bed, var eun dro, eun den hag eur pecíher. Mez setu dour ar vadiziant skuillet var da dal. Ar cíhlocíh eo a zigas díar vamm ar cíhelou eŁrus hag her skign e pep korn euz ar barrez... Mamm gristen, stardit brema, ho krouadur var boull ho kaloun : he bano zo merket en Env : eun eal eo da Zoue. .NHO 100 EVIT BENNIGEN AR CíHLEIER .NTO * * * Non in solo pane vivit homo. Tamm bara an dorz a vag ar cíhorf, tamm bara an tabernakl eo a vag hon ene : Nisi manducaveritis panem hunc... Devez kaer, devez dudius, devez ar c'henta pask. Kloc'h an tour, adarre, a lavar dían holl, hen deuz ar cíhrouadur badezet, great eur gammad a vuiocíh varzu Doue var hent an Env. Koulskoude dre ma teu 'n oad, peb den a gemer he hent. Rak níhen deuz ket Doue galvet acíhanomp holl díar memes stad. Ar bed zo henvel ouz eun holorach. Evit mont en dro e rank kaout meur a rod... An darn vuia deuz an dud a zo galvet da vont e stad ar briedelez, stad huel, kaer, eŁrus, ive, pa en em garer mad hag ervez Doue. ... Ar cíhleier a zisklerio ho poa great ar bromesa da ober an eil eurusded egile. Evel-se, badiziant ó pask kenta ó eured : ar cíhlocíh a zigas da zonj díheomp deuz an tri zra-ze. * * * Ar cíhlocíh hon laka da sonjal cíhoas : er beden ó er zul ó er maro. Da vintin ó da greiz-deiz ó da noz ó e chach acíha- nomp da gaout sounj a Zoue. Pe cíhoui a zrebo, pe cíhoui a evo, pe cíhoui a reio eun dra benag all, grit pep tra evit Doue. Ar beden eo nerz an den. .NHO EVIT BENNIGEN AR CíHLEIER 101 .NTO Cíhuecíh devez, bep sizun, evit an douar, ar cíhorf, unan evit an ene... Diskuiza ar cíhorf... Maga hon ene, tostaad ouz Doue. An den zo beachour var an douar. Bep heur a dremen ar cíhloch a lavar : eur gammed a vuiocíh varzu ar bez. Setu perak : quś sursum sunt sapite, non quś super terram. Ha pa zeu tost ar maro ar cíhlocíh a zigas díar re iacíh sounj e tleont pedi. Lavared a ra : an Aotrou Doue o vont da unan klanv... An angoni o soun... glaz o c'hober... ar c'horf o tisken er bez. * * * Ego vox clamantis in deserto. Karit kleier ho parrez abalamour e tigasont da zounj deocíh deuz ho teveziou guella, ha sentit atao deuz ho mouez pa deuffe beteg ennocíh dre an ear. AMEN. * * * .NPO VIII. SERMOUN great evit bennigen eur groaz nevez Quando interrogaverint filii vestri, cras, patres suos et dixerunt : quid sibi volunt isti lapides ? Docebis eos. ó Josue, pennad 4. v. 21-22. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET CHRISTEN, Ster Jourden treuzet gant pobl Israel... Var ger Josue daouzek mean kemeret a ganol ar ster oa lakeat en eur bern... Pa cíhoulenno, eme Josue, ar vugale digant ho zud : evit pera eo berniet ar mein-ma ? Cíhoui lavaro dezho... Berniet int evit digas sounj hon deuz treuzet ster Jourden, dizecíhet dirazhomp, hag evit ouspenn, ma vevot e doujans Doue epad ho cíholl vuez : ut et vos timeatis Dominum omni tempore. * * * Setu peurvuia, ar pez a rear ken aliez ha ma vez cíhoant da zercíhel sounj mad deuz eun dra cíhoarvezet. .NHO EVIT BENNIGEN EUR GROAZ NEVEZ 103 .NTO Setu ar pez ho deuz great ho tud en ho raog hag a rit, hirio, dího tro. Deut ocíh ama e prosesion, da zaoulina dirag ar groas savet ganeocíh e pleg an hent. Divezatocíh ho pugale, ho pugale vihan a cíhoulenno : quid sibi volunt isti lapides ?... Hag ar re goz neuze a cíhello respount : brema zo deg, ugent vloaz tremenet, eur mission-bras roet gant pemzeg belek, a zo bet er barrez-ma. Houma eo kroaz ar Mission... Pet euz ar re a ra brema ho mission a vo beo cíhoas neuze : pet euz ar veleien, pet euz an dud fidel ?... Kalz acíhanomp a dra zur vo eat da anaon. En ugent vloaz nag a jenchamanchou ? Tud pinvidik deut paour, tud paour deut pinvidik... tud iacíh kuezet klanv, tud klanv pareet... tristidigez, laouenedigez a vez atao bep eil tro, pe vesk ha mesk, er bed-ma ! Netra ne bad..... Eo ; eun dra í bad, a jomm... Christus heri, hodie, ipse et in sścula. Ar re ra brema ho mission a gendalcího da vont da bedi eíharz ar groaz... da bedi evit trugarekaat Doue, da bedi evit goulen grasou... da bedi evit goulen par- doun deuz ho fecíhejou ma ho deveuz great eur pecíhet benag... Hag ar re vezo eat da anaon, ho devezo araog mervel, divar ho guele a boan, kaset an diveza peden varzu ar groas venniget, evit goulen eur maro mad. Ho pugale... ho pugale vihan a gendalcího da ober ar memes tra var ho lercíh. Ho feiz deocíh a vezo ho feiz. Ho Doue hirio, a vezo ho Doue varcíhoas : Christus heri, hodie, et in sścula. .NHO 104 EVIT BENNIGEN EUR GROAZ NEVEZ .NTO * * * Ha goude beza heuillet holl ar memes hent er bed ma, e veffot er memes leacíh er baradoz, tad, mamm ha bugale. Evel-se bezet great. * * * .NPO IX. Var ar Pab óóóóó Qui vos audit me audit. An hini ho selaou am zelaou me. VA BREUDEUR, Eun Doue zo ó he hano skrifet var hep tra... ar mestr eo, ar mestr bras... mestr an holl, ha chomm a reio mestr. Koulskoude rei a ra da lod tud, eul loden euz he cíhalloud : rag e penn pep tra e rank beza eur mestr var an douar. Evel-se an tad, an impalaer, etc... Evel- se ive, en iliz, eur mestr : ar pab. * * * Petra eo ar pab evidomp ha petra e tleomp beza evit ar pab ? ó Ar Pab eo vikel Jesus-Krist var an douar ha mean fount an iliz. Rak-se e tleomp he respeti ha chomm atao a unan ganthan. ó Ar Pab eo pastor hon eneou ha porzier an Envou karget da sklerijenna, da gelenn, da cíhouarn, da hentcha, .NHO 106 VAR AR PAB .NTO da ren, da zikour an dud fidel. Rag-se e tleomp he gredi, senti ouz he cíhourcíhemennou ha dindan he garg, kerzet varzu an Env. ó Brezel a rear díar pab. Tra doanius dreist holl, guelet hon tad red dezhan astenn he zourn da cíhoulenn an alusen. * * * Ar Pab eo vikel Jesus-Krist, mean fount an iliz. ó An den zo krouet evit Doue, evit ar virionez hag ar mad. Mez an den kenta en em fazias. Etouez he vugale, eur bobl ebken, a jomas fidel da Zoue : pobl Israel. ó Jesus-Krist a ziskennas euz an Env. Founti a ra he iliz hag en he fenn e laka ar pab kenta... Eun den pinvidik hen deuz eur gouarnour var he zanvez ; eur Roue, kannadet er broiou all evit dercíhel he blas... ar pab eo kannad, vikel, letanant Jesus- Krist etouez an dud. Hen disprijout eo disprijout Jesus-Krist. Evel den e cíhell kaout mankou, mez atao e rank beza respetet. Ouspenn ma zeo vikel Jesus-Krist eo ar mean fount deuz an iliz. Gueach all, Salomon a zavas eun ti da Zoue. Ar plan oa tennet araog, an danvez kizellet, choazet, labouret... Jesus-Krist hen deuz savet hag a zav atao bemdez eun ti da Zoue. Ar plan zo tennet, an danvez choazet. Da bep tamm eo merket he blas. Ar vicherourien zo choazet ive hag ar mean fount eo ar pab : tu es petrus et super hanc petram śdificabo eccle- siam meam... Ubi est Petrus ibi ecclesia... Ne cíhellit ket sevel eun ti nemet var ar mean fount, kement a lakit a gleis pe a ziou a zo er meaz eus ar plan. .NHO VAR AR PAB 107 .NTO * * * Ar pab, zo pastor hon eneou hag alcíhouez ar baradoz. ó Pep hini acíhanomp a dle beza eur mean en iliz savet gant Jesus-Krist da Zoue. Mez piou hon sklerijenno, hon gouarno ? Piou hon reno, hon cíhonforto en hon labour, hor rekompanso euz hor poan ?... Ar pab adarre, hor pastor eo. Eur pastor a ren he zenved, ho cíhas díar peuri mad, ho fella deuz ar peuri fall hag ho diouall deuz ar bleis. Ar pab a zo karget díhon ren, díhon hentcha : pasce oves meas, pasce agnos meos... Roma locuta est, finita est causa. Ar stur a zo en he zourn, he lagad zo var an nadozen-Nord. Jesus-Krist a ro dezhan sklerijen. Ne cíhell ket en em fazia var hent ar feiz : Ero vobiscum usque ad consummationem súculi. Hen a dle hor gouarn hag hor bleina, hen a dle lavaret díheomp : ama zo danjer, aze níeuz ket ; ama e ma an hent mad, aze e ma an hent fall ; setu peuri iacíhus, setu peuri contamet ; hennez zo eur bleis, kaer en deuz klask en em guzat, eur bleis eo... Dindan ar pab an eskibien, dindan an eskibien ar veleien : an dra-ze holl zo ar memez famill hag a rear anezhi an iliz... Heretiket, schismatiket, tud excommu- nuget : brankou kam ebars er (ar ?) vezen, izili tennet kuit deuz ar cíhorf... * * * Hirio e rear brezel díar pab. Níeo ket estonus : si me persecuti sunt et vos persequuntur. Lazit ar general hag .NHO 108 VAR AR PAB ar zoudardet en em zivandenno. An diaoul o klask beza treacíh da Jesus-Krist a sko hag a laka skei muia ma c'hell var benn he iliz. Mez mallos d'an dud a en em laka a unan ganthan. Abred pe zivezat e teuer da grenvi pa gounteller an Iliz. An den a ell stourm ouz bugale an den Rag oll omp great gant ar memes poultren. Mez ma stourm ouz Doue e strako he eskern Hag e zei dre he lamm da gueza en ifern. * * * Ar pab hirio a rank astenn he zorn da cíhoulenn aluzen. Laeret eo bet he vadou. Níen deuz mui nemet he gastel : castel ar Vatican. ó Ro díin ive da gastel ha da hano a Roue, a lavare dezhan an hini en doa laeret he zanvez, ha me roio díid daou-ugent million ar bloas. ó Morse a lavaras Pie IX. ó Piou da vago ? ó Va bugale. Roomp eta evit her sikour. Ar pez a roffemp díezhan a vo paeet díheomp gant Doue er bed-ma hag er beb all. AMEN. * * * .NPO TREDE LODEN óóóóóó SARMONIOU EVIT EUR MISION * .NPO Ne 'z eus netra war bajenn 110 .NPO I Evit digor eur mission óóóóóóó Non defrauderis a die bono et particula boni doni non te protereat. (Eccl. 14. 14). Na lezit ket an devez eurus da dremen dibrofit ha ne gollid loden hebed euz an donezoun vad. BREUDEUR HA CíHOAREZET KRISTEN, Eiz devez zo dija tremenet euz ar mission digoret en ho parres. Leacíh a meuz da ziskredi e zeuz deuet kalz acíhanocíh. Goulennit eta digantho ha níint ket eurus da veza deuet, da veza lakeat ho foan : goulennit ha níeo ket skanv ho cíhoustians, drant ho cíhaloun ha ne zellont ket, brema, gant fizianz varzu an Env. Evit eiz devez all ar mission en em zigor en abadaes-ma. Ar re acíhanocíh níint ket cíhoas deuet a zo galvet dího zro, da zont. Va breudeur, heb ho cíhanaout me a gred e selaouot holl mouez an Aotrou Persoun. Ne cíhellan ket sonjal e ve nikun hag a lavarfe : ę Me a velo petra da ober Ľ ; nikun hag a lavarfe : ę Díar mission eat a nep a garo evidon-me ne díin ket ! Ľ .NHO 112 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO Ha koulskoude, dían devez ma hen deuz persoun ho parrez, digoret eur mission evidocíh, unan all a zigoraz eur mission en ho cíheneb. Epad an deveziou-ma a cíhrasou, a bardon, a zilvidigez an drouk-speret, euz he du, a glasko pe viret ouz unanou benag da zont, pe viret euz a re a zeu da denna euz ho mission an holl vadou zo staget outhan. Setu ive perak, me lavar deocíh gant al leoriou sakr : non defrauderis... na lezit ket an devez eurus da dremen dibrofit hag euz an donezoun vad na gollit loden hebet. Deuit da ober ho mission ha grit hen, guella ma cíhellot, rak, ó ha setu e daou cíher ar gelennadurez- ma ó rak: Er bed-ma, e maomp holl evit servicha Doue, plijout da Zoue ; Hag evit hen ober ervad, ar berra, ar surra hent eo ober eur mission eŁruz. * * * Er bed-ma, ne maomp nemet evit servicha Doue. Va breudeur, ne cíhellomp ket er bed-ma, kaout holl ar memes renk, ar memes stad. En eun holoraj, me a vel rojou bras ha rojou bihan gobariet dishenvel ervez ho labour, ha koulskoude, tennit unan, ar vihana ma karit hag an holorach a jomo a zav. En hon touez ni ive, níhon deuz ket holl ar memez ment a gorf nag ar memes ment a speret ha ne cíhel- lomp ket muiocíh kaout ar memes renk nag ar memes micher. Lakit, kement ha ma karot e skritur moull, .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 113 .NTO var ho peziou arcíhant hag ho paperiou publik ar gomz touelluz-ma: ę Egalite ; holl kevatal, holl henvel hag henvel ! Ľ Eur gaou va breudeur, eur gaou braz ma ne zounjomp nemet en dud ken etrezo ; mez ar pez a zo gaou evit hor stad, hor renk ken etrezomp, a zo guir evit hor stad dirak Doue. Rak Doue e guirionez, eo ar mestr braz, mestr an holl ; mestr eo díar pennou kurunet koulz ha dían de- vezour níhen deuz, evit gounit he vara, nemet eur morzol houarn da derri mein var hon hentchou braz ; mestr dían den a vor, dían den a bluen koulz ha díal labourer douar daoubleget var he b‚l ha díar micherour atao krog en he daladur pe en he gizel. Mestr eo díar pinvidik dibreder, a velomp douget e kar a beder rod, koulz ha díar paour-keaz a rank mont a zor da zor da cíhoulen he damm bara pemdeziek. Hen eo hen deuz great acíhanomp ar pez ma zomp ha roet díheomp kement hon deuz. Selaouit kentocíh ha guelit. Dija díar mare-ze, oa en em skignet bolz stereden- nuz an Envou, dija an douar a ioa diazezet var he ael, ar mor chadennet e kreis an aotchou ; an heol a rea he dro, al loened a valee dre ar cíhoajou, al laboused a cíhournije a vrank da vrank ha Doue ober eur zell ha lavaret: ę Great eo mad kement ma holl. Ľ Ia, great eo mad e guirionez, va Breudeur ker, al labour zo kaer, an ti dudiuz, ar guel hebken anezhan a rent testeni da cíhalloud Doue : Cúli enarrant gloriam Dei ! Mez Roue 8 .NHO 114 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO ar Grouidigez, mestr an ti, e peleacíh e ma ? Ha Doue lavaret : ę Greomp an den : faciamus hominem. Ľ Mez greomp hen kaerocíh eget an holl draou all, savomp hen dreist-ho, skrivomp sklearocíh hon hano var he d‚l : Ad imaginem et similitudinem nostram. Setu eta, krouet Roue ar bed-ma, an den. Euz a eun tu, eo mestr da bep tra ; euz eun tu all, e ma dindan dourn, e dalcíh an Aotrou Doue, he grouer hag he vestr. Da Zoue eo, eme sant Paol, evel ma zeo ar pod pri díar poder hen deuz hen gobariet hag her poazet. Ha Doue a fell díezhan, a entent dercíhel mad díhe vir. Níhen deuz roet dían den eur spered nemet evit he anavoud ; eur galoun nemet evit he garet, eur cíhorf nemet evit he zervicha. Mestr dían holl draou krouet, an den zo eta, er memez amzer, servicher, mevel en (an ?) Aotrou Doue, krouet evit ober he volontez var an douar hag en em renta din da gaout varlercíh, digemer an Envou. An den ha ne bleg ket da Zoue, a zo henvel deuz eur mevel, lojet, maget, gwisket gant he vestr, kemeret evel pa ve mab an ti, hag a zeu da veza eun den fall, digar, didalvez, mad hebken da veza taolet er meaz. Setu goulskoude, ar pez a zo digouezet gant hor lignez.. Eul laer a zo deuet da gemeret evid-han tra an Aotrou Doue. Trocíhet hen deuz al liam a garantez a ioa etre Doue hag an den ; dispennet, gozik distrujet hen deuz hano Doue var hon t‚l. An den a jomm heb kaout mui en he zourn al liam, ar gorden taolet díezhan gant Doue evit pignat dían Envou. .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 115 .NTO Koulskoude, truezuz en hor cíhenver evel eun tad mad evit eur cíhrouadur dinatur, Doue a laka eur skeul nevez etre an douar hag ar baradoz, renevezi a ra he hano var hon t‚l e lizerennou cíhoaz sklerrocíh. Ar skeul hen deuz great, cíhoui, he anavez ; al liou hen deuz kemeret, cíhoui he anavez ive. Brema zo naontec kant vloaz, eun den a bigne var menez Kalvar en eur zougen var he ziou skoaz gouliet, ar groaz ma tlie varnhi mervel. Epad tri bloaz ha tregont hen doa tremenet dre douez an dud, en eur ober vad dían holl : Pertransiit benefaciendo. Hen anavoud a rit, anavoud he hano. Diskleriet, desket eo bet deocíh gant Doue heóunan : Hic est filius meus dilectus. Ha koulskoude, setu hen maro var ar groaz ; he gostez digor, he dreid, he zaouarn toullet, he benn kurunet a spern. Ha perak ? Evit hor prena, paea ar boan dleet díhor pecíhejou. He groaz hen deuz lakeat da skeul evidomp etre an douar hag an Env ; var hon t‚l hen deuz gant he cíhoad skrifet eun hano kaer : Cíhoui zo bugale da Zoue! Da Zoue omp en dro, evel ma zeo deocíh ar pez a brenit hag a baeit. Setu ive, perak, chomm heb servicha Doue eo troucíha evit an eil gueach an eil liam a garantez lakeat díheomp en hon dourn evit hon ren dían eurusted : liam hor prenadurez ; a ve distruja hano Doue rene- vezet var hon t‚l, a ve disprijout buez, maro, goad Jesus-Krist, ober evel fae var garantez Doue. Koulskoude, va Breudeur ker, madelez Doue evit hon chacha díhe zervichout a ia cíhoas pellocíh. .NHO 116 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO Niverit, mar gallit, e pet giz, gant pegement a izign ha habaskder, e klask bemdez, hon distrei diocíh an drouk hag hon dercíhel var an hent mad. Euz a eun tu, gueach a teu díhe spounta dre varo proumpt ar pecíher skoet e kreiz he zizurj, gueach all e tiskouez deocíh eun den deuet da veza dre he wall vuez dizenor he barrez, rann-galoun he dud ha ne jomm mui ganthan evit astenn he vuez disprijet, nemet truó garez an dud vad. Pa glaskit hocíh unan dilezel ho tever, e laka eur prenv en ho kaloun dího pikad, dího prouda, noz-deiz, da lavaret heb ean : ę Ne dout mui ar pez ma zoaz, ar pez ma tleffez beza atao. Ľ Euz a eun tu all, gant pegement a drugarez e cíhas- tenn deocíh he ziou vreacíh evit ho sikour díen em zevel. Nag a inspirationou santel, a aliou mad, a cíhra- sou a bep seurt ? Ha keit ha ma vevit ervez ho koustians, nag a joa en ho cíhene, nag a laouenedigez en ho kaloun ? Zoken, e kreiz ho prasa poaniou e cíhallit lavaret evel sant Paol : Superabundo gaudio. Koulskoude, va Breudeur ker, tra zoaniuz da anzao ha tra vir evelkent, an den a cíhell dercíhel penn da Zoue, beza treacíh da Zoue en eur feson a zo. E cíhell dispri- jout he cíhrasou, dizanavoud he vadelez ha respount : Non serviam : ního servichin ket ! Mez her cíhoumprenomp mad, pa hon devezo trou- cíhet dre hor faot, an teir liam a garantez a stag acíha- nomp ouz Doue, eul liam all a gemero ho flas, liam ar justis. .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 117 .NTO Kaer hon devezo trei kein da Zoue, ni her cíhavo atao e penn hent ar vuez. Eur guennek taolet en ear a vez hir pe verr o cíhober he dro, ervez nerz an dourn he sklap. Mez abred pe zivezad e kouezo koulskoude. An douar a denn anez- han hag he bouez heóunan hen izella bepred, ha pa gouez e vez pil pe fas. Mad, va Breudeur, ni zo ive taolet var an douar gant dourn Doue. Mez rod a dro, a ra bro. Ha rod hor buez a dro heb heana, na deiz na noz. Ne jommo a zav nemet var bord ar bez. Ha neuze hon ene paour, echu ganthan he dro, a guezo pil pe fas e cíharz treid hor Cíhrouer. Al loan mud pa varv a varv a bez hag evit mad. Maro an den níeo nemet eun hanter gousk : Non est mortuus sed dormit. Epad ma kousk ar cíhorf er bez, o cíhortoz deiz ar varn, an ene a bign dirag Doue evit kaout, a ziou eternite, unan : eternite eŁruz pe eternite waleŁruz : In hanc vel in illam eternitatem, eme sant Ambroaz. Baradoz pe ifern ! leacíh kreiz hebed, rak ar purgator ne bado nemet betek fin ar bed hag ar servicher fall, ar ser- vicher didalvez níhen deuz perz hebed da cíhedal e Bara- doz Doue : inutilem servum ejicite in tenebras exteriores. Er bed-ma zoken, ma na jervichomp an Aotrou Doue, petra reomp-ni, petra gavomp-ni ? Klask plijadureziou an douar, marteze, ha dastum madou ! Va Breudeur ker, nag a bet goude poania, en em skuiza noz-deiz, a rank atao beva e kreiz ar baou- rentez en dienez a veur a dra. .NHO 118 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO Goude holl, hag e ve guir e cíhalfacíh dont a benn a gement ho cíheuz cíhoant : kaout danvez, enor, pli- jadur, daoust hag an eŁrusded a zeuio dího cíheul ? Mab eur prins kuezet klanv a voue díezhan lavaret gant ar medisin : ó ę Mar kavit da viska rochet eun den eŁrus, cíhui a vezo pare. Ľ Hag hen mont da glask e pep tu. Hag e nep tu na gave. Eun devez e klevaz la- varet : ó ę Du-ze, en eur lochik dirapar, e vev eur paour keaz atao laouen ; eno, marteze, cíhui a gavo ho kevridi. Ľ Hag ar prins mont ha goulenn: ę EŁruz ocíh-cíhoui ? Ľ ó Ia, eme ar paour, e kement ma cíhaller beza eŁruz, var an douar. ó Roit díin eta ho roched. ó Siouas ! ne meuz ro- ched ebet, a lavaraz ar paour keaz... Ar prins ne gavaz ket roched eun den eŁrus ! Hag e guirionez, va Breudeur, kaloun an den a zo henvel ouz eur varriken didal deuz an daou benn. Ne- met karantez Doue a ve en deon o cíhober t‚l, kaer e vo taol ebarz, e chommo atao goullo. Selaouit kentocíh. Beva ' rea díar mare-ze, eur Roue hag hen devoa bet digant Doue an donezounou ar re gaera, studia ' reaz adalek an heol, goulaouen ar bed, beteg ar vreunen blouz ; adalek ar mor braz beteg ar berad gliz. Euz a gement a cíhoanteaz, ne nacíhas netra ouz he galoun na trŰn olifant, na kaluriou aour, na soudardet, na servichourien, na gened, na furnez, na galloud, na brud .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 119 .NTO vad skignet a bep tu, netra ne vanke dezhan. Ha koulskoude, eun devez, skuiz-stank a bep tra, e lavare : ę Dindan an heol pep tra zo moget, avel, tristidigez : Ecce omnia vanitas. Ľ Hag e veacíh, mar karit, euruz tre epad ho puez, dont a raio, pa zonjot nebeuta, ar maro da rei eun taol var ho skoaz. Ha neuze da betra e talvezo kement ho pezo dastumet, hed ho cíhamzer ? Eun devez, eun den a vrezel a voa var nez mervel. Ar Roue zeu díhe gaout hag a lavar : ó ę Goulennit ar pez a gerot ha me hen roio deocíh. Ľ ó ę Mad, Aotrou, eur cíhart heur muiocíh a vuez, roit díin eur cíhart heur muiocíh a vuez. Ľ Hag ar roue trei kein. Ne cíhelle ket rei ar pez a cíhoulennet diganthan... Ha Villars, lavaret neuze : ó ę Ma karjen-me beza kerkouls ser- vichet Roue an Envou, níeo ket eur cíhart heur a vuez am bije bet, mez eun eternite penn da benn. Ľ Va Breudeur, eun deiz eveldhan, cíhui en em gavo var ho tremenvan. EŁruz ma na rankit lavaret : ę ma karjen-me, e leacíh beza servichet ar bed, beza servichet va Doue !... Ľ Petra zo eta da ober ? Ar berra, ar surra hent evit beza dinecíh varlercíh, eo ober hag ober mad ho mission. * * * Va Breudeur ker, Doue, guir eo, a zikour atao an den. Koulskoude en eur mission, he vadelez a zo bra- socíh. En eur mission e maor pell diocíh safar ar bed hag .NHO 120 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO eno, el leacíh distro-ze, a lavar díheomp sant Bernard, an ear zo sklerrocíh, an Env digorocíh, ar sklerijenn brasocíh, gras Doue tostocíh, puillocíh ; taol an Aotrou Doue krenfoc'h ha frankoc'h kaloun an den. An Aotrou Doue, eme al leoriou sakr, ne en em blij ket e kreiz an trouz : Non in commotione Dominus. En eur mission, trouz ar bed a jomm a drenv dor an iliz : labourou, afferiou kustum ar vuez a zo dilezet evit eun nebeut amzer ; guelet a rear guellocíh pe evit petra e maomp var an douar : an ene en em zigor fran- kocíh da zigemeret komzou Doue, ha Doue he-unan, a ziskarg varníhomp muiocíh a cíhrasou : Ecce nunc tempus acceptabile, dies salutis. Eur mission eo mare an Aotrou Doue, ha rak-se, enhan eo e kavomp holl ar guir voien da servicha Doue evel ma zeo dleet. Va Breudeur ker, ne anavezan ket parrez X***. Kouls- koude heb aoun díen em fazia kalz, e cíhellan diskredi e zeuz ama, kouls hag e peb leacíh, tri seurt tud : ó tud vad ó tud tro-distro ó ha tud hag ho deuz marteze, en em lezet a grenn, da vont divar an hent mad. Tud vad a zo en ho touez : tud vad a zo e peb leacíh. Pa vank an ael e torr ar cíharr : ael ar bed-ma eo an dud vad. Hi eo hen dalcíh en he bloum ; pa vankint e teuio fin ar bed. Rak ar bed níeo dalcíhet en he zav gant Doue, nemet evit an dud vad ha dre an dud vad. Ia, kaer hen deuz ar bed beza fall, bugale a zo hag a vev ker sklear ho cíhaloun ha dour beo en eur veren ; .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 121 .NTO tud iaouank a zo hag ho deuz miret ker guen ho ene hag eur berad gliz, kuezet euz an Env e kaloun eur flourdelizen ; tud a zo, daoubleget a zindan an oad, hag a zo en ho cíhosni, ken disklabez ho cíhoustians hag an ercíh nevez kuezet var an douar. Mez evit chomm fidel da Zoue, nag a enebourien da drecíhi ! Ar bed gant he skuer fall, he gomzou flour, he lavariou goapus, he blijadur milliget ; an drouk-speret gant he finesaou, he guzuillou fallakr, atao var cíhed evit lonka an eneou ; ha tostocíh díheomp, aze en hor cíhreiz, hor cíhaloun baour, hor brasa mignon ha var eun dro, hor gwasa enebour. Goud a raan e zeuz enhan eun tu mad, mez goud a raan ive, e zeuz eun tu fall techet dían drouk. ó ę Ne anavezan ket, eme eur skrivagnier braz, petra eo kaloun eur cíhokin ; biskoaz kokin níoun bet ; mez anavout a raan kaloun eun den honest hag ar galoun-ze a zo mantruz he studia pis. Ľ Pet gueach níhon deuz ket holl lavaret eo diez, diez braz trecíhi ar bed ha dercíhel penn da gement a ioulou direiz, a zo atao e virvi en hor cíhreiz, evel goagou eur mor dijaden. Mad, eneou kristen, deocíh me lavaro eur gomz, unan hebken : Venite in desertum locum et requiescite pusil- lum : deuit díar mission díen em diskuiza eun nebeut evel eur beachour uzet he nerz. Er mission, cíhui ' gavo eun tamm disheol, freskadurez mar díeo blounset ho treid diocíh mein an hent diez : ar blounsadur en em bareo, secíhit cíhuezen ho t‚l ; goudeze, gant muiocíh a gourach, cíhui gemero penn-baz percíhirin an Eternite eurus. .NHO 122 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO Tud tro-distro a zo ive : douetuz bras, kalonou daou hanteret a veler e pep parrez. An dud-ma, ' zo hirio da Zoue ha varcíhoas dían drouk-speret. Da vintin, da noz, e reont eur bedenn benag ; mez e kreiz daou benn an deiz e verniont pecíhet var becíhet. Da zul, e teuont dían oferen ; mez en eur vont euz an iliz e zaÔnt da glask plijadureziou difennet. Marteze, e reont eun aluzen benag díar paour : mez an dourn kleiz a gemero dre laeronsi, kalz muiocíh eget na ro an dourn diou d'an dud izomek. Ho c'ha- loun a zo evel eun dachen vrezel : piou a vezo mestr ? Lezen Doue pe lezen ar bed. Cíhoant ho deuz da dremen deuz an diou gostezen. Eun troad a zalcíhont var skeul an Env, eun all var skeul an ifern ; eun dorn a ginni- gont da Zoue, egile zo krog er pecíhet. Klask a reont var eun dro, servicha daou vestr dishenvel. Ho brasa malheur eo rag ma c'hankounec'haont, e c'houlenn Doue holl pe netra. Ne fell ket díezhan euz eur ga- loun daouanteret. Hag hi, er cíhontrol, en eur glask servicha ho cíhrouer, a cíhoulenn stleja dího heul kant ha kant tra kontrol beo díhe volontez. Eneou paour, deocíh-cíhoui, ive, eur gomz a gavan da lavaret : Ducam eum in solitudinem et loquar ad cor ejus. Doue ho kalv díar mission, hag ama, e komzo ouz ho kaloun. Var digare ma cíheuillit, peurzvad, an darn-vuia euz lezen Doue, e tremenit dirag ar re all, ha marteze, dirak ho taoulagad ocíh unan, evel guir gris- tenien : ne anavezit ket mad gouli ho kaloun. Selaouit eun dra : .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 123 .NTO Eun orfebrer evit anavoud petra dalv eur pez arcíhant, evit gouzout a dra zur pe hen zo mad, pe hen a zo faoz, a gemer eur mean zo hanvet ar mean diskuiller, rak ma tiskuil faosoni ar metal. Eur pez faoz hen deuz peurliesa, ar memez ment, ar memez gobari gant eur pez arcíhant mad. Dougen a ra ar memez poltred, ar me- mez lizerennou. Ar gaou hen deuz, gant kement a izign, kuzet dindan guiskamant ar virionez, mar teu, evit ar cíhenta guel, an holl díen em fazia ; mez pa vez stoket outhan ar mean diskuiller, ar faosoniach a vez dizoloet. Deuit eta, cíhui ive, va Breudeur ker, komzou Doue, lezen Doue, displeget dirak ho taoulagad da heul skle- rijen ar feiz, a raio deocíh guelet mad stad ho koustian- sou. Louzaoui ar gouli a vezo eaz goudeze hag ocíh ene a gavo ar iecíhed er mission-ma, evel an dud klanv, gueach all, e pinsin Bethsaida. Va Breudeur, ha mont a raffen-me re bell en eur lavaret e cíhell beza en ho touez, unanou benag hag ho deuz gant ho goeziegez ho-unan, dilezet servich Doue ? Dirak an dud all e cíhellont, marteze, cíhoaz tremen evit tud vad. Mez toullit ar voger : Fode parietem, dis- kennit izellocíh evit an dianveaz, kiit betek ar galoun : Fode parietem : petra velimp-ni, a gavimp-ni ? Ar pez a cíhouzoun eo hen deuz lavaret Jesus- Krist : Regnum cúlorum vim patitur : rouantelez an Env a cíhoulen beza kemeret dre nerz. Da gristenien he amzer sant Paol a lavare : Inter vos dormiunt multi : en ho touez kalz tud a gousk : taolit evez ! amjest eo .NHO 124 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO ar venojen ma kerzit dreizhi : Quoniam dies mali sunt. Mad, kristenien, va Breudeur, amzer hebed hag a ve, nemet en em fazia ' raffen, danjerusocíh evit an eneou eget an amzer e vevomp ennhi. Berniit, atao, gaou var gaou, a lavare gueach all eun den difeiz, chomm a raio bepred eun dra benag var- lercíh. Mad, va Breudeur ker, bugale Voltaire a zo cíhoaz beo. Dalcíhet ho deuz sounj a gomzou ho zad ha roet ho deuz ho ger an eil díegile, evit ober brezel da Zoue ha díhe jervicherien vad. Meuli an drouk ha dougen díezhan ; sklabeza 'r mad ha distrei diouthan dre ho geier, ho gwall skouer, ho drouk-prezegerez, setu ho micher, ha re aliez e teuont a benn deuz ar pez a glaskont. Díar re acíhanocíh a rank anzao ne ma int ket en eur stad vad dirag Doue, me gav ive eur gomz da lavaret, unan deuz ar guella, deuz ar cíharantezusa komzou deuz al leoriou sakr : Venite ad me omnes qui onerati estis et ego reficiam vos ; cíhoui holl hag a zo sammet ó ha sammet ocíh, va Breudeur, ar pecíhet ' zo pounner dían diouskoaz, zo cíhouero díar galoun ó deuit, deuit kuitibunan, ha me, a lavar Jesus-Krist ho kraio a nevez. Va breur ker, va cíhoar baour ! great ocíh bet gant Doue er vech kenta ha great mad. Setu ama eur galoun, sellit outhi (1). Enhi pebeuz feiz, pebeuz karantez, pebeuz santelez ! O kaloun gristen, na .NFO (1) An Aotrou Quere a lavare kement-ma en eur ziskouez taolennou ar mission. .NHO EVIT DIGOR EUR MISSION 123 .NTO te zo pur ! na te zo kaer ! na te zo distag diocíh fals pli- jadureziou an douar ! He dourn da eal mad, ha great evidot, pegen dudius kurunen ! Nag a bedennou a obe- rou mad a bign acíhanout bemdez, varzu an Env ! Hag euz an Env nag a cíhrasou a zisken varnhoud da heul bennoz Doue ! Setu ama eur galoun all : sellit ivez outhi. Kollet eo he gened, pistiget he feiz, gouliet holl he cíharantez. Níeo mui templ an Aotrou Doue. E dourn he eal mad, e leacíh eur gurunen, me a vel eur cíhalur karget a zaŽlou. Henvelebit an eil ouz heben. Hag ho anavoud a rit-hu ? Va Breudeur ker, da biou ar genta, da biou an eil ? Deoc'h c'houi, deoc'h ho c'hunan, va breur ker, va cíhoar baour. Setu ho kaloun pa gouskacíh var bar- lenn ho mamm, ho kaloun da zeiz ho pask kenta, ho kaloun marteze, beteg an oad a ugent, a dregont vloaz. Penaoz eta, pe zeiz hag e pe cíhiz an aour melen a gollaz he liou hag ar steredenn a goezaz euz an Envou : Quomodo ceciderunt stellś ? Baleet ho cíheuz, siouaz ! re zizoursi, digoret ho skouarn da gomzou ar bed, lakeat ho troad e kichen troad eur mignon fall, lezet re a gabest gant ho kaloun baour hag ar pecíhet a zo deuet da sklabeza, da zis- penn, da zistaga labour an Aotrou Doue. Deuit ha lavarit : ę Va goalcíhit, va azgoalcíhit ! Grit eur cíhouez dího toare ha peurnetaÔt va ene, ma vezo adarre ker pur, ker guen dirazocíh, evel pa zortiaz divar fount ar vadiziant, gant eur zantelez vras. Ľ Ha dourn an holl .NHO 126 EVIT DIGOR EUR MISSION .NTO cíhalloudek a zavo eun ti nevez gant eun ti kouezet enn he boull : Et ego reficiam vos. * * * Níeo ket ken diez ha ma cíhalfacíh sounjal, ober mad ho mission. Gusta et vide : Deuit holl a cíhui velo var- lercíh. Aleiz eo brasocíh trugarez Doue eget na deo fallagriez an den. Doue a bardonaz díal laer deou, da Vari-Madalen : níeo ket bihaneat he cíhalloud na stri- seat he galoun : pardoun hen deuz evit an holl, pardoun a ginnik dían holl. Koulskoude, Doue na raio ket tout he-unan. Poanit deuz ho kostez. Deuit, strivant, da zelaou he gomzou. Evit dont, lezit peb labour all. En eur zont, deuit gant cíhoant da ober mad. Lavarit hirio, gant an iliz, deiz ar Gouel kaer-ma : Da posse quod Jubes, Pater Da scire, Filii, quod doces Fac corde toto Spiritus Nos velle quod probas bonum. Amen. * * * .NPO II Var ar Zilvidigez Quid prodest homini si mundum universum lucretur, animś vero suś, detrimentum pa- tiatur. Math. 16-V. Petra dalv dían den gounit ar bed holl, mar teu da goll he ene. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Pignat a raan, hirio, er gador-ma, evit ar cíhenta gueach (1). Ne míanavezit ket ha me, ne anavezan ket ac'hanoc'h. Hebken, c'houi c'hoar e zoun belek Jesus- Krist karget da ziskleria he lezen dían dud ha galvet, hirio dreist pep tra, da zigas deocíh da zounj euz a vrasa guirioneziou an aviel. A hent all, me a cíhoar e zocíh kristenien, va breu- deur ha va cíhoarezet, dre eur memez badiziant ha gal- vet díar memez baradoz. Setu ar pez a ouzon, ar pez a cíhouzocíh, ha se zo awalcíh. Rak ma teuan en hano Jesus-Krist, cíhoui a zelaouo va cíhomzou gant eur guir cíhoant dího lakaad da dal- .NFO (1) Ar zarmoun-ma ' zo bet great evit mission Recouvrans. Eno, an Aotrou Quere hen doa da brezek var ar zilvidigez, ar maro, ar varn hag an ifern. .NHO 128 VAR AR ZILVIDIGEZ .NTO voud evit hocíh ene. Ha me, rag ma komzan dirag tud hag a zo galvet da vont dían Env, a zo merket sklear va rouden dirazhon. Komz a dlean deocíh, nann euz a vadou na plijadu- reziou bresk ar bed-ma, ó lod all her gra beteg re mar- teze, siouas ! ó mez euz ho Toue, euz hocíh ene, euz an hent a gas dían eurusded eternel. Va breudeur ker, hen ober a rin, nan koulz ha ma ho divije kalz all her great em leacíh, mez ervez va nerz ha va galloud. Goude holl, ar pez a vanko deuz va cíhostez, ho polontez vad, hen esperout a raan, ho polontez vad hen askouezo. Hag euz komzou dinerz dreizho ho-unan, cíhoui a denno, gant sikour Doue, eur mad benag evit hocíh ene. Her gouzout a raan, ar guirioneziou, ma tlean ko- zeal anezho deocíh, cíhoui ho anavez pell ' zo. Eur veach a vuiocíh, koulskoude, e vezint displeget dirazocíh, rag ma zint, evel pa lavarfen, ar mean fount ma hen deuz varnhan Jesus-Krist diazezet ha savet he relijion zantel. En deiz hirio, va Breudeur ker, e zeuz eur virionez hag a zeu anezhi he-unan díen em ginnig dího spered ha da míhini. E pe sounj, pe evit petra e zocíh cíhoui deuet ama ? ó Deuet ocíh rag ma ho cíheuz lavaret, santet, kompre- net, e zeuz aze en ho kreiz, eun ene, eun ene ha ne varvo ket, eun ene hag a dleit da savetei ; a ziocíh ho penn eur baradoz da cíhounit ; a zindan ho treid eun ifern hag a ranker klask distrei divarnhan. .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 129 .NTO Ne deuit díar mission-ma, nemet er zounj-se. Pep sounj all a gemerfacíh evit eur mank, eur fazi ha koulz lavaret eur pecíhet. Setu ive perak e teuan, hirio, en eur staga díal labour, da gozeal deoc'h euz a zilvidigez hoc'h ene, da lavaret da bep unan acíhanocíh, ar pez a lavaraz gueach all hor Zalver Jesus-Krist díhe ziskibien : Quid prodest homini si universum mundum lucretur, animś vero suś detri- mentum patiatur ? Petra dalv dían den gounit ar bed holl mar teu da goll he ene ? Petra hen digollo deuz a eur cíholl ker bras ? Ar zilvidigez eta zo eun dra red ; ó evid he ober eo red poania ; ó piou evithi a gemer eur guir boan ? Setu e tri cíher ar gelennadurez-ma. * * * Ar zilvidigez a zo eun dra red. Níeuz den ebet ha níen deffe ket bet great outhan he- unan, eur vech pe eun all, ar goulennou-ma : Petra oun-me ? Euz a beleacíh e teuan ? Da beleacíh e zaan ? Piou oun-me ? Merket eo var d‚l an den, eo roue an holl draou krouet. Beza hen deuz eur cíhorf hag eun ene. Dre he gorf e tisken beteg an anevaled, mez dre he ene e sav beteg Doue. An den zo ar mell a stag ouz Doue an holl draou krouet. Deuz a beleac'h e teuan ? An den níeo ket bet atao. An dud desket a lenn var ar bed, pegeit zo abaoue ma zo anezhan. An douar zo bet ha níoa den varnhan. Deuz 9 .NHO 130 VAR AR ZILVIDIGEZ .NTO a beleacíh eo deut an den kenta ? Klaskit en em drei evel ma karfocíh, e rankfot, kaer a vezo, lavaret níeo ket deut an den anezhan he-unan, lavaret eo bet krouet gant unan benag, gant Doue. Da beleacíh e za ? E feiz, varzu ar bed all ha buhan. Ar vuez hirra, var an douar, a dremen evel eur bouil moged. Hag er bed all e vo kount da renta deuz ar vuez-ma. Ervez ma ra, an den a ra dían aneval. An aneval zo krouet evit an den hag abalamour da ze, he vuez ne da ket hirrocíh eget ar bed ma. Mez an den a ranko ive, renta kount. Ervez ma raio, Doue raio díezhan. Hag abalamour da ze : Creavit Deus hominem inexterminabilen. Er bed all níhon dezho ket holl digant Doue, ar memez lojeiz. Ar re vad hebken, a vo digemeret ganthan en he varadoz. Ar re fall a vezo stlapet en ifern. Díheomp- ni da choaz. Mez eun devez a zeuio, ha na vo mui pell, hon eneou a vo gant an diaoulou en tan pe gant an Elez er gloar ; mez heb dale e vezomp sent gant Doue en he varadoz, pe tud daonet en ifern. Níeuz leacíh all ebed e peleac'h e c'halfemp mont goude ar vuez-ma. Red eo eta, mar fell deomp beza eŁrus er bed all, ober brema hor silvidigez. * * * Evit ober ho silvidigez eo red poania. Savetei hon ene ' zo evidomp hon affer vraz, hon affer genta, hon affer heb mui ken. Lavaromp, dastu, ne cíhellimp ket, heb kemeret poan, dont a benn díhen ober. Doue goude beza hor cíhrouet .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 131 .NTO heb díomp, níhor saveteio ket heb díomp. Rouantelez an Env a zo, nann eun donezoun mez eur rekoumpanz. Níeo ket kement hini a lavaro : Aotrou Doue ! Aotrou Doue ! a gavo ennhi digemer. Regnum cúlorum vim patitur : ar baradoz a cíhoulen beza kemeret dre nerz. Hag e guirionez, ober he zilvidigez a zo, var eun dro, eun dra ziez hag eun dra amjest. Setu aze dirazocíh eur pez labour stard ha ne cíheller da gas da benn nemet dre galz aket. Kalz en ho raog o cíhen em fichout var ho nerz pe izign, a zo chommet da goll ho amzer ha da heul, ho deuz kollet ho foan. A hent all an amzer evit he ober a zo berr, an noz a cíhell dont varnocíh, ar barrou kazarcíh, bouilladou glao a zigas aliez kalz a zale. Neuze, petra ' rit ? Labourat a zrevi-beo, heb hean ebet. C'houi ' lavar : pa vezo ganhen echu, me a ziskuizo. Acíhan di, red eo cíhouezi dourek ha beza dizamant, digernez ouz he boan, hag ar virio- nez a zo en tu diouzocíh. Hogen, kristenien, setu petra eo ar zilvidigez. Diez eo he ober ervad. Nag a vertuziou da cíhounit ! Feiz, esperanz, karan- tez dousder, habaskder, glanded : holl e ranker ho cíhavoud. Nag a guall gustumou da ziscíhrizienna ! Kustumou kemeret a bell zo, marteze, eat doun er galoun ha mignon dezhi ; plegou fall a bep giz, deut da veza krenv dre zigareziou ker fall hag hi, hag holl kountrol da lezenn Doue. Nag a becíhejou da ober anezho pinijen ! Adalek ho kavel beteg hen, grit eur zell piz var ho puez hag e .NHO 132 VAR AR ZILVIDIGEZ .NTO rankot plega ho penn ha lavaret : O pet truez ouzin, o va Doue, pecíher paour ma zoun ! Nag a enebourien da drecíhi ? Ar bed gant he skuer fall, an diaoul gant he finesaou, ho kaloun hocíh unan gant he zempladurez. Pet gueach, en dalcíh ouz an traou-ze holl, ního cíheuz ket lavaret : ia diez eo, diez bras beva e guir gristen, diez dercíhel penn díar bed, diez trecíhi an drouk-spered, diez renka er galoun kement a ioulou direiz, atao o virvi evel goagou dijaden ar mor e kounnar. Ha koulskoude, an amzer a zo berr. Petra eo ar vuez ? Eun nebeudik deveziou staget penn-da-benn etre ar cíhavel hag ar bez. Buhan ha buhan e teu an noz : noz ar cíhlenved, noz ar maro, noz ar bez, noz an eternite. Tostaat a ra bemdez. Marteze e ma e toull an nor ha ne zonjit ket. Setu perak, koz ha iaouank, paour ha pinvidik, poa- niomp stard heb gourlercíhi, heb argila, gant aon ne cíhelfomp ket kas al labour da benn. Red eo cíhoas taol evez mad ha lakaat pep tra en implij, rak affer ar zilvidigez a zo eun affer amjest. Va Breudeur, dougen a rit eun tenzor a briz bras ; mar hen diwallit mad, setu cíhui euruz da viken ; mar her cíhollit e kollit tout. Mez nebeudik ho cíheuz a nerz, armet fall ocíh díen em zifenn hag an hent ma tremenit dreizhan, a zo gwall vrudet. Varnezhan kalz a zo en em faziet, kalz a zo bet laeret, kalz kavet maro. Petra reot-thu neuze, va Breudeur ? Taol evez evit dispartia mad ho cíhent ; taol evez da .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 133 .NTO zelaou an disterra trouz ; kerzet gant tiz en aon raog an denvalijen ; klask da vont dího cíheul mignouned ho cíheuz ennho fizians ; mar kavit eun tachad danjeruz e rit an dro ; mar guelit eun den treset fall e cíhen em guzit pe en em lakit var ho tifenn. Mad, kristenien, dougen a rit eun tenzor a huellocíh priz eget holl draou an douar : Dougen a rit hocíh ene hag en ene-ze, ar pez a rankot da ginnig da Zoue evit prena ho plas er Barados. Mez, eme sant Paol, cíhoui hag a zo en ho sav, taolit evez da gueza : Cave ne cadas. Guelit mad, klaskit ar venojen dizanjer, rag amjest bras eo an amzer a dremenomp : Quoniam dies mali sunt. Greomp eur zell en hon raog hag en dro díheomp. Nag a bet goude beza great kalzik hent a zo en em faziet ! Nag a bet goude beza roet kalz da esperout a zo deuet da falgalouni, da jomm a zav pe da zistrei var ho cíhiz ? Nag a bet hag a ioa dija ho dourn krog er guru- nen hag ho deuz he lezet da goueza dían douar ? Penaoz- ta, eo kuezet er pri ar stereden gaera deuz an oabl ? Quomodo ceciderunt stellś ? Ah ! ního doa ket taolet evez, ního doa ket studiet ho hent na koumprenet awalcíh pegen amjest oa ober ar zilvidigez. * * * Piou eo ar re a gemer eur guir boan evit savetei ho ene ? Setu ama, ervez an Aviel, penaos e rankomp en em gemer evit kas hon ene díar baradoz. Si pes tuus scandalizat te abscide eum et projice abs te... Mar díeo ho troad penn-kaos a becíhet evidocíh, .NHO 134 VAR AR ZILVIDIGEZ .NTO troucíhit hen ha taolit hen pell diouzocíh. Guell eo mont dían Env gant eun troad hebken, eget na díeo mont gant he zaou droad dían ifern. Quúrite primum regnum Dei et húc omnia adjicien- tur vobis : Klaskit da genta rouantelez an Env hag a hent all, pep tra a zeuio deocíh var ar marcíhad. Sive manducatis, sive bibitis, omnia húc in gloriam Dei facite : Pe cíhoui a zrebo, pe cíhoui a evo, pe cíhoui a raio eun dra benag all, grit pep tra evit gloar Doue. Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit : An nep a gendalcího beteg he varo, hennez hebken a vezo salvet... Setu komzou an Aviel. Mar kavit guell, lavaromp anezho berrocíh : Ar zilvidigez en despet da bep tra, Ar zilvidigez araog pep tra, Pep tra great er guel a Zoue, Evit hor zilvidigez, poania bemdez ha bep mare. Er meaz deuz ar pez a zell ouz hor zilvidigez, e cíhel- lomp ober meur a zakrifis. ó Eun tad evit he groua- dur a cíhell, pa gar, a dle avechou, rei he amzer, he boan, he vadou, he vuez zoken. Mez a eneb he zilvidigez, den na dle, na cíhell ober netra ; díezhi e rank, pa vez red, sakrifia holl kentocíh eget he mankout ę Si pes tuus scandalizat te, abscide eum. Ľ E cíhellomp er bed-ma, klask ha dezirout meur a dra, mez er penn kenta, klask hor zilvidigez. Klask kreski hon danvez, goulen ar iecíhet, dezirout eur renk enoruz .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 135 .NTO etouez hon nesa, netra guellocíh. Mez dreist an traou holl, klaskomp rouantelez an Env hag an nemorant a zeuio var ar marcíhad. Er bed-ma, pep den hen deuz he stad, he renk, he labour, ha peb den, ervez he stad, a rank poania en he renk, da ober mad he zever. Mez mar díomp fur, ar zonj euz silvidigez hon ene a dle beza lakeat e penn pep tra : Omnia húc in gloriam Dei facite. Meur a dra var an douar, goude beza bet great epad niver bloaveziou, a cíhell beza lezet a gostez. Eur mi- cherour, eun devezour, eun den a vor, eun den a bluen a lavar, da eur mare a zeu : ę Eskennet awalcíh e meuz va cíhorf ha skuizet va speret; an oad a zeu, bevomp brema dibreder gant ar pez hon deuz dastumet. Pep hini díhe dro. Ľ Ního zamallan ket, mez evit ar zilvidi- gez níeuz nag oad na termen. Betek fin ar vuez e tleomp, e rankomp poania díhe digaz da vad, díhe cíhas da benn. Va Breudeur, setu aze e pe cíhis en em gemeret. Kostez ha kostez lakit ho puez ha guelit ha cíhoui e guirionez, a ra kement ha ma zeo dleet evit savetei hocíh ene. Pe ni her gra, pe níher greomp ket, ne ouzoun dare, va Breudeur ker. Ne glaskan ket zoken, her gouzout evit hirio. Mez ar pez a cíhouzon mad, eo evel-se ho deuz great ar Zent. ę Na pe da vare, o va Doue, a lavare ar prophet David, gueach all, na pe da vare e teuio an heur ma zin- me davidocíh ? Pe da vare e tanvaÔn-me etre ho tiou- .NHO 136 VAR AR ZILVIDIGEZ .NTO vreacíh, levenez pur an eurusded eternel ? Re bell, siouas ! e rankan chomm pell diouz va mamm-bro : Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est ! Varzu ennhi e c'huanadan evel ar c'haro varlerc'h an dour ien. Ľ Díezhan, netra na vanke var an douar. Ha koulskoude, pa zeo díezhan roet ar cíhelou e tle pignat dían Env, he galoun a drid gant joa : Lśtatus sum in his quú dicta sunt mihi, in domum domini ibimus. Klevit sant Paol díhe dro: ę Den reuzeudik ma zoun, emezhan : Infelix ego homo ! Ľ Ha perak ta, abostol braz ? Evit prezek ar feiz ho cíheuz treuzet kement a vroiou, gounezet ho cíheuz kement a eneou da Zoue ! ę Quis me separabit de corpore mortis hujus ? Piou am distago deuz ar cíhorf marvus-ma ? Piou a dorro va jaden- nou ? Ar maro a vo eur gounid evidon : Mori lucrum. Ľ Guelomp ar Zent holl, o pedi, o iun, aliez divar bara ha dour. Kalz anezho o kousket var an douar ien, o tilezel pep tra, kerent, mignouned, madou, evit beza surroc'h da c'hounit an Env. Ha ni, va Breudeur ker, greomp, hirio da vihana, eur zounj mad var kement-ma. Eur speret hon deuz : níhel lakeomp ket mui, evel beteg-hen marteze, da zounjal hebken er bed, er madou, er plijadureziou, er pecíhet : sounjomp e Doue, en Env, en hon ene: Quú sursum sunt sapite. Eur galoun hon deuz. Distagomp-hi muiocíh, diocíh traou an douar evit he zevel tostocíh da vadou ar bara- doz : Sursum corda. .NHO VAR AR ZILVIDIGEZ 137 .NTO Eur cíhorf hon deuz. En em skuizet awalcíh eo beteg- hen, e kreiz labourou ar vuez-ma, e kreiz an dizurziou marteze, poent ha tremen poent eo e labour-fe a zrevi evit ar bed da zout. * * * Ha brema, abarz achui, eur gomz cíhoaz. Ma zeuz chommet unan benag en ho touez, euz ho tud, heb dont, heb kaout sounj da zont díar mission, lavarit eta d'ezhan hen deuz ivez he lod da c'hounit e Baradoz Doue, eur gomz vad a cíhell hen distrei, eur bedenn kalounek a cíhell tenna gras Doue. Hag evidomp-ni, ni deuet hirio, da zigeri ar mission, lavaromp en eur vouez : Dixi nunc cúpi : red eo savetei va ene ? Mad ! ia ! divar hirio e kommansan. ę O va Doue, grit ma koumprenint mad an neubeud komzou a meuz díezho lavaret. GrÔt ma skrivint doun en ho cíhaloun, en abardaes-ma, abarz mont da gous- ket, ar gomz ma ' meuz dreizhi koummanset ha ma cíhechuan ive dreizhi : Quid prodest ? Petra dalo dían den gounit ar bed-ma holl, ma teu da goll he ene ? Ľ Evelse bezet great. * * * .NPO II Var ar morgousk er stad a becíhed óóóóóóóóóó Inter vos dormiunt multi (1. Corint. XL 30). Hora est jam nos de sommo surgere. (Rom. XIII, 10). En ho touez kalz a zo kousket. Red eo pel- locíh dihuna. (Komzou S. Paol, darn dían dud a Gorinth, darn all dían dud a Rom.) VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Lavaret e meuz deocíh, dija, e maomp er bed-ma, evit savetei hon ene. Ar zilvidigez, pep tra poezet mad, a dle beza hon labour vras, hor labour genta, hor labour heb mui ken. Rag baradoz gounezet, setu gounezet pep tra : baradoz kollet, setu pep tra eat da goll. Mez her guelet hon deuz ive, evit savetei hon ene e ranker kemeret poan. Rag diez eo he cíhas da benn. Evit he ober an amzer a zo berr. Hag ouspenn, beza eo eun dra amjest bras. Abars achui em boa diskuezet deocíh eur mellezour : (1) mellezour an ene fidel. En abardaŽz-ma, eur mellezour all a ziskuezan : mellezour an ene faziet divar an hent mad. Marteze unan benag en em anavezo ennhan. .NFO (1) Guelit e fin sarmoun ar zilvidigez. .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 139 .NTO A dra zur, beza e zeuz en iliz-ma, tud vad, ne lavaran ket ebken ervez ar bed, ó barnedigez ar bed a dalv neubeut a dra, ó mez ervez Doue : tud hag a vev e doujans, e karantez Doue, a garfe koll kentocíh pep tra eget koll gras Doue. Mez mar galle, gueach all, sant Paol lavaret gant guirionez díar gristenien euz he amzer : Inter vos dor- miunt multi : kals acíhanocíh, evit ar pez a zell ouz an ene, a zo en em roet díar cíhousket, en hon touez-ni, va Breudeur ker, e cíhalfe beza ive unanou benag. E zaan da glask, ma zeuz lod, rei díezho an dro, da la- kaat en ho dourn, eur cíhoulaouen evit en em anaout, hag abarz achui, e tiskuezin dezho petra ho deuz da ober, pe mar kavit guell, evit lavaret holl e daou cíher : ó Lod, ho deuz izom da zistrei var ho cíhiz, izom da zihuna : Dormiunt multi ; ó Red eo hen ober, dastu, heb gortoz, heb dale mui : Hora est jam de somno surgere. Kristenien vad, ama euz va zelaou, ar pez a dlean la- varet hirio, ne zell ket ouzocíh hocíh unan. Mez cíhoui koulskoude, a bedo Doue. Esper a meuz e skuillo he vennoz var va cíhomzou, rag sellet a raÔnt, marteze, euz ar re a garit muia var an douar ha var stad piou e skuillit, a bell zo, kalz a zaelou. * * * Dormiunt multi. ó Va Breudeur ker, ar prophet Jeremiaz, gueach all, en eur ober eur zell en dro dezhan, a zantaz he galoun mantret hag he zaoulagad beuzet a zour. Guelet a reaz ar bed-ma holl, sebeliet en eul linser .NHO 140 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO gaon, evel ma vez er goan, goloet an douar gant eur pallennad ercíh ; gueled a reaz er memez amzer, petra ioa penn abek euz eun dristidigez ker bras hag e lavaras en heur hirvoudi : ę Desolatione desolata est omnis terra, quia nullus est qui recogitet corde : ne velan er bed holl, nemet leacíh da skuilla daelou, rag níeuz den mui hag a zonj-fe a vir galoun ! Ľ Evel ar prophet Jeremiaz, pa raan euz ar gador-ma eur zell var ar pez a dremen, eveldíhan me ' rank lava- ret : ę an dristidigez en em astenn var an douar. Ľ Hag ama, va Breudeur ker, níeo ket euz malheuriou an am- zer eo e komzan. Oh ! a dra zur, ni ho peleien, a garfe gueled hor bro baour stard var he hellou ha sounn he fenn evel gueach all, e leacíh he guelet blounset, gou- liet, dantet holl, astenned a blad evel eur glanvourez. Mez goude holl, ar bed-ma níeo nemet eur skabel, la- keat dindan hon treid evit pignat dían Env hag eur skabel ha na dle servichout nemet nebeudik amzer. Pa na ve ket ker flour, ken pinvidik-se, an dra-ze ne ra ket kalz a dra ! Mes sounjal a dlean en eur malheur brasocíh : sounjal en distruj great en eneou kristen, sounjal e dallentez ar re ne gomprenont mui pe evit petra int krouet gant Doue. Hag an niver euz an dud- ma, a zeblant mont var gresk atao. Evesaomp kentocíh ha guelomp. Evel ma zeuz e skeul an Env meur a bazen, huellocíh an eil eget heben ha rag-se tostocíh da Zoue, er memez tra, pa bellaer diocíh Doue e tiskenner baz ha baz hag izellocíh-izella gant skeul an ifern. .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 141 .NTO * * * Var genta pazen ar skeul milliget-ze, me a vel eur rummad tud ha ne cíhellan da henvel nemet dre eun hano doaniuz : Ar cíhoustiansou daou-hanteret, ar cíha- lonou tro-distro. An dud-ma, zo hirio da Zoue ha varcíhoaz dían drouk-speret. Da vintin, da noz, e raÔnt eur bedenn benag, mez e kreiz daou benn an deiz e vernint pecíhet var becíhet ; da zul e teuint dían oferen, mez en eur vont euz an iliz e zaÔnt da glask plijaduriou difennet. Marteze, e roÔnt eun aluzen benag díar paour, mez goude beza dre laeronsiou kemeret an hanter muiocíh divar goust an nesa. Ho cíhaloun a zo evel eun dachen a vrezel : piou a vo ar mestr ? Pe lezen Doue, pe lezen ar bed ? Cíhoant ho deuz da dremen diouz an diou gostezen. Eun troad a zalcíhont var skeul an Env, eun troad ' zo var skeul an ifern ; eun dourn a ginnigont da Zoue, mez gant an dourn all e talcíhont krog er pecíhet. Cíhoant ho deuz, var eun dro, da zervicha daou vestr dishenvel. Ho brasa malheur eo rag ma cíhankou- nacíhaont e cíhoulenn Doue tout pe netra. Ne fell ket díezhan euz eur galoun daou-hanteret. Goulenn mad a ra savetei hon ene : ia gant ma vezo distrouezennet, dis- klabezet mad diouz kement a zifenn he lezen. Ha setu, eŁn hag eŁn, ar pez na fell ket díar rumm dud-ma. EŁruz e vent da vont da heul an Aotrou Doue, mez gant ma ho lezo da stleja dího heul kant ha kant tra kontrol- beo díhe volontez. Ha neuze setu petra zigouez ! .NHO 142 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO Nebeut ha nebeut an troad a zo var skeul an Env a zisken ; an dourn a zo e dourn Jesus-Krist a ziskrog hag an eil dra o sikour heben, abarz dale pell, an dud a guez var eil pazen an ifern. * * * Ama var ar bazen-ma, me a gav eur rumm all a dud. Ního deuz ket cíhoaz, ar re-ma, troet kein a grenn dího Doue. Esper ho deuz, da gaout cíhoaz digemer er bara- dos. Lavaret a reont : ę Red mad eo díin savetei va ene, ha me he zavetaio. Ľ Lavariou mad aleiz, mes neubeut a oberiou mad. Me a jencho a lavaront, ha na jenchont morse ; me a zilezo ar pecíhet, ha níhen dilezont ket ; me a heulio ar vertus ha níhen heuliont, morse. Anteró cíhoant, atao, da ober ar mad ha da guitaad an drouk, mez gueach hebed eur cíhoantegez guirion. Henvel int ouz ar pez ma zoa bet sant Aogustin araog ma teuaz euz eur pecíher braz da veza eur zant hag eun doctor eus an iliz : Sarcina súculi quasi somne dulciter pre- mebar. Cogitationes quibus niti meditabar similes erant conatibus expergisci volentium. Henvel oa ouz eun den o klask dihuna. Digeri a ra he zaoulagad hag ho zerri ker buhan, sevel en he gouazez ha kueza kerkent var he benn-vele. Hanter zihunet eo, mez ar cíhousked a zeu en dro díhen trecíhi. Mez, va Breudeur ker, petra dalv guelet eur vezen o tougen delliou ha bleunv ma ne ro morse frouezen hebed, pe mar teu ar frouez a zouge da gueza deuz ar brank araog ma vezont hanter-zare. Red eo dougen .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 143 .NTO frouez, dougen frouez mad, dougen frouez padus : Ut fructum afferatis et fructus vester maneat. Hi ive a bro- met kalz ha ne roont morse netra. Ho bolontez vad a ia da netra. Ho desirou a ia e teuz ha díezho me a rank digas da zounj euz eur gomz lavaret pell-zo : Pave an Ifern a zo great gant cíhoantegeziou mad mez dinerz, gant hanter cíhoantegeziou. * * * Euz ar stad-ze dija trist, e kouezont prest en eur stad cíhoaz tristocíh : disken a reont, heb dale pell, var drede baz skeul an Ifern. Beteg hen e sounjent cíhoas e Doue, en ho ene, en ho zilvidigez. Sounj didalvez evit guir, mez eur zounj evelkent hag a leze gant an esperanz da ober guellocíh, ar galoun hanter-zigor evit gras Doue. Brema er cíhontrol ne zounjer mui pe gozik mui, ha mar teu eur veach benag eun hevelep sounj er speret, prim ha prim e vez taolet a gostez. Respountet e vez ar pez a respountaz, guechall, da zant Paol eun neubeut tud euz a gear Athen : Audiemus te de hoc iterum ; dive- zatocíh ni a velo an dra-ze. En eur ho guelet e ve lavaret ne ma int er bed, nemet evit traou ar bed ha níhen deuz an den, en tu all díar bez, netra da zouja na netra da esperout. ę Jesus-Krist, va Zalver, da Vartha guechall, cíhoui a lavare : Martha, Martha, kalz prez a zo varnocíh, en em jala ' rit gant meur a dra ha koulskoude, neuz nemet eun dra red. Hi ive an dud-ma, a zo varnezo kalz a .NHO 144 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO brez, en em jala ' reont, en em necíhi awalcíh. Nag a brez, nag a jal evit afferiou ar bed, evit ho labour, ho cíhem verz, evit en em huellaat en enoriou, evit kreski ho danvez : nag a brez, nag a jal evit ar pez a zell ouz ho flijadur, nag a brez, nag a jal, aliez, evit bernia pecíhet var becíhet, disurz var disurz ; nag a brez, nag a jal, nag a boan evit ar cíhorf paour, an tammik ludu-ze great a zouar ha barnet da zistrei e douar. Mez evit an Ene, evit he guiska, he maga, evit he lakaat mad gant Doue, evit gounid dezhi er bed all eur cíhornik plas e baradoz an Eternite ? ę Audiemus te de hoc iterum : varlecíh ni a velo. Níhon deuz ket amzer evit brema : pep tra díhe dro. Ľ Pep tra díhe dro ! va breudeur ker, hag an dra red, an affer heb mui ken a vez atao lezet varlecíh, ne zeu gueach hebed he zro ! Tra ziez da goumpren ha kouls- koude, hirio en deiz tra vir, kalz re vir evit kalz tud. * * * Ha mont a cíhellomp-ni pellocíh cíhoaz diocíh Doue, trei kein cíhoaz muiocíh díar baradoz, disken cíhoaz izellocíh gant skeul ar pecíhet ? Ia va breudeur ker, eur bazen all a zo, an izella, an diveza, an hini zo stok deuz dor an ifern : cum in profundum venerit, contemnit. Eun amzer zo bet ha ne vije ket en hor bro, dreist holl en hor bro Breiz-Izel, kavet ar seurt tud-ma. Hon tud kos zoken, ar re anezho ha na vevent na direbech na dibecíh, a jomme da vihana stard en ho cíhreden. Evitho, eun den difeiz, dizoue, hag eur penn skanv, .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 145 .NTO diboell, divoued, a ioa var 'n hed tost ar memes tra. Mez da heul iez ha giziou hon tadou koz, ar feiz katholik diskolpet tamm ha tamm, a vihanna bemdez hag avechou e cíhalfemp guelet hirio, lod tud taolet gantho ho relijion dreist penn eur skoaz, ho mez dreist ar penn-skoaz all, hag a ia beteg tenna fouge euz ho buez difeiz. Goap a reont euz a lezen Doue ha goap euz ar re a heuil anezhi. Komzit dirazho a varadoz hag a ifern hag e respontint dre eun taol penn skoaz hag hen deuz an doare da lavaret : ę Kouchennou holl ha netra ken ! Pa vez maro eun den, eo maro korf hag ene. Ha Doue, ma zeuz eun Doue, na daol ket ouzomp muiocíh a evez eget na daol ouz eur prenv douar, a flastromp gant seul hor botez. Ľ Penaos eta, int-hi diskennet beteg aze ? Rak er penn kenta e kredent ar pez a gredomp, e zoant ar pez ma zŰmp. Ar vadisiant zo var ho zal. Hag holl, ó nemet evit unan benag na ve ket guir ó holl int bet maget var barlen eur vamm a zoujanz Doue. Eun amzer zo bet, hi ive a bede, hi ive a zelle gant fizianz varzu an Env. Níint ket kouezet, en eun taol kount. Ho cíha- lonou a zo bet henvel deuz eun dachen a vrezel, pell hag hir amzer. Gourennadek ha stourmad ' zo bet ennhi etre al loden vad hag al loden fall a gavomp ennhomp. Mez nebeut ha nebeut al loden vad he deuz ranket plega. Eur veach an amzer, ar goustianz a zave cíhoaz he mouez klemmuz. Mez deiz ha deiz pouez eul levr fall, pouez eur pecíhet mezuz, pouez troad eur mignon direol, en eur ger, pouez eur vuez hag a vern 10 .NHO 146 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO pecíhet var becíhet, dizurz var dizurz, ho deuz mouget he cíhlemmou. Ha setu int-hi, brema, an dud-se gueach all hor breudeur dre ho feiz, dre ho oberou mad, evel kaledet en ho stad trist, red dezho evit kousket disoursi lavaret ha klask kredi : ę Va flaneden ne ma ket dreist planeden al loan divadez. Ľ * * * Díar pevar rumm dud-ze, petra lavarin-me, va breu- deur ker ? Lavared dezho koll kourach ? Doue ra viro. Eur gomz velloch a gavan el leoriou sakr, hag evel skrifed evitho : Surge qui dormis : cíhoui hag a zo kous- ket er stad a becíhed, dihunit. Faziet ocíh divar an hent : distroit var ho kiz. Re bell amzer ho cíheuz troet kein da Zoue. Lavarit hirio, evel ar mab prodig : Sur- gam et ibo ad patrem : sevel a rinn ha mont da gaout va zad. Mez ó ha setu an eil guirionez a dlean displega dirazocíh araog echui ó na zaleit ken, na cíhortozit ket pellocíh. Peb dale, a ve var eun dro, beza dianaoudek, kaout disprijanz, beza kemeret gant ar follentez. * * * Va breudeur ker, e cíhell beza en hon touez, unan benag hag hen deuz abaoue kals pe nebeut amzer, dilezet servich Doue. Mez níeuz nikun hag a lavarfe a vir galoun : ę Ruillet eo ar voul ha mont a raio e leacíh ma karo ! Ľ Níeuz nikun hag hen defe lavaret evit mad, kenavezo díar baradoz, en em verzet dían diaoul, ha .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 147 .NTO lakeat he ene, evit arez, dindan ivinou dir eur mest ken kriz. Mez ar pez a lavar kalz, marteze, eo kement-ma : ę Me cíhoar awalcíh e meuz ezom, ezom braz da jench buez, da zistrei. Mez ive, va bolontez eo hen ober, nann hirio diocíhtu na varcíhoaz, mez varlercíh, pa vezo deut ar pred ; evit cíhoaz níeo ket dispail. Ľ Ouz ar re-ma eo e komzan ha dezho me lavar : izom ho cíheuz da jench : hen anzao a rit. Mez kerkent e la- varit ouspenn : ne jenchin ket diocíhtu. Divezatocíh : me a joazo va devez ! Ha me ' rank lavaret deocíh da mí zro : ę Va Breur, va Choar gristen, en eur gomz, en eur veva e giz ma rit, cíhoui a zo dianaoudek e kever Doue ha dianaoudek en ho kever ho cíhunan. Ľ * * * Dianaoudek e kever Doue. Setu ama eun tad ha ne glask nemet mad he vugale ne cíhoulen nemet ho lakaat eŁruz. Kement hen deuz, he di, he zanvez, he labour, he boan, he vuez, holl int evitho. En distro euz eun hevelep madelez, ne cíhoulen euz ho ferz nemet anaoudegez vad ha karantez. Ne cíhoulen nemet ma vezo gantho karet, meulet, respetet. Ne cíhoulen ne- met ma na vezo ket dre ho cíhomportamant, dizhenoret he hano, nemet ma ne ranko ket ho dizherita abalamour dího dispignou foll, ho lakaat er meaz abalamour dího buez diroll, ha pa goumzer anezho dirazhan, plega he benn da skuilla daelou. Mar teu, goudeze, unan benag euz ar vugale-ze, da ranna kaloun eun hevelep tad, da daol dismeganz var .NHO 148 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO an hano a zoug, díher cíhuitaad, díhen dilezel, ma res- pountont díezhan pa ho galv, pa ho fed da zistrei : nann cíhoaz atao ; ni ' jommo cíhoaz da ober hor penn, da ober ar pez a ra ho tisplijadur, divezatocíh ni zistroio, ha da cíhortoz ni ' lez ganeocíh ho ti da guzat ho mez hag ho taoulagad da wela. Va Breudeur ker, petra zonfacíh euz ar vugale-ze ? Pe seurt hano a rofacíh dezho ? Piou acíhanocíh a garfe sevel he vouez da lavaret : ę Fouge a meuz o tiskleria e zoun unan anezho. Ľ Mad va Breur, mad va Cíhoar, mar choumit var di- garez e tistroot varlercíh, da loueda er stad a becíhet, cíhoui, cíhoui hocíh unan, eo ar vugale dinatur, ar vu- gale dianaoudek-se : tu es ille vir. Rag setu ar pez a rit dían Aotrou Doue,ar pez ma zocíh e kever ar guella, ar cíharantezusa, an tenera euz an holl dadou. * * * Dianaoudek e kever Doue, cíhoui a zo er memez amzer, dianaoudek en ho kever hocíh unan. Va Breudeur, dibaot eo kaout eun den, zoken ar brasa pecíher, ha ne ra ket enn eil devez pe egile, eur mad benag. Rak ar pecíhet, ne voug ket en eun taol kount, pep santimant mad er galoun. Hogen, koulskoude, kement a ra ar pecíher, ha keit ha ma vev en he becíhet, a zo kollet evit an ene ha ního deuz mirit ebet dirag Doue. Nann ma ve pecíhet kement a ra ar pecíher, nann kennebeut ma na jervichfe da netra an oberou mad a cíhell da ober. Rag didostaat a .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 149 .NTO reont, marteze, heur ar gonversion. Mez ive ne bouezint netra e balanz ar barner just, ne dalvezint seurt dirag Doue er bed all ; ne vezo dezho roet rekoumpanz ebet en eternite. * * * Ouspen ma zeo beza dianaoudek, eun hevelep sounj a zo eun disprijanz ar vrasa evit Doue. Petra eo, a gav deocíh cíhoui, ar pez a zo a grisa e passion Hor Zalver Jesus-Krist ? Evit guir, kris eo bet evit Jesus, cíhouezi an dour hag ar goad ; kris beza skourjezet ha goapeat gant ar zoudardet ; kris santout drein ar gurunen spern o vont tre, beteg an empenn ; kris rankout dougen he unan ar groaz ma tlie varnhi mervel ; kris kaout he dreid hag e zaouarn treuzet gant tachou ; kris rankout mervel etre daou laer ha klevet var he dremenvan goaperez he vourrerien. Mez va Breudeur ker, eun dra zo cíhoaz hag a dle ervez va cíhreden, beza eat dounnocíh e kaloun Hor Zalver. Díar mare-ze ' talcíhed er prizoun eun den fall, var eun dro laer ha muntrer. Abalamour díhe dorfejou oa bet barnet díar maro. Pilat a gemer an den-ze. Hen lakaad a ra dirag ar bobl, tal-ha-tal gant Jesus-Krist, hag e lavar da dud IsraŽl : Choazit a zaou unan ; lavarit pehini a fell deocíh e vefe lammet he vuez diganthan. Pobl IsraŽl ' anaveze Barrabas. Anaout a rea ive Hor Zalver. Níoa ket tri devez, eun eur zounjal er burzudou a reaz, en dud vud roet díezho ar prezeg, en dud bou- zar roet díezho ar cíhleved, er dud seizet roet díezho ar .NHO 150 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO cíherzed, en dud varo roet díezho ar vuez, hen doa lava- ret : Hosanna filio David : Gloar ha meuleudi da Vab Doue, dían hini ' zo tremenet en hon touez en eur ober vad da bep unan : Pertransiit benefaciendo. Selaouit koulskoude : Non hunc, sed Barrabam : Roit díheomp Barrabas ha lakit Jesus díar maro. Jesus-Krist gant he bobl, gant tud he vro, gant ar re hen doa great díezho kement a vad, lakeat izellocíh evit al laer, evit ar muntrer, evit Barrabas ! Va Breudeur ker, pebeuz dismeganz ! Ha koulskoude, nag a bet en ho touez a ra da Zoue evel pobl IsraŽl. Ni ive, eun amzer zo bet a lavare : Hosanna filio David : meulet ra vezo Doue ! Ni her pede, her cíhare, her serviche. Goudeze eur muntrer, eul laer, muntrer ha laer an eneou, zo deuet : Sellet hon deuz ouz ar bed, ouz plijadureziou ar bed : Galvet oump bet da joaz, gal- vet oump cíhoaz, hirio an deiz, da lavaret piou a ga- romp, piou a fell díheomp hag ar re acíhanomp ne fell ket díezho distroi goude ar cíhenta fazi a lavar evel pobl IsraŽl : Non hunc sed Barrabam : ne fell ket díheomp Jesus-Krist, roit díheomp Barrabas, ar bed, ar pecíhet, roit díheomp an hini a laz hon ene, a laz guir eŁrusded hor cíhaloun, an hini a laer hor lod e Baradoz Doue. Chomm da veva er stad a becíhed, ouspenn ma zeo eun disprijanz evit Doue, a zo ive eun disprijanz evi- domp hon unan. Va Breudeur, deuet eo ar cíhiz da glask ober goab euz .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 151 .NTO ar gristenien vad, euz ar re a ro da Zoue ar pez a zo da Zoue, d'an nesa ar pez a zo d'an nesa ha d'ezho ho unan ar pez zo dleet díezho ho unan. Mad, va Breudeur ker, hevelebomp ha guelomp. Me a gar kaozeal sklear ha lavaret freaz ar pez a gavann guir. Setu aman daou zen : unan great gant ar bed ar pez ma zeo. Ne meuz ket ar gourach, kerkoulz izomm na meuz ket da ober he boltred : lavariou, kenteliou, aliou, oberou ar bed, ni holl ho anavez. Eaz eo díheomp anaout eta ive, ar re ho deuz en em roet díar bed-ze. Tal-ha-tal ganthan, setu eun den all ; en em cíhreat hen deuz gant sikour gras Doue, ervez lezen an aviel. Ez iaouank e kar tad ha mamm. Mar díeo dimezet eo fidel díhe bried, he laka he boan evit he renta eŁruz. Mar hen deuz bugale ho diorren ervez Doue, e tesk dezho beza fur, e ro dezho skouer vad. Mar díeo micherour e labour e koustianz, na laer nag he amzer nag he bae. Mar díeo marcíhadour, ne dromplo den. Ha hent all, mar díeo pinvidik e sikouro an izomek ; mar díeo paour e klasko, en honestis, gounid he damm bara pemdeziek. Atao, e peb stad, da bep heur e klask ober plijadur da bep unan ervez he cíhalloud. Ha mar mank eur veach benag díhen ober, e cíhoulenn pardoun digant Doue, pardoun digant an nesa. Va Breudeur, piou a istimit ar muia ? E piou ho pefe ar muia fizianz ? Var dal piou e lakit ar gaera kurunen ? Evit, eta, en em istimout hon unan, ha meritout istim ar re all, oh ! ia, eun hent a zo : bevomp ervez hon Doue. .NHO 152 V¬R AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO * * * Eur gomz cíhoaz abars achui. Eun hevelep sounj a zo eun esperanz direzoun. Ne cíhortozit ket a zeiz da zeiz, a lavar díheomp ar speret glan : Ne differas de die in diem. Ha ni a lavar : ę Gortozit cíhoas, o va Doue ; divezatocíh ! Da lavaret eo, evit kozeal sklear, ne meuz ket cíhoaz duet awalcíh va ene, en em ruillet awalcíh e kreiz ar plijadureziou a zifennit ; níoun ket bet cíhoaz pell awalcíh o planta ar gurunen spern en ho t‚l, o kranchad en ho taoulagad. Lezit cíhoaz ar morzol em dorn da skei var an tachou. Gortozit ma frankaÔn muiocíh gouli ho kostez gant goaf Lonjin. Divezatocíh pa velin va izili dinerz, va cíhein kroummet varzu ar bez, pa velin ar bed o tecíhet kuit, neuze, mez neuze hebken, me a zigaso deocíh nemo- ranchou, lostennachou ar pecíhet ! Me a joazo va bloaz, va miz, va dervez, va heur ; ha pa 'm bezo ho joazet, me ho kalvo, hag en em gonvertiso. Ľ Ah ! va Breur, cíhoui en em gonvertiso a lavarit. Ha me am beuz aon braz níen em gonvertisfacíh ket ha setu ama perak. Evit en em gonvertisa, tri dra zo red, hag an tri dra- ze ne maÔnt ket en ho kalloud. ó Red eo kaout eur guir volontez, red eo kaout amzer, red eo kaout gras Doue. Red eo kaout eur guir cíhoant. Etre an Env hag an douar níeuz hent houarn ebet cíhoaz. Ne vezomp ket douget díi. Red e vezo en em zougen, en em zevel hon unan. Red e vezo eta kaout eur guir volontez vad. .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 153 .NTO Hirio an deiz, ar volontez-ze a zo re ziners dija evit taol a gostez ar beacíh pounner a becíhejou berniet var ar goustians. Ha goudeze, pa vezo pounnerocíh ar beacíh ha deuet biannocíh bihanna hor bolontez, e peleacíh e kavimp ni an nerz a vank díheomp brema ? Da genta hor feiz na vezo mui ker krenv. Er penn kenta e vez spount araog ar pecíhet. Ar pecíhet kenta a vez great, eo ar pounnera da zougen. Outhan e vez ar muia euz. Mez nebeut a nebeut et teuer díen em voaza ha ne rear mui a van. Eun den pa zisken en dour a grÍn gant ar riou. Abars nemeur e kav tom- mocíh ar mor. Ha pa dalv eo he izili he-unan eo a zo ieneat. A eun tu all, ar goustians a zeuio da devel. En eur gear a vrezell, ar jeneral a laka eur gedour e tal ar porz- guint. Hag hen-ma, pa vel eun enebour o vont tre, a ro ditour, kelou díhe genvreudeur. Doue, e tal dor hon ene, hen deuz lakeat ive eur gedour : mouez hor cíhoustians : setu soudard an Aotrou Doue. Lezel a ra ar mad da dremen. Mez pa glask an drouk treuzi an or e teu da grial : arz al laer ! Hebken, pa gendalcíher pell da ober outhi ar skouarn vouzar, e teu nebeut ha nebeut da zemplaad, hag abars ar fin ne lavar mui netra hag eur goustianz varo he deuz dija eun troad en ifern. Eur cíhlanvour trecíbet gant he boan a lavar : ę Ne meuz mui drouk e nep leacíh. Ľ Hag ar medisin, en eur heja he benn, a lavaro díhe dro: ę Chan- suz braz e vezo mar teu mui da vad. Ľ .NHO 154 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED .NTO * * * Red eo kaout amzer. Níeo ket evit guir, an habaskder a vank da Zoue. Ger- vel, gedal a ra pell hag hir. Evelkent mar roe Doue díheomp an devez deacíh, mar kinnig díheomp an devez hirio, ne lavar da zen : ę Me roio deocíh an devez varcíhoaz. Ľ An amzer a zo e pleg he zourn : astenn ha krenna ' ra hor buez heb goud díheomp, heb goulenn ouzomp. Cíhui lavar: ę amzer zo. Ľ Ha Doue a respount : Baleit keit ha ma pad an heol gant aon na veacíh tizet gant an noz. Amzer zo ! Setu ho tigarez. Hag an digarez-se a gavit pa vank dija an amzer. E maocíh klanv. Cíhoui ' lavar: an dra-ma na vezo netra. Ar cíhlenved a wassa. Danjer zo. Ho kenta soursi a vezo neuze, lakaat urz, nann en ho koustians, mez en ho cíhaferiou. Marteze, unan benag a gozeo deuz ar belek. Klasket eo. Mez níher cíhaver ket : In peccato vestro moriemini. Klasket, ka- vet eo, e ma e tal ar guele. Lavaret a ra : ę dispone domui tuś : lakit urz en ho puez. Ľ Mez an drouk-speret zo en em gavet araog ! Re glanv oun brema. Pa vezo torret an dersienn : In peccato vestro moriemini. Ľ La- keomp e konfesaÔt. Mez pe seurt konfesion ? Eur gon- fesion deuz a geid all great e kreiz ar boan hag e ker berr amzer! Daoust ha glacíhar ho peuz dího pecíhejou ? Pe seurt glacíhar ? Ar pecíhet eo a lavar deocíh kenavezo kalz muioch eget na lavarit kenavezo díezhan. Sellit, eme sant Aogustin, ouz Jesus-Krist o vervel. En he gichen, zo daou becíher, unan a bep tu. A zaou, .NHO VAR AR MORGOUSK ER STAD A BECíHED 155 .NTO unan a zo salvet hag egile kollet. Unan salvet da heur he varo evit na gouesfot ket en dizesper, mez unan heb- ken, evit na gemerot ket re a fizianz : Unus ne confidas, unus ne desperes ! * * * Red eo erfin kaout gras Doue. Ia, Doue a zo mad, mad e kever an holl, mad zoken e kever ar pecíher. Mez evelkent, ne lez nemet eun nebeut, ober goap anezhan : Non illudetur Dominus. Kinnig a ra da bep den grasou ordinal. Mez ar pecíher o vervel hen deuz izom a cíhrasou brasocíh. Ha Doue ního ro ket atao. Soursi hon deuz bet a Vabylon, eme ar prophet, níeo ket en em bareet : Lezomp anezhi : Derelinquamus eam. (Jerem.) Pecíher, pecíherez, Doue hen deuz ho klasket heb ho kaout ; ho kalvet, heb respount hebed euz ho perz. Cíhoui dího tro, her cíhlasko ha níher cíhavot ket : Quúritis me et non invenietis. Goasocíh cíhoaz ! her cíhaout a reot. Dont a reio var ho tremenvan, mez níeo deuet nemet evit cíhoarzin deocíh goab díhe dro : ego quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo vos. Va Breur, va Cíhoar baour, poezit mad ar gomz-se. Doue eo hen lavar. Ar bed a dremen. Ar vuez a ia kuit. An Eternite a zeu ha var dreujou an Eterniteóze, Doue ho cíhoarzin goap díhe dro díhe grouadur goapuz. * * * Va Breudeur ker, distroomp eta. Israel, guechall, a gasas Joseph da glask he vreudeur .NHO 156 VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC'HED .NTO all. Ha Joseph pa zeaz n'ho c'have ket. Eat oant pel- loc'h. Goulenn a ra digant eun den o tremen pe varzu int troet : klask a raan va breudeur, emezhan : Quúro frates meos. Me ive ho klask, da zigas da di ho tad. Adeamus ergo cum fiducia, ad thronum gratiś ut misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in auxilio opportuno. Deomp gant fizianz. Doue zo truga- rezuz. Astenn a ra d'heomp he zourn ha kinnig he c'hrasou. Amzer hebet ken talvoudus : In auxilio oppor- tuno : Na zaleomp mui. Eun tad santel en deuz lavaret : timeo Jesum transeun- tem et non redeuntem : Neac'h am bevez o velet Jesus o vont abiou gant aon na zistrofe ken. Jesus a dremen. Lavaromp d'ezhan : mane nobiscum Domine : chomit gan- heomp. Deomp d'he heul. Bezomp var aon na zis- trofe ken. AMEN. * * * .NPO IV PREZEGEN Var ar pec'het marvel óóóóóóóóóó Vú vobis impii qui dereliquistis legem domini altissimi. Mallos deoc'h, tud fall, hag ho peuz dilezet lezen an Aotrou Doue. VA BREUDEUR HA VA C'HOAREZET KRISTEN, Evit klevet an dud o prometti gwaleur, ne dleomp ket ober re a van. Aliez e c'hourdrouzont heb abek, aliesoc'h c'hoaz, n'ho deveuz ket ar galloud da zigas ho gourdrouzou da vir na da ober d'heomp an holl drouk ho deffe c'hoant. Goude holl, ha pa c'halfont noazout d'heomp ervez ho mennoz, ober d'heomp koll hor madou, hor brud vad, hor buez zoken, ar gaou-ze, pegen ankeniuz benag e c'halfe beza da c'houzanv, na ve ket evelkent, peb tra poezet mad, eur gaou diremed. Rak chomm a c'hell ganheomp c'hoas madou ar bed all, buez an eternite hag hor brud vad dirak Doue. Mez pa glevomp o c'hourdrouz eun Doue leal ha ne .NHO 158 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO c'hourdrouz, morse, heb guir d'hen ober : eun Doue ma- delezuz hag a zo he vrasa plijadur rei he vennos d'he vugale, eun Doue holl c'halloudek hag a c'hell atao, derc'hel mad d'he c'her, digas he c'hourdrouzou bepred da vir, hor skei en hor c'horf, hor skei en hon ene, hor skei er bed-ma, hor skei er bed all, hor skei epad an amzer, hor skei epad an Eternite, penn-da-benn. Oh ! pa zisklerio an Doue-ze gwaleur, krenomp ! Krenomp gant spount hag evesaomp piz e goueled hor c'houstianz, gant aon ma ve ouzomp e selfe ar gourdrouzoa-ze. Hogen koulskoude, va c'henta komz hirio, setu hi eur gomz hag a deu da ziskleria gwaleur, eur gomz hag a ro mallos : Vú vobis. Gwaleur, mallos da biou ? Gwaleur, mallos d'heomp-ni tud iaouank a veach deuet var an douar, d'heomp-ni tud e kreiz hon nerz, d'heomp-ni tud kroummet dindan pouez ar bloaveziou ! Gwaleur, malloz d'heomp holl pa hon deuz pec'het : Vú nobis quia peccavimus. Hag evit guir, va Breudeur ker, ne anavezan nemet eun dra, unan ebken hag a zeufe da stroueza, da gaea ouzomp hent an Envou, da zevel eur speuren etre Doue ha ni : ar pec'hed. Mez ar pec'hed eo krouadur an drouk-speret hag a zo gaouiad evel he dad. Red eo eta, dizelei d'ezhan he d‚l evit ma her guelimp er c'his ma 'ma, e guirionez, ha ma c'hanavezimp peger braz gaou a ra ouz an den, pe- ger braz ouz he gorf, peger braz gaou ouz he ene. Evit ne vezin ket re hir, me a lezo, hirio a gostez, lo- den an eternite. Guelomp hebken, loden ar vuez-ma. .NHO VAR AR PEC'HET MARVEL 159 .NTO Ar pec'hed, er bed-ma, a ra gwaleur ar c'horf, a ra gwaleur an ene. Setu e daou c'her ar gelennadurez-ma. * * * Ar pec'het marvel, er bed-ma, a denn gwaleur var gorf an den. Va Breudeur ker, eun impalaer en he rouantelez, eur general e penn he arme, eur c'habiten a vor var he lestr, a dle, araog pep tra, merka he renk hag he zever da bep hini. Goude ma ho deveuz merket, diskouezet ho rou- den d'an holl, e tleont gouarn gant karantez evit guir, mez ive gant nerz. Ha pa zeu eur re benag dre ho faot ha gant goeziegez, da derri ho lezennou, an impalaer, ar c'habiten, ar general a dle kastiza kement hini ' vank d'he zever. Eun dourn evit rekompanzi, eun dourn all evit kastiza, setu e pe c'hiz e c'hallont derc'hel an urz vad. Hogen, va Breudeur, dreist holl bennou braz ar bed- ma, e zeuz eur Roue ; eur roue brasoc'h, galloudusoc'h eged ar re all, eur Roue hag hen deuz da c'houarn, nann eur rouantelez hebken, mes an Env, an douar ha ke- ment a zo etre an douar hag an Env. Hag ar Roue-ze, rak ma ra pep tra gant pouez, gant urz ha gant muzul, a verk da bep unan ac'hanomp dre be rouden kerzet, petra da ober, dioc'h petra en em ziwall ; ha rag ma zeo santel, douget evit ar mad, e fell d'ezhan araog pep tra e rÍn-fe an urz vad etouez he su- jidi. Setu perak euz he berz, ar c'haera promesaou great da nep a ra mad ho dever, mez ive ar pounnerra gour- .NHO 160 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO drouzou douget a eneb ar re a vank d'hen ober. Hag ar gourdrouzou-ze, n'int ket euz he berz, spountaillou bu- gale na krosmol avel. Ho digaz a ra da vir, ervez he c'hoant, d'an heur merket ganthan hag en despet da bep tra. Selaouit kentoc'h ha guelit : an testeniou ne vankont ket. Setu ama da genta, testeniou an amzer dremenet. En amzer-ze, Doue evit kastiza ar pec'hed, ne esper- naz ket an daou-zen kenta, he grouadurien ar muia karet. Adam hag Eva a zo ganthan, lakeat da rÍn var an holl draou krouet. Lojet e Baradoz an douar e treme- nont ho amzer e kreiz eur blijadur heb he far. Ne ana- vezont nag ar c'hlenved, nag an dienez, nag ar maro. Pep tra a gavont ervez ho c'hoant eb na berrentez na labour boaniuz. Mez en eun taol kount, me ho guel barnet da c'hounit ho bara divar bouez ho divreac'h, barnet d'ar c'hlenvenjou, d'ar poaniou, d'ar maro. Hag ar penn-kaos euz eur blaneden ken dishenvel dioc'h ho flaneden genta eo ar pec'het hebken. Torret ho doa lezenn Doue, en eur zribi euz ar frouez difennet outho. Doue ne espernaz ket an niver braz a dud a rank-je da skoi. Var dro c'huezek kant vloaz goude krouidigez ar bed, an holl, koulz lavaret, ho devoa troet kein d'an Envou. Ne glaskent ho flijadur nemet e kreiz dizurziou ar bed. Epad kant vloas, Doue a c'hortoz : pedi a ra, gourdrouz .NHO VAR AR PEC'HET MARVEL 161 .NTO a ra ive : an dud a jomm bouzar ! Doue neuze, a zastum ar c'houmoul da zigas eur glao a bil. Hag ar mor a ziloc'h da weledi an douar ; an dour a bign beteg pemzek ilinad dreist an huela meneziou, hag an holl grouadurien nemet Noe hag he dud, a zo beuzet gant an diluj. Doue ne espernaz ket ar pennou bras, ar pennou kurunet. Ni, avechou, dirak ar pennou bras a rank stoui hon t‚l ha chomm dilavar. Mez Doue, aliez, var an huella pennou a ziskarg ar pounnera taol... D'an abardaez-se, eur roue gallouduz a roe eur goan vras, en he balez. E kreiz ar guir vella plijadur, setu hoc'h en em ziskuez eun dorn mysterius, hag an dourn- ze a skriv var moger ar zal teir gomz dianav : Mane, Thecel, Phares. Ar Roue pa vel, a jomm sabatuet holl. Petra eo an dourn-ze ha petra ar pez a skrif ? Orjellad a ra var he gador; eur c'hoezen ien a zired diouz he d‚l ! Eur vech c'hoas petra eo an dourn, petra eo he skrid ?... Balthazar, Kaluriou sakr templ Jerusalem ho c'heuz lakeat da zigas ! Great oant evit meuli ha trugarekaad Doue, ha c'houi a ziskarg enho guin an dizurj hag ar vesventi ! Setu perak : Mane ! Thecel ! Phares ! Ho teve- ziou a zo niveret ha deuet eo an diveza : poezet oc'h, ha kavet re skanv hag ho rouantelez a vo roet da eun all. Doue ne espernaz ket he bobl he-unan. E korn an hent, eun den a velan distroet da zellout ouz Jerusalem. Savet e voa bet ar gear vraz-ze, evit ma vije ennhi anavezet, meulet ha karet hano ar guir 11 .NHO 162 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO Doue. Ha koulskoude, kaloun ar prophet a zo mantret, he zaoulagad a zo beuzet a zour. Jerusalem, ar gear zan- tel, a vel distrujet gant an t‚n hag he bugale pe lazet gant ar c'hleze pe dreinet varzu eur vro estren. Ha neuze, test euz eun hevelep tristidigez, Jeremias a sko var boull he galoun hag a lavar gant irvoud : Gwaleur d'heomp-ni, rag pec'het hon deuz ! Vú nobis quia peccavimus ! Doue ne espernaz ket zoken he vab he-unan, Jesus- Krist hor Zalver benniget. Evit prena an dud, an eil phersoun deuz an dreindet sakr a zo bet karantezuz awalc'h evit disken euz an Env var an douar ha kemeret eur c'horf hag eun ene evel deuz hon re ni ! Guir Doue koulz ha guir den, var eun dro, ne c'helle ket kaout ha n'hen deuz ket bet d'en em rebech an disterra pec'het e nep giz nag e nep amzer. Ha hent all, e tlie kaout, hag hen devoa, an holl skiant, an holl fur- nez, an holl zantelez, an holl vertuziou a zere ouz guir vab ar guir Doue. Hag eun devez, e c'hellaz lavaret e guirionez ar c'homzou-ma : Quis ex vobis arguet me de peccato ? Piou ac'hanoc'h a damallo din-me eur mank benak ? Ha koulskoude, va Zalver teir gueach sakr ha teir gueach santel, me a glev lakaat ac'hanoc'h izel- loc'h eget Barrabas al laer, ar muntrer. Me a glev an taoliou skourjez o tispenn ho korf sakr. Me a vel ar zoudardet o skopad ouz ho t‚l hag o rei deoc'h javeda- dou. Me a vel ho penn kurunet a spern, ho treid hag .NHO VAR AR PEC'HET MARVEL 163 .NTO ho taouarn treuzet gant tachou, ho kaloun toullet. Me ho kuel etre daou laer staget euz eur groaz evel eun den fall ha lakeat da chouzaon ar maro ar mezusa, ar c'hrisa c'helfed da goumpren. Ha perak, va Breudeur ker, perak eun hevelep poan, eun hevelep angoni, eun hevelep maro ? Abalamour Jesus-Krist, daoust n'hen doa morse great pec'het ebet a ioa en em rentet, en em c'hreat kred evidomp-ni. Ke- meret hen doa, var he gount, ar beac'h pounner euz ho pec'hejou hag ar boan dleet d'ar pec'hejou-ze : Tradidit seipsum pro nobis. Setu kentel an amzer dremenet. * * * Ha brema, mar greomp eur zell en dro d'heomp, ni a gavo eur gentel all. Mervel a velomp. Goad a red. Trouz ha lazerez a zao. Reuz, naonegez ha goalinier a bep giz en em astenn var an dud. Ha perak ? Pep hini a glasko en dra ma hen devezo c'hoant, ar penn kaoz a gement-se holl. Mes evi- don-me, me, pa ho guelan, a zeu ker buhan a zonj din deuz komzou al leoriou sakr : Mors, sanguis contentio et rumphúa, oppressiones, fames et flagella super iniquos creata sunt : an traou-ze holl ne zavont nemet euz eul leac'h, euz ar pec'het : ne zeuont nemet evit eun dra : evit kastiza fallagriez an dud : Super iniquos creata sunt. Eur Roue, a Vro-C'hall, guechall, pa felle d'ezhan en em zizober euz eun enebour a roe urz d'her griad en eul linser ha goude beza lakeat skriva var gourre ar .NHO 164 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO c'houmzou-ma: ę Lezit da dremen justis ar Roue ! Ľ e rea hen taol, en eur ster. Hag ar c'horf paour, ruillet ha diruillet gant an dour-red, a iea da zeski d'an dud, penaoz en em venje LoÔs unek. Ha me, pa zellan ouz trubuillou ha gwaleuriou ar bed- ma, a gav d'in gueled ive varn'ho skrifet : Lezit da dremen justis an Aotrou Doue. Mez, a lavarot, marteze d'in, me a meuz pec'het, me, ha ne zeuz ganhen digouezet drouk ebet : Peccavi, et quid accidit mihi triste ? Va Breudeur ker, mar d'eo guir kement-se, krenit eta muioc'h a ze. Seul huelloc'h e vez savet ar morzol, seul bounneroc'h e vez ive an taol a guez var an anne. Doue a c'hed : mez e ma savet he vreac'h. Abred pe zi- vezad he zourn a ziskenno ! Krenit. Beteg hen c'houi ' zo bet espernet. Mez en dro deoc'h, nag a bet a zo bet skoet ? Perak an den iaouank-se, maro e kreiz he vrud ? Kue- zet ar morzol var an anne ! - Perak ar plac'h iaouank- se dishenoret ? Kuezet ar morzol var an anne ! - Perak an den-se pleget ganthan he benn, etouez an dud all ? Kuezet ar morzol var an anne ! - Perak ken aliez a zen, guechall pinvidik, a rank hirio hag ho bugale d'ho heul, asten ho dourn a zor da zor ? Eur zell var ho buez tremenet a ziskouezo deoc'h labour ar pec'het. Pec'het e meuz ha ne zeuz ganhen digouezet drouk ebet ! Peccavi. Et quid mihi accidit triste ? Evit guir, madou ho c'heuz marteze. Marteze, ouspenn, e zoc'h doujet, enoret, istimet zoken. Evit komz evel .NHO VAR AR PEC'HET MARVEL 165 .NTO ma komzit : ar voul zo ganeoc'h. Hag he ruil a rit en tu ma karit. Ha neuze, sounn ho penn en despet d'ho koustians fall, c'houi a lavar : Et quid mihi accidit triste ? Hag ar re vad en eur ho kuelet a lavar, meurvad, lod anezho da vihana : ę da betra beza den mad ? Ar re fall ho deuz ar muia chanz. Ľ Gaou ha fazi, va Breudeur ker. Pec'her, pec'herez oc'h ? hag espernet evelkent ! Mez abalamour da betra ? - Marteze en ho ti eur pried, eur vamm, eur c'hroua- dur a zo dre ho fedennou, o c'harben dourn an Aotrou Doue. Ha Doue dre druez ouz he vugale vad a espern evit eur pennad amzer, he vugale fall. - Marteze etouez ho techou fall, ho c'hoberou digoustians, e zeuz eur pleg mad benag hag eun nebeut oberou kristen. ó Marteze eun devez, eur paour keaz, bet d'ezhan an alu- zen e toull ho tor a lavare : ę Va Doue, r'ho pezet truez ouz an den hen deuz torret d'in va naon ha goloet va diskoaz ! Ľ Ha Doue, digor he skouarn da beden eun den just, a lavaras d'he dro ę Mad, ia, red eo d'in re- kompansi ar mad hen deuz great an den-ze, e keit ha ma vo var an douar. Ne c'hellin ket he rekompansi er bed all, rekompansomp anezhan er bed-ma. Roomp d'an den-ze ar pez a glask : danvez, iec'het, plijadur : pae didalvoud roet d'an dud ken didalvoud hag hen, eme sant Augustin, receperunt mercedem suam, vani vanam. Ľ Doue a bae he zle. Mez d'he dro, Doue a c'houlenno beza paet. Ar vuez-ma zo berr. Ar maro ' dosta kammad ha kammad. Ha goude ar maro e teu devez an Aotrou Doue. .NHO 166 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO Peccavi : et quid mihi accidit triste ? Petra a zroug ? Sarromp ama mar kirit levr an traou a zianveaz ha digoromp eul levr all, eul levr kuzet, eul levr hag a skrivomp en hor c'hreiz : levr ar goustianz, levr an ene. Guelomp labour ha dispac'h ar pec'het ebarz el levr-ze. * * * Va Breudeur, tri den zo hag a ra bepred aoun d'in : al laer, ar bourreo, ar muntrer. Rag al laer am laka deuz a binvidik da veza paour ; ar bourreo a ra d'in gouzanv poaniou spountuz ; ar muntrer a denn diganhen ar vuez. Mad, kristenien, ar pec'het marvel a zo, var eun dro, laer, bourreo ha muntrer an ene. Ar pec'hed marvel eo laer an ene. Va Breudeur ker, gout a rit mad petra eo eul laer ha goud mad petra ' ra. Al laer a gemer, dre finesa pe dre nerz, ar pez n'eo ket d'ezhan : aour, arc'hant, greun, dillad. Holl ho c'hav mad. Hag ar pez a lez var he lerc'h a vez di- renket, fuillet, sklabezet, torret. Ha neuze pa deuit, var- lerc'h, da daol eur zell var ho ti, pa veloc'h ho c'har- meliou torret, ho tiretennou goullo, ho c'holl beadra eat e teuz, c'hui a lavar gant disesper : ę Va Doue, kouls- koude, kement all a boan em boa me kemeret evit dastum va zammik danvez ! kement all em boa me la- bouret en noz, en deiz, en ti, er park, dindan an eol, ar glao, an avel ! Me zo bet digernez ouzin va-unan, diza- mant ouz va c'horf paour ! Esperout a rean kaout bara .NHO VAR AR PEC'HET MARVEL 167 .NTO dibreder em c'hosni ! Ha setu me, en eun taol kount, lakeat var ar c'holo. Kement am boa zo laeret d'in : ne jomm ganhen nemet daoulagad da skuilla daelou ! Ľ Mad, va Breudeur ker, mar ho c'heuz pec'het, me a ia da ziskuez deoc'h, eun ti all, ti ho c'hene, laeret c'hoaz muioc'h, distrujet e pep gis. Eun devez oc'h bet douget ama, d'an iliz-ma, deiz ho padiziant. Ha neuze, d'an deis-ze, ho c'hano a oa skrifet var gaierou ar Zent. Ho c'hene a ioa meurbet pinvidik : doujanz Doue, karantez Doue a ioa en ho kaloun. Dive- zatoc'h e zoc'h adarre, deuet d'ar memez iliz, evit ober ho kenta pask. Ha d'an devez eŁruz-ze, ho tenzor a ieaz c'hoaz var gresk. Rak disken a reaz neuze, en ho ka- loun, soursen an oll c'hrasou. Euz ar baradoz, an eneou eŁruz a zelle ouzoc'h gant dudi. Oh ! ia, santez Thereza a gomze mad, pa lavare, gueach all : ó ę Nag an oabl gant he stered lugernuz, staget evel tachou aour, ama hag aont var he bolz c'hlaz, koulz ha guell evel perlez var mantel voulouz eun impa- laer ; nag ar mor gant he ledander, nag an douar gant he bleuniou, n'int ket var 'n hed tost, ker kaŽr ha ma zeo eun ene e stad a c'hraz. Ľ Hag e guirionez, va Breudeur, eun ene e stad a c'hraz a zo, var eun dro, krouadur muia karet an Tad, eun ezel beo da Jesus-Krist, eun templ evit ar Speret Glan. Doue an Tad n'hen deuz nemet evit an ene-ze. He vennoz, he vignouniach, he binvidigeziou, he varadoz, hen he-unan : holl int evid han ! Ennhan nag a feiz, nag a esperanz, nag a garantez, nag a vertuziou, nag a .NHO 168 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO c'hrasou, nag a veritou ? Ennhan pebeuz tenzor, nann a vadou ar bed-ma, mez a vadou an eternite ! Ha da heul ar pinvidigeziou-ze, pebez plijadur zantel, pebez levenez kristen ! Ia, e guirionez, imaj an Aotrou Doue eo ; krouadur an Aotrou Doue eo, heritour an Aotrou Doue eo. Beza e zeo ouspenn eun ezel a Jesus-Krist evel eur brank grefet var droad eur vezen a zeu da veza eur brank euz ar vezen-ze ; beva ' ra a vuez Jesus-Krist, pedi a ra dre beden Jesus-Krist, pe, evit lavaret guell, Jesus-Krist eo a vev ennhan : Vivo ego, jam non ego, vivit vero in me christus. Ha Jesus-Krist a zo mab da Zoue ha Doue he-unan, hag an ene-ze, rak-se, en deuz evel perz e natur an Aotrou Doue : Divinś consortes naturś. Beza zo er bed-ma, tud a lignez huel, pennou kurunet, impalaeret, prinset, noblanz, tud er c'hargou, en eno- riou, tud a zanvez, ha ni, pa ho guelomp o tremen en ho c'harrosiou alaouret, a lavar, marteze : perak, en eur zont er bed, ne meuz me ket eveld'ho kavet eun hano kaer hag eur palez ? Va Breudeur ker, mar e moc'h e stad a c'hraz ho c'heuz eun hano, eur palez, eun heri- tach dreist an traou-ze holl. Doue a zo ho Tad, Jesus- Krist a zo ho preur, ar baradoz eo ho ti. Beza eo templ ar Speret Gl‚n, trede persounach an Dreinded sakr. Goud a rit petra eo eun templ. An templ eo ti an Aotrou Doue, savet dreist an holl diez all, kaeroc'h evit an holl diez all, muioc'h respetet evit an holl ; ennhan .NHO VAR AR PEC'HET MARVEL 169 .NTO ne veler nemet traou sakr, ne glever nemet pedennou ha meuleudiou ; ennhan eo e tisken var an ene ar muia grasou, e teu an esperanz da laouennaat ar speret, al laouenedigez da skanvaat ar galoun. ó Setu ive petra eo eun ene mad : ennhan e rÍn ar Speret-Santel gant he holl zonezonou ; anezhan eo taolet kuit peb dizurs ha pep pec'het ; ti an Aotrou Doue eo. Mez, o va Doue, petra velan-me ? ó Setu ar pec'het gant he zorn loudour o tigeri dor an ene-ma, o keme- ret perz en ho ti, eun ti savet ganeoc'h ha great evidoc'h. Pe seurt stad ha pe seurt stad ! Peger kaer a ziagent, pegen doanius an heur a vrema. Imaj an Aotrou Doue a zo faozet. Meritou, grasou, pinvidigeziou spirituel, holl int laeret, distrujet. E toull an nor, an eal mad a wel var goll an tenzor a ziwalle ! O ene paour, nag e pe stuz da velan-me ! Penaoz stereden an Env he deuz kol- let he sklerijen ? Henvel ouz eur c'hrouadur fall ha dizeret, taolet er meaz a di he dad, setu te dianavezet, deseritet gant Doue. Henvel, ouz eur brank torret gant an avel, distaget diouz korf ar vezen, melenet he zelliou, wenvet he vleŻn, er meaz ar stad da rei frouez, setu te dispartiet dioc'h Jesus-Krist, heb galloud ober mui netra hag a dalvez-fe evit an eternite. En eur beg douar euz hor bro, e ribl ar mor, e veled gueach all, eun iliz euz ar re gaera. Mez tud kounnaret a deuaz. Divolzet, distrujet ho deuz ti Zoue. Ne veliz mui pa ziz, beteg ennhan, nemet pennadou moger hanter .NHO 170 VAR AR PEC'HET MARVEL .NTO ziskaret. Hag an amzer gant he vorzol, he avelou, he c'hlaoeier a beurachu, bemdez, an distruj. Gueach all, eno e klevet meuleudiou an Aotrou Doue, Jesus-Krist a jomme en tabernakl. Hirio ne veler nemet an drez hag an iliao e poulza dre douez ar benerez koue- zet d'an douar ; nemet amprefaned o c'hen em guzat etouez ar vein ; ne glever nemet trouz ar mor braz o venna var an aod ha krosmol an avel o iudal dre ar faoutou. Ene paour ! setu da boltred. Ne d'oud mui templ an Aotrou Doue : distrujet eo, diskaret eo, deut eo da veza lojeis an amprefaned ar re euzusa. Ken aliez a veach e lavaren bremaÔk e zoaz euruz, santel, kaer, pinvidik, ken aliez a veach e rankan lavaret brema : siouas! ne d'oud mui. Ar pec'het marvel ' zo eur bourreo. Lenn a reomp e veve gueach all, eun den ha pa zeue eun tremeniad en he di, hen astenne var eur guele houarn. Ha neuze, gwaleur d'ar beachour paour pa veze hirroc'h evit ar guele. Ar bourreo-ze, a lakea eskennad he izili a res gant postou ar guele. Pa veze berroc'h, e lakae ho diaoza hag ho astenn ken a vijent deut keit ha keit. Son- jit pebeuz anken ! Ha setu koulskoude ar pez a ra ive, bemdez, ar pec'hed d'ar pec'her paour. He eskennad a ra : eskennad he vadou : a binvidik e teu paour; eskennad he henor, he vrud vad... Affer, affer..., eskennit c'hoas, eskennit laouenedigez tad, mamm, bugale... affer, affer, eskennit atao, eskennad he feiz, he esperanz, he lod e baradoz Doue... Eskennad a ra .NHO VAR AR PECíHET MARVEL 171 .NTO holl pep tra, iecíhed ar cíhorf, madou an ene... diaoza a ra ouspenn an ene paour. Ne fell ket díid laerez, te a laero... Chachit ken na vezo deuet hir awalcíh... Ne fell ket díid beza mesvier... te en em vesvo... Ne fell ket díid ranna kaloun da dud... te a ranno... Ne fell ket díid treina beteg ar bez, chaden hir da zizurziou ?... Te he zreino hag a stago bemdez, diouthi eur mell muiocíh. Eur pennadik amzer, touchet gant ar blijadur, ar pecíher ne zounj ket en he stad, mez diforfila a rank souden var he vele digonfort. Va Breudeur, eur gomz a lennan er Skritur Sakr hag a spount acíhanon : Ignis, sulphur, spiritus procellarum, pars calicis eorum : tan, souffr ha kounnar an avelou fall, setu lod ar becíherien. Pa beg, pa grog an tan en ti, e nebeut amzer, en em skign hag e pullucíh pep tra : Mar kuez souffr e kreis an tan, gwassocíh gwas e rost ; ha pa zeu an avel da cíhueza, níeuz mui netra hag a cíhelfe herzel ouz ar vroez. Mad, kristenien, ar pecíhet a zo eur cíhef tan en hon ene. Souden an eil pec'het a skuil souffr var ar c'hlaouen. Abars nemeur, pecíhet var becíhet a zeu evel ken aliez a vegin, da lakaat an tan wall da bullucíh pep munut vad. Ha neuze, ar pecíher paour, dizesperet o velet he stad, mez re zigaloun evit distrei euz Doue, a zo evel eun den klanv var he vele, o trei hag o tistrei e kreiz fŰ an derzien, heb galloud en em zizober euz he boan. Ar pecíhed marvel eo muntrer an ene. Va Breudeur ker, ne fell ket díin rei, re a veuleudi díhor cíhorf paour. Goud a raan eo great a zouar ; goud a raan .NHO 172 VAR AR PEíCHET MARVEL .NTO eo kirieg da bep seurt klenvejou ; goud a raan cíhoaz e zeuz, ó ar pez zo goasocíh, ó e zeuz en he wazied evel eun tamm well trenk ha contammet hag a cíhell beza penn kaoz, pa zonjomp nebeuta, euz ar brasa gwaleuriou. Ha koulskoude, pa raan eur zell piz ouz ar cíhorf-ze, pa velan he d‚l savet ploum var he ziou skoaz evel pa ve great evit en em drei varzu an Env : pa velan he zaoulagad birvidik, pa velan ar mouscíhoarz karan- tezuz o laouennad he zremm ; pa her guelan o tont, o vont, o chomm a zav ervez cíhoant mysterius he volon- tez, o klevet, o selaou, o prezek... me ' rank lavaret : Ia korf an den a zo eun dra gaer : aze e ma Roue ar bed, eur Roue hanter diskaret, hanter digurunet evit guir, mez eur Roue anat, eaz da anaout en despet díhe vizeriou braz. Setu aze, ive perak, ne gavan netra ken doaniuz da velet evel eur cíhorf maro. Eur cíhorf maro na vel mui. Tad, mamm, pried, bu- gale, mignounet ; dont a reont ního guel ket, ního cíhlev ket : maro eo. Ne respount mui kaer zo kozeal outhan, lavaret díezhan an hano ar cíharantezusa. Gueach all, eur gomz hebken deuz ar seurt-ze, a lakea laouenedigez var he d‚l. Brema, netra : ne respount ger : maro eo. Ne gerz mui. Kasit hen, digaset hen, hen taolit, hen distaolit evel ma karfet ; chomm a ra e leacíh ma kuez, heb finval tamm : maro eo ! Mez mar díeo doaniuz, stad eur cíhorf maro, pege- ment muiocíh eo doaniuz stad eun ene lazet gant ar pecíhed. .NHO VAR AR PECíHET MARVEL 173 .NTO Hi ive, ne anavez mui netra, na baradoz, nag ifern, na droug, na mad : maro eo. Ne vel mui netra, nag eter- nite eŁruz, nag eternite gwaleuruz, na daelou, na tad, na mamm. Ne lavar mui ger. Kentocíh e pede, e veule Doue. Brema, ne ra mui : maro eo. Ne finv mui. Eo evit peurgarga ar muzul, evit kerzet dre hent ar pecíhet eo lijer ha skanv a droad. Mez evit labourat da cíhlorifia Doue, díen em zavetei, da gerzet varzu 'r baradoz, ne finv mui : maro eo. Pe mar gra cíhoaz, eun dra benag, ar pez a ra a zo evel frouez pren- vedet en ho cíhreiz ha ne dalvezont netra evit an eter- nite eŁruz : Nomen habes quod vivas et mortuus es. * * * O va Breur paour, o va Cíhoar ger, piou ho tenno cíhoui euz a vez ar pecíhet ? Piou a lammo divarnocíh ar mean pounner a zo ouz ho flastra ? Piou a lavaro deocíh : Lazare, veni foras. Va Breudeur, ne lavarit mui : Peccavi et quid accidit mihi triste ? Lavarit : Peccavi, quid faciam. Quid faciam : Petra da ober ? Pinijenn : Wela var ho cíhamzer dremenet, beva guellocíh en amzer da zont. O va Doue, grit díheomp anavout mad ar pecíhet, anavoud peger bras droug eo, petra ra díheomp koll, e peleacíh e kas acíhanomp. Roit díheomp outhan eur guir gasouni ha varlercíh, ho paradoz benniget hon digollo epad an eternite. AMEN. .NPO V Var al Leziregez e kever Doue óóóóóóó Maledictus qui facit opus domini fraudulenter. Malloz dían den ' zo lezireg e servich Doue. VA BBEUDEUR HA VA CíHOAREZED KRISTEN, Var pecíherien ' zo, Doue a bep amzer a dol malloz. Kerkoulz, an dra-ze níeo tam diez da entent. Hogen, en eur gregi e mí zarmoun, hirio, e lavaran eur gomz kuezet a vuzellou Doue, hag a zo eur ger a valloz : Maledictus ! Mez malloz da biou ? Díar re ho deuz troet kein da Zoue ha ne reont mui fors diouthan ? Nann, va Breu- deur. Mallos ! ive, dían dud hag en eur zervicha Doue, níher zervichont nemet gant diegi : Maledictus qui facit opus Dei negligenter. Evit rei deocíh da anaout mad an diegi-ze, e lavarin deocíh petra eo da genta. Goudeze, evit lakaat acíhanocíh da ziwal diouthi, e tiskuezin deocíh pegen izel e tiskar an den ha pegement e laka var var, hor zilvidigez. * * * Dre an dud dieguz e servich Doue, ne ententan ket an dud-se, re stank, siouas ! hag a zo en em roet dían dizurz, .NHO VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE 175 .NTO en em verzet dían drouk-speret. Ne ententan ket ken- nebeut an dud-ze, ha goude beza evet ar pecíhet evel an dour, a zo diskennet var ar bazen izel-ze, hag eur vech diskennet varnhi, an den bouzar, ouz komzou Doue, ne ra mui van a netra, hag a deu da cíhoarzin goap, pa gozeer díezhan deuz a varadoz pe ifern. Ar seurt tud-se, ma roont cíhoaz eur merk benag a religion, ního roont nemet evit ober evel ar re all, evit miret, ive, da veza goude ho maro, taolet en douar evel tud divadez. Beza int servicherien, nann da Zoue, mez dían drouk-speret. Dre eun den dieguz cíhoaz ne ententan ket ar griste- nien-ze, hag en despet dího bolontez vad, a guez avechou er pecíhet. Rag, níeo ket abalamour míeo stag ho cíha- loun deuz an drouk eo e kuezont, mez abalamour, ken- tocíh, díar zempladurez a zo e peb den, abaoue pecíhet hon tad kenta Adam. Eur rumm all a zo. Servicha ' reont Doue evit guir : Facit opus Dei. Mez níher servichont nemet ervez ho giz hag ho bolontez ha nann ervez bolontez an Aotrou Doue. Heulia ' reont euz he lezen, ar pez a zo eaz ha diboan, mez ar pez a gavont diez a loskont a gostez. E leacíh en em rei da Zoue holl hag a greiz kaloun, e zint, evel pa lavarfen, daouanteret etre Doue hag an drouk-speret, etre ar mad hag an droug. Hirio, e vezint da Zoue, díar vertuz, dían oberou mad ; varcíhoaz díar bed, díhe blijaduriou, díhe gustumou fall. E leacíh en em rei da zervich Doue gant prez ha gant mall, gant plijadur ha laouenedigez, e tougont lezen an Aviel evel .NHO 176 VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE .NTO eur beacíh pounner. Ne heuliont gourchemennou Doue nemet evel en despet dezho, atao skuiz, prest da heana, atao digaloun evel tud hag ho defe aoun da ober re, evit plijout da Zoue. Ne cíhoulenfent ket guell eget mont dían Env, mar gelfent tizout beteg eno eb en em zieza re, eb kuitaat ho flijaduriou, eb rankout trecíhi an techou fall euz ho cíhaloun, renons dezho ho-unan, dis- prijout ar bed gant he gustumou hag he cíhoaperez. Setu buez an den dieguz e servich Doue, buez mal- heurus ha didalvoud evel ma zan da ziskuez deocíh en eur achui. * * * Griit ho silvidigez, gant spount hag en eur grena, ' lavar díheomp an abostol Sant Paol : Cum metu et tre- more salutem vestram operamini. Da lavaret eo, evit ho silvidigez, bezit atao var evez, atao soursiuz, atao var aoun. Mez an den dieguz ne daol spled ebet deuz kement-se. Komzit díhezan a binijennou ar zent, lava- rit díhezan e zo, en ho zouez, meur a hini, ha goude eur vuez rust ha poanius a deu, var ho guele a varo, da grena gant ar spount araog barnedigez Doue. ę Oh! a respounto deocíh, ne dalv ket kemeret kement-se a boan. Me, ne glaskan ket kaout ar plas kenta er bara- doz. Ľ Ha var digare, ma cíheuill, peurz-vad, gourcíhe- mennou Doue, e kaf díhezan ober awalcíh. Henvel deuz ar pharizian a gomz díheomp an Aviel divar he benn. ó Me níoun ket evel ar re all, a lavare hennez, níoun ket libertin, níoun ket laer : Non sum sicut cúteri homines ; .NHO VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE 177 .NTO ober a raan aliez oberou mad : Jejuno bis in sabbato. Ha var bouez kement-se setu hen kountant ha dizoursi. Mez epad míher guelan o veva tranquil var he stad a vuez, e seblant díin klevet Jesus-Krist o lavaret anezan ar cíhomzou spountus-ma euz an Aviel : an den dieguz : servicher fall : Serve nequam ; an den lurus : tra didal- voud, mad da netra : inutilis servus... scribe : virum sterilem : excide eum et ejicite in tenebras exteriores : tennit holl diganthan ha taolit hen a goste e kreiz an denvalijen. * * * Hag e guirionez, ne cíheller ket var eun dro, servió cha daou vestr dizhenvel, eme Jesus-Krist. En eur bli- jout da unan e tisplijer díegile. Hogen, netra ken dizhen- vel, evel Doue hag an drouk-spered, evel ar mad hag an drouk. Eur follentez eo eta kredi, plijout en eur garet ar pecíhet, da eun Doue hag a cíhoulen holl pe netra. ó Cíhoant ho cíheuz da en em rei dían dizurz ? En em roit dían dizurz, mez na esperit ket en eur hen ober, chomm heb koll mignouniach an Aotrou Doue. Pecíhi marve- lamant, zo koll he garantez : Qui peccavit in uno factus est omnium reus. Doue na ginnig he varadoz nemet díar re her cíhar, dreist pep tra. Hogen disprijout euz he lezen eun dra hebken, an disterra, eo karet eun dra all muiocíh egethan. Ha Doue neuze díhe dro, a lamm diganheomp he vignouniach. * * * Mez a lavarot, marteze, ne raan ket a gwal becíhejou hag evit pecíhejou dister ne deuz ifern ebet. 12 .NHO 178 VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE .NTO Nann zur, her gout a raan, evit pecíhejou dister ne zeuz ifern ebet. Mez her gouzout a raan ive, rag ar Spered- Santel eo hen desk díheomp, an nep a zrisprij an traou dister a guezo, a nebeut da nebeut, a izelaio a zeiz da zeiz. Ar maro peuróliesa ne arru ket evel eun tarz kurun. Da genta e santer ar galoun o cíhen em zarri, an nerz o semplaat ; an halan a verra, an izili pella deuz ar galoun a iena da genta ; dicíhano ar ienien en em zil dre holl, ha pellocíh, ar galoun a jom a zav hag ar vuez a ia kuit. Hogen, evit an ene e cíhoarvez ar memez tra. Da genta ' rear pecíhejou dister, a vihan e zear da vraz, a nebeud da galz. ę Da genta, eme sant Bernard, ar pecíhet a vo evidomp eur beacíh mantruz : Primum tibi importabile videtur aliquid. Goudeze níher cíhaffomp mui ker poun- ner : Judicabis non adeo grave. Souden her cíhavomp skanv da zougen : Paulo post et leve senties. Prestik goude níher zantimp tamm : Paulo post nec senties. Varlercíh e raio hor plijadur : Paulo post delectabit. Hag evel-se, a nebeut da nebeut ar galoun a deu da galedi : Sic paulatim in cordis duritiam itur. Hag an ene en em gav maro dirag Doue. * * * Klask a rit, eme cíhoui, pellaad deuz ar pecíhet marvel. Kristenien, kement-se zo mad. Mez níhe ket awalcíh. A fors da gueza heb melkoni e pecíhejou dister, ho karan- tez evit Doue ha karantez Doue evidocíh, a deuio da zemplaat. Mont a raint da netra. Hag abars re bell, e vefocíh e stad ar re, hag a lavar Jesus-Krist divar ho .NHO VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE 179 .NTO fenn : ę Salo ' vijacíh bet brasocíh pecíherien : Utinam frigidus esses ! Ľ O velet stad truezuz ho cíhene ho pije neuze, marteze, en em gonvertiset. Eleacíh brema, en em lakeat ma zocíh etre ar beo hag ar maro, en em goló locíh heb gouzout deocíh hocíh-unan : Incipiam te voó mere ex ore meo. * * * Setu perak, poent ha tremen poent eo deocíh dizrei euz ho Toue, cíhoui holl hag a zo lezirek en he zervich : Hora est jam de somno surgere. Lakeomp, va Breudeur ker, hor zilvidigez araog pep tra. Mez ar zilvidigez níher graimp ket nemet poania a raffemp d'hen ober. Ha poania, nann gant unan euz ar cíhoantegeziou dinerz- se, ne deuont a benn deuz netra hag a zo leun an ifern anezho, mez poania a zrevi ha koustet pe gousto. Kalz a boan a gemeromp hag aliez poan gollet evit tremen diouz an dud ha plijout díar bed. E servich Doue, sur, ni a gavo ive, eur boan benag da cíhouzanv, eur groaz benag da zougen. Mez ma tilezomp Doue, hor poaniou a iel var gresk. Hag evel na gountint netra, e vezomp malheuruz er bed-ma ha malheuruz ar bed all. * * * Rak-se, ne ankounacíhaÔt ket ar gomz a lavaren en eur gregi em zarmon hag a lavaran cíhoas en eur zis- kregi : maledictus qui facit opus Dei negligenter : Milli- get an den a vo lezirek e servich Doue ! .NPO VI Steuen eur zarmoun var ar Vesventi óóóóóóóó Cui vú, cujus fratri vú, cui rixa, cui fovea, cui sine causa vulnera ? Nonne his qui com- morantur in vino et student in calicibus epotandis ? VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZED KRISTEN, Ar pecíhed eo brasa koll an den. Ober a ra hor malheur er bed all : ober a ra hor malheur er bed ma : malheur hor cíhorf ha malheur hon ene. Koulskoude, pep pecíhet na denn ket varnomp ker bras ha ker bras kastiz... Unan a zo hag a ve lavaret zo staget oud-han pep seurt kollou var eun dro. Hennez eo ar vesventi. * * * E peb parrez pa dremener e veler tavarniou e peb korn. Ouz pep hini ' ve stag eur bod iliao. Mez evit ober mad e ve red staga tri gleze : unan hag a laz an ene, eun all hag a laz ar cíhorf, iecíhed, danvez, eun trede hag a doull kaloun ar gerent. .NHO VAR AR VESVENTI 181 .NTO * * * Kleze an ene. Ar vesventi ' zo dreizhan heóunan eur pecíhet mar- vel... Ha da heul ar vesventi e teu kalz pecíhejou all : 1į al luxur : venter mero ústuans despumat in libidines ; 2į an ourgouil, ha gant an ourgouil an touerez Doue ; 3į ar gual skuer... Doue a grouaz pep tra evit an den. Mez an den he- unan a zo krouet evit Doue : Omnia vestra sunt, vos autem..., etc... Red eo eta ober eun implij mad deuz ar pez a roaz Doue díheomp. Ar mesvier a ra eun implij fall. Doue a roaz ar prezeg díheomp... evit ma teujemp díhe veuli. Ar mesvier a ra ar cíhontrol. Deuz he cíhinou na guez nement sakreou, nondeou, malloziou, komzou goapus a enep Doue, ar religion, ar veleien. An heol, hiboud an dour, al laboused a veul ho cíhrouer : Mez evel eun ograou a zoun heb gouzout e soun. An den eo an ograouer karget da rei skiant dían ograou. Ar mesvier níher gra ket. Diskiant eo evit ar mad. Níhen deuz skiant nemet evit an drouk. Ar ves- venti a zistruj en den, keit ha ma pad, skeuden, poltred an Aotrou Doue..... ..... Eur vertuz a zo, kaer dreist ar re all : ar burete. Venter mero astuans... Guelit ar mesvier, selaouit anezhan. Divar ar bern teil deuz ar mintin e ve guelet o sevel eur vougen vrein. Da heul an efach ne ve guelet nemet obe- rou fall, ne ve klevet nemet komzou louz hag a verk ive ar pez a dremen er galoun. .NHO 182 VAR AR VESVENTI .NTO Er bed-ma, 'ma an traou a zo evelóhen : an eil a rank plega díegile. Tud zo hag a rankomp plega díezho. Da Zoue e rankomp plega, atao. Ar mesvier en em laka huellocíh eget an holl, huellocíh eget Doue : ne ra fors a netra. Ar vesventi a zitro diocíh peb mad... Ar mesvier na bed ket... he iliz eo an davarn, he Zone ar varriken. Mar teu dían iliz e za dían davarn, prest goude, da goll he beden... etc... * * * Ar vesventi, kleze hag a laz ar cíhorf. Ar vesventi ' goll ar iecíhed, a laz ar cíhorf. An dir a zo kalet, hag an dir a uz ; ar mean níeo ket blod, hag ar mean a uz. Korf an den níeo na dir na mean, penaos e pad-fe ? ó Marcíh re zammet a bleg ; kar re garget a dor : korf re leun a guez a blad. Ha da heul he iecíhed e za ive iecíhed he vugale. Ar re-ze níeo ket goad eo ho deuz en ho goaziet, an dud keiz ! mez odevi... Traou fall peur-liesa, etc. Goude ar iecíhed, ar vuez, e teu eur mad all great evit hor souten : ar bara. Ar mesvier a lonk he vara, a ra guall varcíhajou, a denn varníhan prosezou, en em gannou... a gas he stal da stalik hag he stalik da netra. Goasocíh eo eget an tan gwall. Dribi ' ra he zanvez fount hag all. Da heul an daou vad-ze e koll ouspenn eur mad all : ar vesventi a goll enor an den. Pa zellas ouz ar bed : Vidit Deus quod esset bonum. .NHO VAR AR VESVENTI 183 .NTO Pa zellas ouz an den, vidit Deus quod esset valde bonum. Hag e guirionez, kaer eo an den, sounn he benn, savet gant he skiant dreist an holl draou all, savet huellocíh cíhoaz dre he garantez hag he galoun..... Mez ar mes- vier : Comparatus est jumentis insipientibus et similis factus est illis... Maro he zaoulagad, pleget he benn, kroummet he gorf, bihaneat he skiant, mouget he gaó rantez : Comparatus est jumentis insipientibus. Izellocíh zoken e tisken eget an anevaled. Al loen mud na ev mui pa vez torret he zecíhet... Anavoud a ra he hent... ar mesvier, nann. Guelit anezhan o tont deuz an davarn ; erellat a ra var he dreid, ken teo eo he deod ma na ell mui trei en he cíhinou, glaourenna ' ra, ne anavez evit mont díhe di nag hent na guenojen hag aliez e cíhen em daol he fos an bent bras. * * * Ar vesventi kleze ar gerent. Tad ha mamm, eur cíhrouadur a zo roet deocíh gant Doue. Her sevel, her guiska, her maga ' rit. Cíhoui lavar : ę divezatocíh e roio díin bara díhe dro Ľ... Nann, mar díeo mesvier. Pried iaouank, eun devez gant ho tourn cíhoui ' roaz ho kaloun, ho tanvez dího pried. Cíhoui lavare ę va zouten a raio, en he ser me vo eŁrus Ľ... Nann, mar díeo mesvier. Komzit kentocíh e mí leacíh cíhoui hag a cíhoar guel- locíh petra eo beva gant eur mesvier... .NHO 184 VAR AR VESVENTI .NTO Bugaligou baour, eun tad ho cíheuz, eur vamm ive ; karget int gant providans Doue da daol evez ha da geme- ret sourci acíhanocíh... Mez níher graÔnt ket, mar díint mezverien. * * * Abalamour da ze, petra da ober ? 1į Placíhed iaouank, ne gemerit ket evit goazet potret iaouank hag ho pezo guelet mezo, eur veach hebken ; 2į Tadou ha mammou, beilla mad var ho pugale evit na guezint ket er pecíhet-se ; 3į Mesverien, en em gonvertisit. Azalec hirio beteg fin ho puez, dalcíhit da jomm heb eva. AMEN. * * * .NPO VII Ar Mab prodig óóóóóó Sant Lukas. p. 15. g. 11. VA BREUDEUR, Tristidigez ha laouenedigez a zo hirio em cíhaloun : Tristidigez : histor ingrateri ar pecíher : Laouenedigez : histor madelez Doue ha pardoun an den ingrat. * * * 11. ó Eun den hen devoa daou vab. 12. ó Hag ar iaouanka anezho a lavaraz díhe dad : ę Va zad, roit díin ar pez a zanvez a goupet ouzin. Ľ Hag e rannaz he zanvez en-tre-zo. 13. ó Hag eun nebeut deveziou goude, ar mab iaouanka, dastumet ganthan he oll beadra, a bartiaz evit eur vro bell. Eno e tispignaz he holl danvez en eur veva en dizurz. 14. ó Ha goude míhen devoa peur-zispignet he holl vadou, e tiguezaz eur gernez vras ebarz er vro-ze. He- unan e koummansas da zantout dienez. .NHO 186 AR MAB PRODIG .NTO 15. ó Neuze, e zeaz kuit hag en em lakeaz da zervi- cher e ti unan euz ar vro. Hen-ma, her cíhasas, var ar meaz, da ziwall ar mocíh. 16. ó Hag e cíhoulenne karga he gof gant ar pez a jomme dilerc'h ar moc'h. Mez den na roe dezhan. 17. ó Mez hen, deuet ennhan he-unan, a lavaras : Nag a bet servicher e ti va zad ho deuz ar pez a garont a vara ha me a varv ama gant an naon ! 18. ó Me a zavo hag a iel da gaout va zad hag a lavaro dezhan : ę Va zad ! pecíhet e meuz a eneb an Env hag en ho cíheneb. Ľ 19. ó Ne doun mui din da veza galvet ho mab. Va digemerit evel unan euz ho servicherien. Ľ 20. ó Hag hen sevel ha dont da gaout he dad. Evel ma zedo cíhoaz pell, he dad her guelaz hag a zantaz outhan truez. Diredet a reaz díen em daol en dro díhe cíhouzoug ha díher briata. 21. ó Hag he vab a lavaras díezhan : ę Va zad, pecíhet e meuz eneb an Env hag en ho cíheneb. Ne díoun mui din da veza galvet ho mab. Ľ 22. ó Hag an tad a lavaras díhe zervicherien : ę di- gasit a fŰ, he zae genta ha guiskit hen ha lakit díezhan eur walen var he viz hag eur boutou en he dreid. Ľ 23. ó Digasit eul leue a bouez ha lazit hen evit ma raÔmp fest ha levenez. Ľ 24. ó Rag ar mab ma díin a oa maro ha setu hen asvevet. Kollet e voa ha setu hen kavet. Ľ Hag e reziont eul lein vras. 25. ó Hogen, ar mab hena a ioa er park, ha pa dos- taaz deuz an ti e klevaz ar zonerien hag al levenez. .NHO AR MAB PRODIG 187 .NTO 26. ó Hag e cíhalvaz unan euz ar zervicherien hag e cíhoulennaz diganthan petra ioa. 27. ó Hag hen-ma lavaret dezhan : ę Ho preur a zo erruet, hag ho tad hen deuz lazet ar brasa leue, rag ma zeo distroet iacíh díar gear. Ľ 28. ó Hag ar mab hena mont droug enhan. Ne felle ket díezhan mont en ti. He dad a zeuaz er meaz evit her pedi. 29. ó Hag e respountaz díhe dad : ę Pegeit e zo níe maoun me ket ouz ho servicha heb dizenti morse ou- zocíh ? Mad, gueach ebet, ního peuz roet díin zoken, eur cíhaorig evit rei eur fest da mí mignoned. Ľ 30. ó Mez pa zeo distroet ar mab-se deocíh, goude beza uzet he zanvez gant ar placíhed fall, ho cíheuz lazet evithan a leue al larta. Ľ 31. ó Hag an tad a respountas : ę Va mab, te a jomm ato ganhen. Kement a meuz a zo d'id. Ľ 32. ó Mez red mad e zoa díin ober fest ha levenez. Rag ar breur-ma díid a ioa maro hag a zo deuet da veo. Kollet oa hag eo kavet, en dro. Ľ * * * Petra zo kaoz ma ze ar mab prodig eat kuit euz a di he dad ? Adolescentior... Iaouank eo, skanv ' benn... techou fall, gwal gompagnugnez, cíhoant guelet bro ha beva digabestr... ober he benn... taol a gostez gourcíhe- mennou he dad. Petra cíhoarvezaz goude ? ó Buez direol : vivendo luxuriose. Dispignou foll : dissipavit substantiam : ó .NHO 188 AR MAB PRODIG .NTO Gened, iecíhet, nerz he gorv, pedennou, sounjezonou mad he speret, karantez mad e galoun ; óó Koll var goll. Lavaret a ra ę pell e maoun. Den na guezo mann. Ľ Petra ziguezaz pellocíh ? Pascere porcos. Naonegez, paourentez, dizenor... Mui a vignoned : den níhen darem- pred var ar meaz... He speret zo spountet pa zell var he lercíh, spountet ive pa zell en he raog... He galoun zo mantret pa zounj en amzer dremenet, mantret pa zounj en amzer da zont... Remorziou, mez, kaloun dinerzet. Hag ar zounj deuz he dad a zeu dezhan. Mez eun tad mad ! hag hen zo eur mab digar, digaloun ! Neuz forz, lavaret a ra : Surgam et ibo... * * * Ar pecíher zo henvel ouz ar mab prodig. 1į Kuitaat a ra ti Doue : goulen a ra he lod. Speret, kaloun, korf, vertuziou, santimanchou mad, teneredigez, buez divlam, kentelliou eun tad, eur vamm, eur cíhonfeó sour mad, kuzuliou, aliou... Holl ho cíhas ganthan, senti ' ra ouz he galoun touellet, selaou mignoned treitour, eur bed trubard, an drouk speret, cíhoant beva en he roll... Iaouankiz a zo en he benn... Monet a ra. 2į Ha da beleacíh ? In regionem longinquam... Pell, pell var hent ar pecíhed. Var an hent-se e zer buhan. Abred e cíhen em gaver pell, hag abred ive e ve dispi- gnet holl, madou, feiz, gened, vertuziou... Holl e zeont e teuz tamm ha tamm. .NHO AR MAB PRODIG 189 .NTO 3į Ha varlercíh ó pascere porcos !... Gueach all mab a di, karet, enoret... Hirio e renk al loened ar re zivaloa !... Na kar, na mignon... Ar re ' reas ganthan he bask kenta a zo pell. E maint e ti ho zad, e ti Doue : Hen a zo etouez loened ha ne cíheller ket da henvel etouez an dud honest. Dizesper a deu en he galoun pa zell var he lercíh : pinvidik oa; e ma deut da veza paour-glez. Brema píe kollet he feiz, kollet he cíhloanded hen deuz heuz outhan he-unan. Ruzia ra gant ar vez... Pa zell araozan eo spountet : ar baradoz níeo mui evinthan : an ifern, setu he lod: sounjal a ra e Doue... Din eo a cíhourdrouzou... Níeuz forz... Surgam et ibo. * * * Ar mab prodig, evel a lavaren bremaÔk, a zistro. Petra zo kaos díezhan da zistrei ? ó Oh ! gras Doue, a dra zur. Evelkent, penn-kaos ive : 1į He-unan e ma : mui a drouz, mui a zizurz, kuezet eo izel hag abalamour da ze dilezet... pell e ma brema diocíh an okasionou fall, diocíh ar guall skouer ; 2į Kouezet eo er malheur... Poan gorv, poan speret... Difaziet eo ; 3į Sounjal a ra e ti he dad... En he iaouankiz, en he zizurziou hirio, en amzer da zont... Poan hirio, poan er bed all... Ha neuze e lavar : Surgam ; 4į Distro prim ; ibo, hag e za. Ne jom ket da cíhourlercíhi, da lavaret kenavezo en dro dezhan. Aoun hen deuz da veza liammet a nevez... Konvertiset eo. * * * Distro ar pecíher a zo henvel deus hini ar mab prodik. .NHO 190 AR MAB PRODIG .NTO 1į Setu hen aze, ar pecíher paour he-unan, pell diouz an Iliz, diouz Doue, diouz ar gristenien vad... Ama, er mission, kelennadurez vad, pedennou, komzou Doue. Ama e tigor ho speret, bevet eo a nevez ar feiz en ho kaloun... Spountet ocíh... Sounjal a rit en Env, en ifern, en ho puez gueach all, en ho puez hirio. Petra e teuot da veza ? Lavarit ive ! Surgam, mez a galoun ha var eŁn en hent, prim, didortil. Dilezit ho gwall gamaradiach, ar re ho deuz ho kollet ha touellet ha faziet... En em gonvertisit. * * * Konversion ar mab prodik zo eur gonversion guirion. Mont a ra... Keuz hen deuz en he galoun : Níoun ket mui din da veza galvet ho mab, a lavar... Satisfia a raa : trecíhi í ra ar vez, ar goaperez... Chenchet eo. Pecíher, grit eveldhan, e guirionez, gant keuz, heb aoun rag teodajou an dud fall, rag goaperez ar bed. Chenchit ha selaouit petra cíhoarvezo. * * * Ar mab prodig oa digemeret gant he dad, deuz ar guella. Unanet voa gant he dad, lakeat ouz an daol, great evithan fest, roet dezhan eur gwalen a noblanz... pardounet, servicherien dindanhan... He vadou roet díezhan... Karet, istimet, enoret... ar peocíh lakeat adarre en he galoun. Pecíher, Doue az gortoz. Sellet a ra píheur e teui... .NHO AR MAB PRODIG 191 .NTO Pa cíhoulenni pardoun, e lavaro ę Eur viskamant nevez, guiskamant he vadiziant da hen-ma. Ľ Roi a rei díid he vignouniach, da veritou a ziagent, ti da dad : ar bara- doz ; he daol : ar gommunion ; he vadou : ar vertuziou ; tud dindanout : an elez da kuzuilla, da tifenn... * * * Oh ! ma zo ama eur pecíher benag, eur mab prodig, fuillet he vertuziou, kollet mignouniach Doue, deuet paour... Oh ! ra gemero fizianz. Ma hen deuz aoun, mez, enkrez, spount, oh! ra zelaouo mouez Doue : Buhan ha buan eur zae neve !... Osculatus est eum... Kiit da gaout eur cíhonfesour... hen ive zo eun tad... pardouni a gar... Dizamma a rei ho koustianz ha taol a gostez ho peacíh pounner. Peden : O va Doue ! cíhoui, skoÔt var galoun ar pecíher, cíhoui pedit, cíhoui dizallit, cíhoui tennit da ' vidocíh au ene-ze hag a zo drastet a zindan ar beacíh... Grit ma vo, iviziken, fidel deocíh beteg ar maro. AMEN. * * * .NPO VIII Var drugarez an Aotrou Doue óóóóóóóó Miserator Dominus, patiens et multum misericors. Doue zo madelezus, habask ha truga- rezus meurbed. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Holl hon deuz desket hag holl e kredomp ne maomp bet lakeat er bed-ma, nemet evit savetei hon ene, pe mar kavit guell evit gounid ar baradoz ha pellaat diocíh an ifern. Holl ive, nemet en em fazia ' rafen, e karfomp gellout lavaret : ę Va zilvidigez níeo ket ganhen lezet var var ! Ľ Ia, dibaot int, mar deuz zoken unan benag, dibaot int en hon touez ar re, pa zellont ouz an Env, hag a lavarfe : ę Baradoz va Doue, traou kaer a lenner divar da benn; dudiuz oud meurbed, ha bras an eŁrusded a danver ennhoud, neuz forz : evidon-me heb melkoni, a lavar díid kenavezo hag a lez a greiz kaloun, va lod ennhoud, gant a neb a garo. Ľ Dibaot int, mar deuz nikun, ar re en eur zounjal en ifern hag a lavarfe : ę An ifern a zo, var a glevan, eul .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 193 .NTO leacíh skrijus sounjal enhan ; skrijusocíh cíhoaz ran- kout chomm ebars. Kalz ho deuz klasket nacíh e ve unan, e ve ker waz tra ha ma leverer, ha nikun beteg- hen níhen deuz gallet hen diskouez ; neuz forz, ne fell díin ober ha ne rinn ket eur gammad, hebken, evit distrei divar-n-han ! Ľ Holl eta, e karfemp pellaad diocíh an eil ha gounit hegile. Mez, va Breudeur ker, evit mont dían Env, e ranker da genta kemeret hent an Env, ha mar deuz lod hag a laka mad ho foan evit kerzet gant an hent-ze, e zeuz kalz all hag a gemer, gant ho goueziegez vad, eun hent dishenvel. Lavaret ho deuz díar pecíhet : ę Sadí aze kurunen venn va badiziant, promesaou va cíhenta pask, levenez santel eur galoun bur ; dreb anezho an eil goudíheben. Mez en distro, ro din ar plijadureziou touelluz a ginnigez da nep a gerz var da lercíh ! Ľ Ha brema setu int-hi, paour dirag Doue. Faziet int divar ar guir roudenn ha divisket euz a gement a zo buez an ene : Et pauper et cúcus et nudus. Daoust, evelkent, hag ar rumm dud-ma a cíhell cíhoas esperout ? Daoust ha Doue a otreo ankou- nacíhaad an amzer dremenet, taol a gostez kement a zizurziou ha rei a nevez flamm he vignouniach díhe vugale difidel ? Grit eta, va Breudeur ker, eur zell pis var ho cíham- zer dremenet : pouezit e balanz an Aviel, stad ho kous- tianz ha mar kavit var ho kaloun baour, eur pecíhet benag bras pe vihan, kalz pe nebeut, taolit evez mad ouz va cíhomzou. Euz ar pecíher, e guirionez eo e teuan 13 .NHO 194 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO adarre da gozeal. Nann mui evit her spounta, dre cíhourdrouzou an Aotrou Doue en he eneb, mez evit la- varet dezhan : ę Va breur paour, va cíhoar ger, pecíhed ho cíheuz ? Gwaz a ze, guir eo. Ho pezet fizianz kouls- koude. Pardoun a zo cíhoaz evidocíh. Rak Doue a zo madelezus, habask ha trugarezus meurbed : Patiens et multum misericors. Ľ Evit hen diskouez deocíh, ne meuz ken da ober, nemet displega dirag ho taoulagad, ar pez a anavezit ho cíhunan: ober deocíh guelet petra eo bet ha petra eo cíhoaz e kever ar pecíher Doue an Tad, Doue ar Mab, ha Doue ar Speret Gl‚n. * * * Petra eo Doue an Tad e kever ar pecíher ? Va Breudeur ker, her gouzout a rit, Doue eo hen deuz, heb goulenn ouzomp, tennet acíhanomp a netra ha galvet díar vuez. Dindan boan eta da veza eun Doue fallagr, digar ha didruez, ne dle ket hor beza krouet evit hor lakaat reuzeudik. Da betra teuler acíhanomp er bed, ma na dlefomp gortoz evit hon lod, nemet tristidigez var an douar ha kastiz en tu all díar bez. Mez ive, va Breudeur ker, níeo ket evit hon drouk eo e zomp bet lakeat er bed-ma. Doue a glaskaz er penn kenta 'n amzer hag a glask cíhoaz hirio en deiz, ma vemp holl eŁruz, eŁruz hed hor buez, eŁruz goude hor maro. Ar pecíhed eo a zo deuet da freuza he labour, da gontrolia he vennoz : Deus a primordio, tantum bonus. Hano Doue, he hano mad eo : Karantez: Deus cha- .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 195 .NTO ritas est. Ar pez a gavomp enhan da genta, eme Dertu- lian, eo ar vadelez : Prior bonitas secundum naturam. Hag evit beza mad níhen deuz ken da ober nemed senti ouz pleg he galoun. Mar teu avechou da cíhourdrouz da skei, ni ha ni hebken, eo a zo ar penn kaoz a gement-se dre hor dizentidigez. Ni eo hen laka evel en despet díezhan da ankounacíhaad he drugarez. Ne cíhourdrous, ne sko nemet pa rank gourdrous ha skei : Severitas pos- terior secundum causam. Dre natur, mad da vella ; Ocíh red leal ha just : setu petra eo evidomp an Aotrou Doue : De suo optimus, de nostro justus. Eun dra a cíhoulen ouzomp : goulen a ra ma her cíhemerimp evit hon tad : Pater noster. Hogen, va Breudeur, goud a reomp petra eo eun tad. Eun tad, eun tad e guirionez, din euz an hano a zoug, a veler atao : da genta, pa sko o skei ar skanva taol ma cíhell hag a laka remed e kichen ar gouli ; 2į a cíhortoz abars skei : esperout a ra ha lavaret : marteze, e tistroio ; 3į klask a ra abars skei, an tu da cíhelloud pardouni. Ha pa gav an dro da bardouni, e ro atao par- doun. Mar teuit da glask abeg er vadelez a ziskuez e respounto : ę Petra fell deocíh cíhoui ? krenvocíh eo an dra-ze evidon : he dad ounn hag ar goad níeo ket evit mankout. Ľ Mez, va Breudeur ker, daoust ha Doue hen deuz en em ziskouezet en hor cíhever evel eun tad tener ha tru- garezus ? Evit kaout ar respount, digoromp al leoriou sakr, rag ennho eo e kavomp merket oberou Doue e kever an .NHO 196 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO den. Mad, kristenien, ennho, el leoriou-ze, pa ho digo- ran, e velan Doue o kastiza, e velan Doue o pardouni hag o tigas he vab he-unan evit hor prena. * * * Doue o kastiza. Va Breudeur ker, eun tad hag a gastiz he vugale a cíhell beza trugarezuz e diou fesoun : 1į Pa lak an taol a ro, da veza skanva ma cíhell ; 2į Pa cíhortoz ha pa cíhourdrouz pell hag hir araog kastiza. Hogen, Doue en hor cíhever a ra an eil hag egile. A gement-ma an testeniou ne vankont ket. Adam hag Eva a ioa ganthan lakeat da rÍn var an holl draou krouet. Hag en distro euz he holl vadoberou ne cíhoulenne nemet eun dra : ma hen anavezient atao evit ho mestr. Var ho zro, pep tra a ioa evitho nemet hebken, eur frouezen difennet. Skanv meurbed hag eaz da viret oa eun hevelep difenn. Ha koulskoude, torret e voue. Ha Doue a rank kastiza he grouadurien dizent. Mez abarz skei, guelit gant pegement a druez e klask ho lakaad da anzao ho fecíhed ha da cíhoulen pardoun evit ma cíhello skanvaat an taol. ó ę Adam, e peleacíh e maoud-te ? ó Kredet e meuz e ranken mond da guzat a zirazocíh. Drebet e cíheuz eta ar frouezen difen- net ? ó Ar cíhroeg ho cíheuz díin roet eo he deuz díin kinniget hag e meuz kemeret. ó Perak, Eva, e cíheuz- te great eun hevelep tra ? ó An aerouant eo hen deuz va zouellet a respountaz Eva, díhe zro. Ľ Eleacíh anzao ho faot, e leacíh kueza dían daoulin e .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 197 .NTO klaskont en em zizamma. Adam a damall Eva. Eva a da- mall an aerouant : Doue a rank eta kastiza. Rak ne cíhou- lenner ket zoken, pardoun outhan. An taol a zo pounner, rag Doue níhen deuz kavet netra da zinerza he vreacíh na da ziarbenn he zourn ; koulskoude var ar gouli a ra, evit hen distana muia ma cíhell, e laka eur bromesa leun a esperanz : ę Acíhanocíh, emezhan da Adam ha da Eva, e tle genel unan hag a flastro he benn dían aerouant. Ľ * * * Abars skei Doue a cíhortoz. Pemzek kant vloaz a ioa tremenet abaoue krouidigez ar bed, ha Doue o cíhober eur zell, var an douar, gue- led an dizurz o vont atao var gresk. Hag hen kaout evel keuz da veza great an den. Ober a ra peden var beden, gourdrouz var cíhourdrouz. Epad kant vloaz e talcíh he zourn savet abarz lezel an taol da gueza, henvel ouz eun tad ha ne sko nemet a gueuz-kaloun. Keit ha ma cíhellaz esperout, gueled an dud o cíhanavezout ho dallentez, e cíhortozaz ha ne díeo nemet pa ho cíhavaz kaledet en ho fallagriez, e tigasas an dour beuz da weledi an douar. * * * Abarz skei Doue a glask eun dra evit diarbenn an taol a ro. Eur gear fall, Sodom he hano, a skuize an Env dre he dirollou mezus. Abraham an den mad, hen devoue anaoudegez deuz ar pez a dlie cíhoarvezout. Hag hen .NHO 198 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO lavaret da Zoue : ę Daoust ha koll a reot-hu an den mad da heul an den fall ? Ha ne espernafacíh cíhoui ket Sodom en abek da hanter-kant den mad, ma vent kavet ebarz ? ó Evit-ho, a lavar an Aotrou Doue, me a es- perno kear. ó Ha ma ne gavan nemet pemp ha daou- ugent ? ó Me ' esperno kear abalamour díezho. ó Ha ma ne gavan nemet tregont, ugent ? ó Evitho e par- donin. ó Me ho ped, o va Doue, a lavaras cíhoas Abraham, ne gemerit ket a gaz ouzin ma raan deocíh eur goulen all : ma ne gavan nemet dek ? ó Ha Doue ' respount : abalamour da zeg me ne zistrujin ket kear Sodom. * * * Evit eta pardouni díar percíher, Doue na cíhoulen nemet eun dister a dra. Ha kerkent ha ma vel e zeuz tro da bardouni, pardoun a ro ker buan. Selaouit kentocíh. Cíhoarvezoud a reaz, ma komzaz Doue ouz Jonaz en eur lavaret : ę Sao, ha kea da Niniv ha lavar dezhi euz ma ferz : Da fallagriez a zo pignet beteg ennhon. Ha Jonas mont ha sevel he vouez e kreiz kear ha lavaret : ę Cíhoaz daou-ugent devez ha Niniv a vezo distrujet : Adhuc quadraginta dies et Ninive subvertetur. Ľ Ha ker buhan, an holl bihan ha bras a iunaz, a reaz pinijen en eur lavaret : ę Piou cíhoar ha ne bardouno ket díheomp an Holl-Cíhalloudek ? Marteze, e lezo he zrouk da zistana ha ne vezimp ket kollet. Ľ Ha Doue, e guirionez, pa ho guelaz distroet, a gemeraz outho truez .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 199 .NTO ha ne reaz ket díezho ar pez a ioa bet en he zounj kenta. Ha Jonas, da cíhortoz ar pez a dlie cíhoarvezoud gant kear, en em dennaz var eur menez, ha sevel eno eun disheolien evithan. Doue ' lakeaz eun iliaven da zevel ha da bignad evit para an heol divar he benn. Jonaz pa her guelaz hen doa outhi eur joa vras. Dían noz var- lerc'h Doue ' zigasas eur prenv hag a lazaz anezhi. Jonas en em glemmas ouz Doue. Ha Doue lavaret : ę Ha tro he cíheuz-te díen em glemm evit eun iliaven ha níeo díid koustet netra... ha me ne cíhellin ket distruja kear Niniv e leacíh ma zeuz kement all a grouadurien ? Ľ Mar fell deocíh, eun dra all sklerrocíh cíhoaz, evit diskuez madelez Doue e kever ar pecíher, selaouit sant Lakas. Eun den, emezhan, hen devoa daou vab. Hag ar iaouanka lavaret díhe dad : ę Va zad, roÔt din ar pez a dle digwezoud ganhen evit va lod euz an danvez ho cíheuz. Ľ Hag an tad rei. Hag ar mab, gant kement a zigweze ganthan, mont da eur vro bell. Eno e neubeut amzer e tispign he holl arcíhant. Neuze, a binvidik, kuezet er brasa dienez, e klaske terri he naoun gant ar boued a veze taolet díar mocíh ma zoa karget dího zigwall. Distroet ennhan he-unan e lavar : ę Nag a bed mevel e ti va zad, ho deuz pep tra ervez ho cíhoant, ha me í rank ama, glaouri gant an naoun. Sevel a rin ha mont beteg va zad, ha díezhan e lavarin : Va zad, pecíhed e meuz a eneb Doue hag en hocíh eneb. Níoun mui din da veza galvet ho mab. Va cíhemerit evel unan euz ho servicherien. Ľ .NHO 200 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO Pe seurt digemer a raio an tad díar cíhrouadur hen deuz, en desped díhe zaelou, díhe bedennou, díhe vleo guenn, dilezet anezhan ? Ar mab a ioa cíhoaz pell, pa velaz he dad anezhan o tont. Hag he galoun tenereat gant an truez, e red díhe gavoud hag en em daol en dro díhe cíhouzoug evit her briata. Va Breudeur ker, poezomp mad ar cíhomzou-ze. Ar mab prodig zo cíhoaz pell ; paour eo, guisket fall. Eun all níhen divije ket hen anavezet. Lagad an tad a zo lemmoc'h, kaloun an tad a zo buhanoc'h d'en em domma. An tad a red ; mall hen deuz díher starda var boull he galoun. ę Va zad, eme ar mab ankeniet, pecíhet e meuz. Níoun mui din da veza galvet ho mab. Ľ Hag an tad, heb her zelaou, lavaret díhe zervicherien : ę buhan ha buhan, digasit he zae genta ; lakit var he viz eur bizou hag eur boutou en he dreid hag aozit eur fest bras, rag va mab a ioa maro ha setu hen beo a nevez ; kollet oa ha setu hen kavet : Perierat et inventus est. Va Breudeur ker, setu aze dindan hano eun tad a famill, poltred an Aotrou Doue. Holl e zomp he vugale. Mez ni ive, goude beza bet karget ganthan a vadoberou a zeu avechou díen em skuiza, díen em inoui en he di. Goulenn a reomp ar pez a ziguez ganheomp evit hon lod hag e troomp kein díhon tad karantezus. Mes abred an dienez a dosta : sklabeza, guerza reomp sae venn hor badiziant ; ha varlercíh an naoun a zeu abred. Klask a reomp hor plijadur etouez ar pez a zo a heuzusa .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 201 .NTO var an douar ha den na roio mui díheomp ar blijadur dismegansus a cíhoulennomp. Mez Doue hor ged : Ennhomp e sounj noz-deiz. Pi- gnat a ra, evel pa lavarfen, var lein eur menez evit gue- let a bell, ha pa zilocíhomp evit distrei outhan e tired var an hent, evit hon starda etre he ziou vreacíh. A nevez e ro díheomp hor meritou a ziagent gant ar memez renk en he garantez. * * * Douget e vemp da gredi, va Breudeur ker, ne cíhell ket trugarez Doue mont pellocíh evit mad ar pecíher paour. Ha koulskoude, lenn a raan e sant Paol, souezusa komz e meuz kavet beteg henn : Sic Deus dilexit mun- dum ut filium suum unigenitum daret : Doue hen deuz karet kement ar bed míhen deuz roet evithan he vab unik. Pa zeu eun den da mí cíhaout, pa grog em dourn ha pa lavar : kountit varnhon-me : goulennit hag po pezo, e peb amzer, ar pez ho pezo cíhoant, ne gemeran ket atao re vraz fisianz : great e vez kement a bromesaou disleal, roet e vez ken aliez falz-merkou a vignouniach ! Mez pa velan eun den o rei díin hag he amzer hag he boan, o ranna ganhen kement hen deuz he-unan, me a lavar : ę Er galoun-ma níeuz mui a drubarderez ! Ľ Dreist holl, ma níhen deuz an den-ze nemet eur mab ha ma lavar evelkent : beteg henn, e cíheuz aliez mantret va cíhaloun ; mez truezus eo da stad ; dre da nerz da-unan ne cíhellez ket en em denna a boan ; va mab hebken, a .NHO 202 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO zo galloudus awalcíh evit da zizamma ha rak ma fell díin kousto pe gousto da velet eŁrus, va mab a roÔn evit da brena. Va Breudeur ker, goude eun hevelep komzou, níeuz mui da respount nemet eun dra : kredi a raan e zeuz ouzin eur guir druez ha fizianz e meuz. Guelomp eta, ha mab Doue a zo deuet e guirionez var an douar evit savetei ar pecíher. * * * Eun devez, daou zen a iea var droad etrezek kearik vihan Bethlehem. Rak ma zoant paour ne gafjont lojeis e nep ti. Evit tremen an noz en em dennjont en eur cíhraouik hanter zisto. Eno, var eur vriad plouz, e teuaz er bed eur cíhrouadurik hanvet Jesus. Pevar mil bloaz a ioa míher gortozet. Genel a ra, mez he genvroÔz níhen anavezont, níhen digemeront ket. A ziocíh he gavel, avad, Elez ar baradoz a ro da glevet ar gomz vad, ar cíhelou eŁrus : Gloar da Zoue er penn huella deuz an Envou ha var an douar peoc'h d'an dud a volontez vad : eur Zalver a zo, hirio en deiz, deuet er bed... Daoust ha Jesus-Krist hen deuz e guirionez digaset da vir kelou eŁrus an Elez ? Daoust ha bet eo eur guir Zalver evit ar pecíher paour dreist holl ? Va Breudeur, anaout a raan daou alcíhouez hag a cíhell digeri kaloun an den ha ro díin an dro díher studia ervad : ar cíhomzou hag an oberou. Setu cíhoui aze, dirazhon. Keit ha ma na livirit ger, dreist holl keit ha ma na rit netra, ne cíhellan ket gou-. .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 203 .NTO zout petra ocíh. An dianveaz acíhanocíh : ho liou, ho ment, ho kobari a anavezan, guir eo. Ho kaloun, ho santimant, ho sounj, ho mennoz a jomm kuzet ouzin. Evidon ho tiabarz a zo evel eul leor sarret ha na cíheló lan ket da lenn. Mez kerkent ha ma komzit, dreist holl kerkent ha ma rit eun dra benag, ho komzou, ho cího- berou a zo díin ; gantho e tigoran ho kaloun, dreizho e cíhellan lenn en ho cíhene : ivizÓken e cíhellan ho studia, ho cíhanaout. Hogen, va Breudeur ker, Jesus-Krist hen deuz komzet, oberou hen deuz great ouspenn. Diou cíhoulaouen a zo en hon dourn evit her guelet e cíhiz ma e ma ha gouzout mad petra eo. * * * Ha da genta poezomp he gomzou. ę Níeo ket, emezhan, eun den iacíh hen deuz izom a vidisin, an den klanv an hini eo, rak-se, deuet oun da c'hervel, nann an dud dibec'h mez ar bec'herien : Non veni vocari justos sed peccatores. Ľ Ha gant aon ma ve tamallet e lavar kement-ma : ę Piou acíhanocíh, kant penn danvad díezhan, ma hen deuz kollet unan anezho, ne guitaio ket an naontek ha pevar ugent a jomm evit mont da glask an danvad dianket. Ha pa hen devezo her cíhavet her lakaio gant joa var he ziou skoas ; ha digwezet er gear e cíhalv he vignouned hag e lavar: ę Kemerit perz em levenez. Rak kavet e meuz va danvad dianket. Ľ Mad, eme hor Zalver, me a lavar deocíh e vezo en Env .NHO 204 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO brasocíh plijadur, o velet eur pecíher o tistrei, e cíhober pinijen, eget o velet e kendercíhel mad, naontek ha pevar ugent ha ního deuz izom hebed da ober pinijen. ó ę Ha pet gueach, eme sant Per, dezhan eun droat, peb gueach e rankin-me pardouni. Ha beza vezo hen beteg seis gueach ? Ľ ó ę Ne meuz ket lavaret deocíh, eme Jesus, betek seiz gueach, mez beteg seiz gueach ha tri- ugent seiz gueach : Septuagies septies ; ken aliez a ma cíhoulenno ar pecíher pardoun, rak, emezhan cíhoas, eun devez all, níomp ket deuet evit koll, evit savetei, an hini eo. Ľ Mez, hen anzao a raan, komzou eun den níint avechou nemet eun alcíhouez faoz, eur cíhoulaouen fazius. Ar sklerra goulaouen eo an oberou. * * * Poezomp eta, oberou Jesus-Krist. Divar benn hor Zalver, pell araog he cíhinevelez e zo bet lavaret ar gomz-ma : ę Ne beur-dorro ket ar gorzen hanter-bleget ha ne vougo ket ar vouchaden gozik maro. Ľ Varlercíh he dremenvan eur gomz all a ra poltred he vuez: Pertransiit benefaciendo : tremenet hen deuz en eur ober vad. Ha setu e guirionez, petra eo bet Jesus- Krist. Ar Skribet hag ar Pharizianet, a zigasaz dirazhan, eun devez, eur cíhroeg surprenet en avoultriach hag a lava- raz ę Mestr, lezen Moizez a lavar e ranker he laza a daoó liou mein. Ha cíhoui, petra lavarit ? Ľ Ha Jesus en em .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 205 .NTO stoued da skriva gant penn he viz var an douar. Evel ma kendalcíhent da cíhoulen, hor Zalver sevel he benn ha lavaret : ę Taolet oudíhi ar mean kenta an hini acíhanocíh a zo dibecíh. Ľ Hag en em stouaz adarre da skriva evel diagent. Hag ar re-ma en em denna kuit, ar re gosa da genta. Ha Jesus chomet he-unan, sevel he zaoulagad ha lavaret : ę Petra eo deut da veza ar re ' cíhoulenne ho maro ; nikun níhen deuz ho kondaonet. Ľ Hag hi respount : nikun, Aotrou. Ha Jesus lavaret : ę Na me, kennebeut, ního kondaonin ket, kiit ha na becíhit mui : Vade et jam amplius noli peccare. Ľ Ha pa gav ar pecíher kaledet en he zizurz he galoun a rann gant glacíhar. Digwezout a reaz díezhan, díar mare-ze, tostaad ouz Jerusalem. Ar guel euz a gear-benn pobl Israel a ziga- saz dezhan da zounj euz a vadoberou an Aotrou Doue en he cíhever hag euz he dianaoudegez e kever Doue. Neuze e skuillaz varnhi daŽlou en eur lavaret : ę Jeru- salem, Jerusalem, te hag a laz brofeted, na pet gueach na meuzóme ket klasket dastum da vugale evel ma tastum ar iar he laboused vihan dindan he eskel ha níeo ket falvezet ganhez. Ha brema, rag ma zoud dizounj ha dall e chommo da diez goullo : Ecce relinque- tur vobis domus vestra deserta. Ľ Eur merk all a drugarez a cíhelle Jesus-Krist da zis- kuez evit ar pecíher. Hen diskuez a ra. ę Va Zad, emezhan, ního cíheuz ket digemeret mad ar sakrifisou great beteg-hen. Níoant ket a bouez diocíh ar pecíhet. Mad, setu me ama : Ecce venio. Ľ .NHO 206 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO Hag e guirionez goud a rit petra zo cíhoarvezet. Eun devez Jesus-Krist a zo skourjezet, kurunet a spern, tachet var eur groaz. Var nez mervel e sao he zaoula- gad varzu an Env hag e lavar : ę Va Zad, ó Ű va Zalver, Ľ ha mond a rit-tu da rei malloz díar pecíher, da cíhou- Ľ lenn ma kuezo var he benn an oll boan hen deuz great Ľ deoc'h ? ó Va Zad, pardounit-hi rag ne cíhouzont ket Ľ petra ' reont : Pater ignosce illis... Va Zad ! ho mab, Ľ ho mab var he dremenvan eo a bed ac'hanoc'h ; eur Ľ c'hras a c'houlenn abars mervel : pardounit hi. Mer- Ľ vel a raan dre ho daouarn, guir eo ; ingrat int, her Ľ goud a raan. Neuz forz, pardounit-hi, nann evitho Ľ mar kirit, mez evidon-me. Kemeret e meuz ho fecíhe- Ľ jou e mí hano va-unan ; paet e meuz ho dle ; evitho Ľ pardoun ! ne ouzont ket petra reont. Ľ Va Breur paour, va Cíhoar ger, abarz doueti a dru- garez Jesus evidomp, rostomp da genta kraou Beth- lehem, taolomp en tan leor an aviel, diskaromp kroaz ar Cíhalvar ! Neuze, mes neuze hebken, e cíhallimp lavaret evel KaÔn : ę Re vraz eo va fecíhed evit gallout cíhoaz beza pardounet ! Ľ En em fazia í raan, va Breudeur ker. Rak goude keme- ret evit netra, teuler a gostez kement ho deuz Doue an Tad hag he Vab Jesus-Krist great evit ar pecíher e chomm cíhoaz en he zav eur merk all a drugarez. * * * Va Breudeur ker, Doue an Tad a roaz díeomp Jesus- Krist evit savetei hon eneou. Ha Jesus-Krist peur-baet .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 207 .NTO ganthan ar boan dleet díhor pecíhejou a lezaz er bed- ma, var he lerc'h, he iliz santel karget ganthan da ober, en he cíhoude, ar vad a reaz he-unan etouez an dud. Oh ! her goud a raan, tamall a rear an iliz katolik. Ober a rear díezhi brezell. Ha koulskoude, pa studian anezhi mad, e velan níeo bet savet gant Doue ha níeo ganthan dalcíhet en he zav, nemet dre druez ouzomp. ę Mean eo da hano ha var ar mean-ze e tiazezin va iliz Ľ hag holl cíhalloud an ifern na zeuio ket a benn díhe Ľ zrecíhi Ľ, a lavaras Hor Zalver, eun devez,da zant Per. Eun den eta, eun den choazet gant Hor Zalver he- unan : Lavaromp he hano mad, eur beleg eo a zo lakeat e penn an iliz. Hag en iliz-se, ar belek hen deuz tri blaz, tri labour dishenvel. Da genta, setu hen ouz an aoter. Eno dre nerz he gomzou, Jesus-Krist a zeu bemdez da renevezi evit mad an den, ar zakrifis a reaz evidomp euz he vuez var groaz menez Kalvar. Bemdez divar an Aoter, ar beden a bardoun, a bign varzu an Env. Dían eil, setu hen er gador brezek. Meur a gador zo var an douar. Kador-brezek an iliz he deuz eun hano ha ne cíhell kador all hebed da cíhoulen : hanvet eo kador ar virionez. Eno, er gador-ze, eo e tesker, kaer ' zo la- varet, ar guir skiant dían den. Ennhi eo e teuer díhen difazia pa vez bet dihenchet gant komzou faziuz ar bed. 3į Eur plas all a zo, ar gador gofez. Diouthi, her goud a raan, eo deut ar cíhiz da bellaat. Ennhi, kouls- koude, eo e teu Doue da ziskuez d'ar pec'her paour he vrasa madelez. Eur beleg, petra eo ? Evit ar cíhenta .NHO 208 VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE .NTO guel, eun den evel ar re all. Mez, var bal he zourn, e zeuz lakeat gant Doue eur galloud ha níhen deuz ket he bar : ę Ar pez ho pezo pardounet, pardounet e vezo ; ar pez na bardounot ket a jommo heb kaout pardoun : Quodcumque ligaveris super terram erit ligatum et in cúlis ; quodcumque solveris super terram erit solutum et in cúlis. Ar beden, ar virionez, ar pardoun, setu eta ar pez a ra kurunen ministred Jesus-Krist. Ha dího heul evit ho ren hag ho harpa, e ma speret Doue he-unan, rak speret Doue a sklerijen an iliz. * * * Eur ger cíhoaz abarz achui. Diez eo da eur cíhrouadur en em guzat ouz eur vamm dener : diesocíh eo díar pecíher en em guzat ouz Doue. Pecíhet ho peuz ? Ker buhan ar Speret-Santel a laka eun drean en ho kaloun. Ho pikad a ra en deiz, dreist holl, ho pikat a ra en noz. Atao e ma o vrouda, o toulla, o lavaret : Inique egisti. Pa velit, óó ha gueled a rear cíhoaz, tud all o kender- cíhel mad, óó eur vouez e korn ar galoun a lavar : eun amzer ' zo bet, e zoaz henvel outho. Perak, hirio, ne cíhellez-te mui ar pez a cíhell hen-ma hag hounnont : Cur non potuero quod isti, quod istú ? Arvesti a rit eun den var he dremenvan ? Abarz mervel e cíhastenn deocíh he zourn hag e lavar : ę Kenavezo er baradoz ! Ľ Komz dudiuz evit eun den mad, mez eun taol kleze evit ar pecíher paour. Doue a nevez a ra eur stok var boull he galoun. .NHO VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE 209 .NTO E maocíh e tal eur bez digor ? Trouz an douar o kueza var an arched a lavar : ę Varcíhoaz díid te ! Ľ Varcíhoaz ar maro, varcíhoaz ar varn, varcíhoaz mar- teze an ifern. Mouez ar Speret-Santel o skei adarre var galoun ar pecíher. Va Breudeur ker, níeuz forz eta, petra ve bet ho puez araok hirio, hag e ve abaoue kalz bloaveziou louedet ho koustians gant ar pecíhed, hag e ve niver ho tizurziou, brasocíh evit niver bleo ho penn, lavarit gant fizianz eur gomz, unan hebken : Surgam et ibo. Ia, savit gant kouraj ha kÓt a greiz kaloun díen em strinka ecíhars treid Doue an holl cíhrasou, evit ma kavot trugarez : Ut misericordiam consequamur. Mari-Madalen a zo bet pardounet, al laer deou a zo bet selaouet, deocíh cíhoui ive, esperanz zo roet. O va Doue, ma zo ama pecíherien hag ho defe disfi- zianz euz ho madelez, sklerijennit ho speret, teneraÔt ho cíhaloun, grit dezho anaout níeuz, pell diouzocíh, nemet anken ; anaout e ma en ho kichen ar guir eurusded. Grit ma lavarint : Peccavi : pecíhet hon deuz ! Ha me, o va Doue, me en ho c'hano a lavaro da m' zro : par- dounet ocíh. AMEN. * * * 14 .NPO IX Prezegen var ar Maro óóóóóóóó Hśc dicit Dominus : Dispone domui tuś, quia morieris tu et non vives. (IsaÔ. 18. I.) An Aotrou Doue a lavar evel-henn : Lakit urz en ho tiegez, rag mervel a reot ha na vevot ket. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZED KRISTEN, Ar bed-ma na díeo evidomp nemet ar pez ma zeo evit eur beachour, en eur vro estren, eul lochennik roet díezhan evit tremen eun nosvez. Pa darz an deiz an divroad a lavar : ę Sklear awalcíh eo da vale ! Ľ Hag heb koll he amzer o sellet ouz ar cíhoudoren ma hen deuz ennhi kemeret he gousk, e krog en he benn-baz hag en em laka en hent evit tostaat ouz he vamm bro. Eveldíhan, va Breudeur, ni a zo beachourien o vont a dreuz eur vro estranjour, varzu hor guir vro. Kerzet a reomp euz an amzer varzu an eternite, euz an douar varzu ar bed all. Mez aliez, re aliez siouas, e tiguez díheomp staga hor cíhaloun ouz ar pez a gavomp var hon hent, chomm gantho da goll hon amzer hag ankounacíhaat penn hor .NHO VAR AR MARO 211 .NTO beach ; henvel e kement-se euz bugaligou dizounj a veler bepred o cíhourlercíhi pe o kuitaad ar venojen evit kutuil bleuniou didalvoud. Setu perak, e teuan hirio, evit ho tistaga guella ma cíhellin diocíh madou egoll ar vuez-ma hag ho lakaat da zercíhel atao ho taoulagad troet varzu an Env, da lavaret deocíh ar pez a lavaraz gueach all, ar profet Isaias da Ezechiaz : ę Lakit urz en ho tiegez, rak mervel a reot ha ne vevot ket : Dispone domui tuś quia moó rieris tu et non vives. Ľ E tri cíher : ó mad eo sounjal er maro ; ó mad eo en em brepari díar maro ; ó mad eo gouzout petra eo ar maro : Setu ar gelennadurez-ma. * * * Mad eo sounjal er maro. Va Breudeur ker, evit klevet eun den o kozeal ne dleomp ket ober re a van. Aliez e cíhen em fazi he-unan, pe ma níen em fazi ket e klask fazia ar re all. Mez pa gaoze an Aotrou Doue, neuze ni a dle atao selaou, stoui hor penn ha lavaret : Doue na cíhell nag en em fazia he-unan na klask fazia den ebed : ar pez a lavar a cíhoarvez atao. Hogen, va Breudeur, Doue hen deuz komzet. Eur gomz hen deuz lavaret eneb an den ; eur setans hen deuz douget : ę poultren out hag e poultren e tistroÔ : Pulvis es et in pulverem reverteris. Ľ Pa grouaz acíhanomp evit guir, Doue níhor cíhrouaz ket evit mervel. Goude beza tremenet er bed-ma eun niver bloaveziou, hir pe verr, ni a dlie beza douget da .NHO 212 VAR AR MARO .NTO eur vuez vellocíh heb rankout gouzaon ar maro. Mez ar pecíhet a zo deuet da zizober, da freuza labour an Aotrou Doue hag ar maro zo deuet varlercíh, da gastiza ar pecíhet- se : Stipendium peccati, mors. Adam hag Eva a dorraz difenn an Holl-Cíhalloudek, ha goude ho dizentidigez, an Holl-Cíhalloudek a lavaras díezho ha dreizho dího bugale : ę Poultren ocíh hag e poultren e rankocíh dis- trei : Pulvis es et in pulverem reverteris. Ľ Ar zetans-se, spourounus ma zo nikun, a vez skrifet gant dourn Doue he-unan var dal kement hini a zeu er bed : mervel a ranki ! Kaer hor bezo klask pellaat ar maro diouzomp, eun devez a zeuio ma rankomp diguezout ganthan tal-ha-tal. Mar tiskennomp betek kaloun an douar, hen a ziskenno díhon heul ; mar tecíhomp betek kreiz ar mor doun, eno ni her cíhavo ; mar deomp betek ar penn pella an douar, dre eno ivez e tremen. Doue a roaz díezhan gal- loud var an holl draou krouet hag a zo falvezet ganthan e tiskarfe kement a zo, mesk ha mesk heb espern netra. Na doujanz na respet evit teneridigez au cíhrouadur bihan en he gavel, evit nerz ha gened an den iaouank e kreiz he vrud, evit bleo guenn an den koz, evit paou- rentez an izomek, evit danvez ar mondian, evit vertu- ziou an den santel, evit deskadurez an den goeziek. Ar gened, an nerz, ar galloud, ar madou, an deskadurez a cíhell beza mad da galz a draou, mez nann da brena buez. Neuz forz piou e cíhalfomp beza, pep kammed a reomp, pep halanad a dennomp a dosta ouzomp ar maro hag hon tosta outhan. .NHO VAR AR MARO 213 .NTO Mar fell díheomp goud dreizomp hon-unan e pe cíhiz e teu da vir zetans an Aotrou Doue, greomp eur zell var ar bed ha ni her guelo. Greomp da genta eur zell var hon lercíh. Petra eo deuet, hirio, da veza kement all a dud hag ho deuz, en ho amzer, great kalz trouz var an douar ! Des- kadurez ha madou, gloar ha galloud a ioa etre ho daouarn ; armeou braz a zeue, a iea var eur gomz hebken euz ho ferz. Hirio, petra int-hi ? Marteze ho hano zo skrivet var histor ho bro. A veacíh peadra a lavare an Napoleon koz, gueach-all, a veacíh peadra da ober danvez eun them da eur skolaŽr iaouank o koummanz deski al latin : ha setu holl ! Ho cíhurunen, ho galloud, ho des- kadurez, ho madou a zo etre daouarn re all deuet var ho lercíh. Hag euz ho cíhorf paour koulz ha deuz korf an disterra den, ne jomm nemet eun nebeut ludu a ve gellet dalcíher var bal dourn eur cíhrouadur tri mis. Greomp brema, eur zell en dro díheomp. Piou a velan-me ama, en iliz-ma ? Eun nebeudik a dud koz ; an darn-vuia tud e kreiz ho brud ; eul lodennik a dud iaouank flamm. Mad, lavarit díheomp, cíhoui hag a zo guennet ho pleo gant ar bloaveziou, lavarit díheomp petra eo deuet da veza ar re zo bet, er memez devez ganeocíh, douget ho hano var gaierou ar vadiziant, ar re ganeocíh ho deuz great ho cíhenta pask. Peleacíh e maÔnt-hi hirio ? Lod, taolet er meaz euz ho bro gant eur blaneden di- druez, a zo guennet ho eskern var an douar estren, pell .NHO 214 VAR AR MARO .NTO diocíh ho zud ; lod all ' zo diskaret gant taol ar maro a zirag ho taoulagad ha marvet etouez ho zud. Digemeret ho cíheuz ho halanad diveza, ho arvested goude ho maro, douget ho cíhorf var ar varv-skaon hag ho dis- kennet en ho lojeiz diveza. Hirio, pa rit eur zell en dro d'heoc'h e lavarit : ę An hen-ma-hen, a ioa eur bloaz kosocíh evidon ; an hen-ma-hen, euz ar memez bloaz ganhen ; ha setu hi maro ! Dizale me a vezo ar cíhosa den euz ar barrez ! Ľ Lavarit díheomp, cíhoui tud e kreiz ho prud ha cíhoui tud iaouank, peleacíh e ma int-hi, hirio, ar re a zo bet ganeocíh var skinvier ar skol gatekis, ar re ho deuz en ho bugaleach, cíhoariet ganeocíh dindan ar me- mez guezen ha var ar memez flourennou. Eveldocíh e seblantent dleoud beva pell hag hirr. Mez ar maro zo deut dího zurpren e kreiz ho iaouankiz, ha ni, ho pe- leien, ni pa hon deuz, varnezho, taolet ar genta paladen zouar, a zo deuet díheomp da zounj euz a gomzou al levriou sakr : ę Ar vuez a zo evel eur skeud hag a dre- men, evel eur bouil moged hag en em freuz en ear ; evel eur goumoullen kaset gant an avel ; evel eur vag var an dour ha ne lez merk ebed euz he guenojen ; evel ar bleunv diwanet hag a veler ker buan flastret dindan an treid : Quasi flos egreditur et conteritur. Mez, va Breudeur ker, perak kozeal deocíh euz ar maro ? Níeo ket cíhoui, ia cíhoui, eo a dlefe kozeal e mí leacíh ? Cíhoui koulz ha me, a cíhoar ervad petra eo ar maro ! Peleacíh e ma, hirio, an tad, hirio, ar vamm ho .NHO VAR AR MARO 215 .NTO deuz ho maget, ho savet ? Tadou ha mammou, peleacíh e ma ar mab, ar vercíh, ar cíhrouadur a garacíh kement ? Evitho e labouracíh, e poaniacíh noz-deiz. Lavaret a reacíh : ę divezatocíh, hi, dího zro, a roio díheomp bara pa ne cíhellimp mui labourad ! Ľ Hag hirio, hocíh-unan en ho ti, e welit gant an anken o sounjal eo deuet ar maro da gercíhat en ho raog ar vugale a esperacíh lezel gantho ho tanvez. Cíhoui ' lavare : ę Serri a raÔnt díheomp hon daoulagad, pedi ' raÔnt evidomp. Ha pa dalv, choui eo ho cíheuz guelet ho archedi, c'houi eo a ia d'an daoulin, var ho bez, evit pedi an Aotrou Doue da gemered truez ouz ho eneou. Peleac'h ar breur, peleac'h ar c'hoar a zo bet maget ouz ar memez taol, savet dindan ar memez toen ? Kemeret ho deuz hent ar veret : gourvezet int en douar benniget. Ia, kristenien, sellit en tu ma karot, e pep leacíh, cíhoui a velo, mar taolit evez, hano ha labour ar maro. Sellit ouz ho touar : labouret int bet gant tud, hirio maro ; ouz ho ti : ar rumm dud a ioa ennhan en ho raog, eat eo da anaon ; ar guele ma kouskit ennhan, an dillad a zougit : marteze guele, marteze dillad eun den maro ; ar boued a astenn ho puez : roet eo deocíh gant dourn ar maro ; an hent a gemerot evit mont euz an ilis-ma dího ti : hent heuliet, gueach all, gant tud, hirio, maro. Sellit ouzocíh hocíh-unan. Nag a bed barrad klenvet, a bed danjer, a bed stokad ho cíheuz cíhoui bet dija ! Ar maro a zo, beteg-hen, eat abiou deocíh, heb ho .NHO 216 VAR AR MARO .NTO samma, guir eo. Doue hen deuz lavaret : ę lez, lez cíhoaz. Ľ Mez ho cíheur a zeuio ha pep tra hen diskuez koulz en amzer dremenet hag en amzer vrema. Ha koulskoude, tra meurbet estlammus ! ne zonjomp ket er maro. An holl a varv en dro díheomp hag en eur vervel a lavar ę Hodie mihi, cras tibi : hirio va zro me, da dro te, varcíhoaz ! Ľ Ha ni, er cíhountrol, a lavar : ę Maro an hen-ma-hen ! Mad : doanius eo, rag he dud, tad, mamm, bugaligou ho doa cíhoaz izomm anezhan ! Maro eo an hen-ma-hen ! Mad : glacíharus eo kement-se ! Mez pell zo, ma kemere eur stum fall. Níoa ket eun den iecíheduz hag ouspenn ne daole tamm evez ebed ! Ľ An hen-ma-hen, a zo bet lazet gant he gar. Ha ni lavar : Mad, evelkent, trist eo eun hevelep maro. Mez ive níoa ket ampart en he labour. Ľ E leacíh ma tlefemp lavaret : ę Eveldíhan, me a meuz kar ha kezek hag eveldíhan e cíhellan mervel ! Ľ * * * Mad eo en em brepari díar maro. Va Breudeur ker, ar maro eo porzier ar bed all. Hen eo a zo karget da zigeri díheomp dor an eternite. Mez en eternite, me a vel diou zeumeurans dizhenvel : ar baradoz hag an ifern. Dor pehini a zigoro evidomp-ni ? An nor hon devezo cíhoant : ar joaz í zo kinniget díheomp gant Doue. Eur maro mad a zigor dor an env : eur maro fall a zigor dor an ifern. Hogen, va Breudeur, ar maro a vez peur-vuia ha zoken, koulz lavaret atao, ar pez ma .NHO VAR AR MARO 217 .NTO vez bet ar vuez : goude eur vuez vad ; maro mad ; goude eur vuez fall : maro fall. Evit kaout eost mad en eur park, e ranker he gentelia ervad, he drempa a zoare, hada ennhan greun disklabez, he cíhoennat pa zeu ar mare hag hen diwall a zroug. Er memez tra ive, evit kaout eur maro mad, eo red poania epad ar vuez, eo red en em brepari díar maro. En em breparit eta, va Breudeur ker, hag : 1į En em breparit a hirio. Na lavarit ket : ę Me a cíhedo diveza- tocíh ; da benn bloaz, pa em bezo kaset da benn an affer-ma, al labour-zont, me en em breparo. Ľ Cíhoui a velo, eme cíhoui, cíhoui en em breparo ! ia pe na velot, ia, pe na en em breparot ket. Hen ober a reocíh ma ve lezet ganeocíh amzer. Ha piou a lavar ho pezo an amzer-ze ? An amzer a zo etre daouarn an Aotrou Doue. An devez hirio a zo deocíh ; an devez varcíhoaz níhen deuz promettet da zen. Ar cíhountrol eo a lavar. Gourdrouz a ra an neb a lez he zilvidigez var var. Selaouit kentocíh he gomzou : ę Dont a rin, eme hor Zalver, evel ma teu al laer : Sicut fur. Ľ Al laer a zeu en noz ; klask a ra an denvalijen ; tostaat a ra heb trouz, dre guz ; gedal a ra ma vezer dizounj pe gousket, ha neuze, heb goud da zen, eo e ra he laerounsi. Mar teuer díhen dizelei, al laer a vez dija en ti, hag aliez krenvocíh evit ar percíhen. Evel-se ive, eo e teuio ar maro, dre guz, heb rei kelou ebed ; ha par her guelot e viot dija re zivezad : Sicut fur. Dont a raio evel eul lucíheden : Sicut fulgur. Setu aze, euz ar goalarn, eur goumoullen zu o pignat .NHO 218 VAR AR MARO .NTO en Env. Petra zoug en he cíhreiz ar goumoullen-ze ? Daoust hag avel, daoust ha kazarcíh, daoust ha glao ? Evelkent e pign, e pign atao : dija eo ganthi, stignet holl bolz an Envou ha mouget sklerijenn an deiz. Sou- den, en eun taol kount, eul lucíheden cíhlaz ha da heul eun tarz kurun ! Setu poltred ar maro. Santout a rit marteze, da genta, evel eun diezamant heb hano. Ho penn zo pounner : beacíh zo var ho tiou skoaz : ar goumoullen o tont a vel. Taol ha taol an drouk a gresk, ho penn a faout, poan ho cíheuz en hocíh izili ; en em daol a rankit en ho kuele : ar goumoullen o pignad. Souden, varlercíh, pa na zounje den, eul lucíheden a bar, eun tarz kurun a groz : e ma o tre-. men ! Maro eo ! Sicut fulgur. Tizet e viot gant ar maro evel ma vez ar zilien tizet gant higen ar pesketour : Sicut pisces capiuntur hamo. Sellit ouz an den-ze a velit e ribl ar ster pe var bord an aod. Staga ' ra eur beg houarn korgamm, ouz penn eun neuden ha var ar beg houarn-ze e laka eur pren- vik biban pe eur gellienen, ha goudeze, hen taol en dour. Etre daou, ar zilien en eur zont hag en eur vont dre greiz ar ster, a vel ar prenvik tentuz hag heb sounjal e drouk a lavar : ę Mad da zribi. Ľ Mez en eur gredi kregi er vuez e krog er maro ; da heul ar boued e lounk an higen. Evelse, ive, cíhui hocíh-unan a vezo marteze skoet. La- varet a rit : ę plijadur hon devezo er foar-ma, en hebad- zount. Ľ Hag ar maro hen deuz stignet he voued var an hent ma tremenit dreizhan. Staga rit ho penn ouz eur .NHO VAR AR MARO 219 .NTO picherad dour ien e kreiz ho cíhuezen : dour ien, eme cíhoui, a dorro va secíhet : eva í rit díhe heul eur gaouat fleureuji. E maocíh ouz taol gant eur mignon ; dribi a rit eur barrad klenvet tomm, eva eun taol goad, pe gemeret eur vesventi hag ho cíhastenno maro e korn an hent : Sicut pisces capiuntur hamo. Bezit, eta, var cíhed ha dalcíhit, atao, urz vad en ho koustianz. E cíhallit evit guir mervel dre eur cíhlenved hir, e tre diou vreacíh ho tud, santout ar maro o tont kammed ha kammed ; mez e cíhallit ive mervel dre veuz, dre laz, en eun taol kount, heb den var ho tro, evit digas díeocíh da zounj euz an Env. 2į En em breparit holl rak holl e varvot. E pe cíhis ha pe da vare e rankimp-ni mervel : an eil hag egile a zo kuzet e pleg dourn an Aotrou Doue. Mez ar pez a cíhouzomp mad, ar pez hen deuz Doue he- unan en em garget da zeski díheomp eo e varvimp holl : Statutum est omnibus hominibus semel mori. Ar maro na zouj, na respet nikun. Planeden eun den a zo kuzet ouz an dud all ; níeuz ken nemet eun dra hag a cíheller da cíhouzout ervad divar he benn : mervel a raio. Pep tra er vuez a zo am- jest ha diasur, eme sant Aogustin : eun dra hebken a zo sur : ar maro : Omnia in futurum servantur incerta, sola mors certa. Setu aze, eme ar memez sant, eur cíhrouadur consevet e kof he vamm. Ha dont a reio hen, ia pe nann, da velet .NHO 220 VAR AR MARO .NTO sklerijenn an deiz ? Den níher goar : Forte nascetur, forte abortivus erit. Mar teu díar vuez, ha beva a raÔo hen pell pe neubeut amzer ? Den níher goar adarre : Forte vivet, forte non vivet. Mar bev pell, ha beza vezo hen paour pe binvidik ? Den na cíhell lavaret : Forte dives erit, forte pauper. Pe seurt stad a vuez a gemero hen ? Labourer, den a bluen, den a vor, den a vrezel ? Nikun na cíhell her goud. Níeuz nemet eun dra hag a cíhel- lomp da waranti : níeuz fors petra e vezo a hent all, mer- vel a ranko pa skoio he heur : Sola mors certa. Ma vije lavaret díheomp ; euz a ugent, unan a jommo ; euz a gant unan a decího ; euz a drizek kant mil, unan a vezo espernet ; me a lavarfe deocíh da mí zro : ho cíhesperanz a zo bihan. Evelkent, esperout a cíhellit ! Mez pa zeo guir e rankomp holl kuitibunan distrei e poultren, holl e tleomp en em brepari. Setu eno perak, eun taolenner gueach all, resevet urz ganthan, pedet da ober poltred ar maro, a reaz eun dra meurbed estlammuz da velet. E traon an daolen e lakeas poltred holl grouadurien ar bed-ma : paour, pinvidik, koz, iaouank, pecíher ha dibecíh ; holl ho dastumaz en eur bouchad. Azioud-ho e reaz poltred an ankou. En he zourn eur cíhleze a dan atao an eulf o strinka anezhan hag ar re, ma kueze var- nho eun eulfen a varve raktal. Hen ober a reaz heb daoulagad, evit diskouez ne anavez na kar na mignoun. Hel lezel a eure heb diskouarn, evit rei da entent eo bouzar ouz klemmou ha pedennou an dud, ha var he dal, e skrifaz komz al leoriou sakr: ę merket eo e ranko peb .NHO VAR AR MARO 221 .NTO den mervel eur veach : Statutum est omnibus hominibus semel mori. Ľ 3į Mad eo en em brepari a zrevi, rag ne varver ne- met eur veach. Va Breudeur ker, eur prosez ho cíheuz ? Outhan, mar karit, eo stag ho madou, ho prud vad, ho puez ? Neuze petra ' rit ? Sounjal a rit er prosez-ma noz-deiz. Ne espernit netra, nag poan, nag amzer, nag arcíhant evit dont a benn díher gounit ? Goulen a rit kuzul ; dek, tregont gueach e zit da di eun alvokad goeziek, ha pell e maoun diocíh ho tamall. Mad a rit difenn ho peadra, hocíh enor, ho puez. Koulskoude, mar kollit dirag eur barner, cíhoui a cíhell dougen klemm dirag eur barner all, ha mar kollit an eil gueach, mont cíhoaz dirag eur barner huellocíh. Mez setu ama evidocíh eur prosez all ; digoret eo etre ar vue hag ar maro, etre an Env hag an ifern, eur pro- sez hag a zo rak-se, stag ounthan ar pez ho cíheuz a huella priz : eurusded pe valheur heb fin. Poanit eta díher gou- nid. Sounjit ennhan noz-deiz. PellaÔt kement a cíhelfe ober deocíh her cíholl : klaskit kement a cíhelfe ober deocíh her gounit. Na espernit netra. Ha kentocíh evit her cíholl, kollit tout. Mar em bije daou ene da goll, a respountaz eur zant da eun impalaŽr, em bije otreet marteze koll unan evi- docíh. Mez pa na meuz nemet unan, ha pa na cíhellan ouspenn he cíholl nemet eur veach, e rankan, koust pe ne goust, he zavetei, hag he zavetei en taol kenta. .NHO 222 VAR AR MARO .NTO Var an douar, e cíhaller euz ar stad a becíhed distrei díar stad a cíhras, euz a gristenien vad dont da veza kristenien fall. Goude taol ar maro, se na vezo mui e galloud an den. Ar vezen a jommo, eme ar Speret- Glan, e leacíh ma vez kouezet. Ne varver nemet eur veach : Semel mori : ha goude ar maro ar zetans a vezo douget a jommo da viken. * * * Mad eo koumpren petra eo ar maro. Va Breudeur, stad an dud var an douar a zo meurbed dizhenvel. Lod evit lojeis ního deuz nemet eul lochennik dirapar, evit guele eur vriad raden pe golo draillet ; goude poania, en em viska paour, en em vaga dizispign, ne gavont ket atao var gorn an daol, pa zeu an noz, an tamm bara du a dle terri ho naoun antronoz-vintin. Lod all, daoubleget dindan ho anken, ne gavont nemet tristidigez var an douar. En ho cíhichen an dud eurus ervez ar bed a vev e kreiz ar blijadur. Arcíhant, enoriou, kargou huel, holl e maÔnt etre ho daouarn. An ti kaer-ma, ho zi eo ; an douarou-ze, díhezo int ; meuleudi, iecíhed, digoradur : dezho netra ne vank. Mez, va Breudeur, nag ar re zo er joa na dleont kemeret fouge, nag ar re a zo er boan na dleont ket mankont a gourach. Var an hentchou bras, me a gav eur cíhantonier karget dího c'houmpeza, da stanka 'n toullou, da ziskar an torgennou. .NHO VAR AR MARO 223 .NTO Var hent ar vuez, Doue hen deuz ive lakeat eur cíhan- tonier, ar maro, da goumpeza pep tra etouez an dud. Hag e guirionez, kristenien, petra eo ar maro, a zounj deoc'h c'houi ? Mar her c'houmprenan mad, ar maro zo var eun dro : ó Kenavezo díar bed ha da holl vadou ar bed ; ó kenavezo díar gerent ha díar vignouned ; ó kenavezo díar cíhorf he-unan. Kenavezo díar bed ha da holl vadou ar bed. Var ar iecíhed, ar bed, gant he blijadureziou, he eno- riou, he vadou, a zeblant beza eun dra benag. Mez divar guele ar maro, traou an douar a jench meurbed a liou. Setu aze eun den o vont da vervel. Evithan níeuz mui kelou nag a zanvez, nag a blijadur. Diouthan ar bed ha traou ar bed a bella a heur da heur. Abarz nemeur he di ne vezo mui he di, he arcíhant ne vezo mui he arcíhant. Ar guele ma zeo gourvezet varnhan a vezo da eun all. Euz ar roched a zoug eun all a lavaro ę va roched ! Ľ A veacíh ma hen deuz tennet he halanad diveza, an heritourien a zeu hag a lavar : ę díin-me e vezo ar pez dillad-ma ha díid-te an tamm douar-ze. Ľ Ranna í reont ken etrezo, madou an den tremenet, nann, aliez, heb en em rebech divar ho fenn. Pep hini a ra hag a gemer he lod. Mez lod an hini maro, peleacíh e ma ? Lod an hini maro ? Eur goz linser, aliez ar falla zo en ti, pemp pe cíhuecíh planken, eur penn vele kolo draillet, dindan he benn : setu he lod! He lod cíhoaz a zo eun toull en douar an ankounacíh ; ha cíhoaz ne vezo ket atao, mar- .NHO 224 VAR AR MARO .NTO teze, lezet ganthan al lojeis dister-ze. Abars eur cíhuecíh pe seiz vloaz, eur cíhorf all a zeuio da cíhoulenn plas hag, evinthan, relegou ar cíhenta maro, a vezo taolet da ventad gant an avel pe da vresa dindan treid an dre- menidi. Ar maro eo kenavezo díar gerent ha díar vignouned. Ama ne meuz netra da zeski díheocíh. Piou acíhanocíh níeo ket bet var dremenvan unan benag euz he dud pe euz he amezeien ? Ha neuze, dre ho taoulagad hocíh- unan, ho cíheuz anavezet pe ger kris eo eun henveleb disparti. Rankout kuitaad tad ha mamm, pried, bu- gale, mignouned ! Ho lezel var he lercíh ha mont he- unan dirak Doue ! Mad, kristenien, eun devez e teuio ho tro, hag an disparti-ze a vezo ho tisparti. Heuliet e viot beteg ar bez. Eur veach bep an amzer e teuor da ober varnocíh eur beden benag ; kount a vezo epad eun nebeut ouz hocíh hano etouez an dud. Mez, etre daou, an amzer a iel abiou, an heol a raio he dro hag en eur ober he dro e kaso, bemdez díhe heul, eun nebeudik euz ar zounj a jomm acíhanocíh etouz an dud. Devez goude devez, an aferiou, labouriou, plijadure- ziou a gemero ho flas e kaloun ha spered ar re a jomm var ho lercíh. Mar ního cíhankounacíhaont ket, hi a vezo souden diskaret dího zro. Ha neuze, ne vezo acíhanocíh kount ebed, mui eget pa na veacíh biskoaz bet var an douar. Ar maro eo kenavezo díar cíhorf he-unan. Var an douar e tilezer aliez an ene evit ar cíhorf. Díar .NHO VAR AR MARO 225 .NTO cíhorf e pep tra hag en despet da bep tra eo e klasker ober díezhan plijadur. Ha koulskoude, eun deiz a dle dont ma rankimp ennhan, kimiada diouz ar cíhorf-se ha lavaret díezhan kenavezo. He cíhened, he nerz, he iaouankis, holl e zint e teuz, e moged. Hen he-unan a ranko distrei da boultren, mond da netra evel eun ti dismantret ha kouezet en he boull. Setu me ama, hirio, er gador-ma. Mad, eun deiz a zeuio an daoulagad-ma hag a vel, na velint mui ; an diouskouarn-ma hag a glev, na glevint mui ; an treid a mí cíhas hag a mí digas, a vezo sounnet ; va cíhaloun a jommo a zav ; va dourn, ma vez neuze, en dro díin, nez pe vignon, en em astenno díezhan evit ar veach diveza hag a gouezo goudeze, dinerz ha divuez var an dillad vele. Ha neuze, kenta í ranker da ober eo kuzat acíhanon ouz ar re veo ha va lakaad en arched. Hag eno, en arched-ze, petra e teuio ar cíhorf da veza ? Va Breudeur, gueach all, e bro ar Spagn, eur brinsez a rea dre he gened dudi kement hini hen anaveze. Mez, en despet díhe renk huel ha díhe braoentez, ar maro he diskaraz. Eun ofiser iaouank a oe karget díhe cíhas beteg ar vered ma tlie beza sebeliet ennhi. Araog disken an ar- ched en douar, hen digorjod evit guelet, hag a dra zur, e voa ennhan korf ar brinsez. An ofiser, pa velaz eun heveleb tra, pa velaz daoulagad, guechall, ken sklear ha ker kaer, beuzet holl a vreinadurez ; pa velaz eun tal 15 .NHO 226 VAR AR MARO .NTO ken laouen peurz-duet ha dislivet ; diou vocíh ker ske- duz, diskolpet gant ar cíhountronn, dija o rodella hag o virvi en dro díhe fenn, a voe ker skoet, ker sabbatuet, ma tilezaz ar bed. Deuet eo da veza sant : sant Fransez Borgia. Ha koulskoude, kristenien, ne voa test, nemet euz a genta labour ar maro. Kiit aze díar veret, savit eur mean bez ha guelit : Veni et vide. A zianveaz, cíhoui a cíhell kaout cíhoaz digoradur ha fouge. Mez, diskennit en diabarz : petra gavot-hu ? Eskern ha ludu, netra ken. Hag an eskern-ze ho-unan en em vruzuno dího zro. Ar cíhorf a zeuio da veza, eme Vossuet, eur ne cíhouzoun mui petra, ha níhen deuz hano ebed etouez an dud. Lennit var dal eur penn-maro, mar gallit, pe hen a zo bet var diouskoaz eur paour pe eur pinvidik, pe hen a ioa koant pe zivalo, pe hen a ioa er boan pe er blijadur, a cíhoad huel pe a renk izel. An holl fouge-ze a zo eat e teuz ha varlercíh ar maro ne jomm nemet relegeier dianav. Ia, va Breudeur, mouez ebed ken elavar ha mouez eur bez digor ; kentel ebed, ma ve studiet mad, ken talvouduz evidhomp. Krial a ra ha krial krenv ouz kement a gar selaou : ę dindan an heol, pep tra zo avel, moget ha netra ken : Vanitas, vanitatum. Ľ Lavaret a ra : ę an den pa zeuaz er bed ne zigasaz ganthan netra ha pa guitaio ar bed, ne gaso netra díhe heul nemet he oberou mad hag he wall oberou. Sounjomp eta er maro. En em breparomp díar maro. .NHO VAR AR MARO 227 .NTO Koumprenomp petra eo ar maro ha ni a vevo ervez Doue. Eur zant, gueach all, níhen devoa evit leor a beden nemed eur groaz hag eur penn maro. Ar groaz, skeul an Env, merk an esperanz ; ar penn-maro, mellezour ar bed, kentel ha difazi an den. Eveld'an, karomp studia an daou leor-ze. Ha neuze ar groaz ma zoump bet prenet varnhi gant Jesus-Krist, a ziwallo hon eskern en hor bez hag ho resusito var- lercíh da vuez an Envou. Evel-se bezet great. * * * .NPO X Var ar varn ziveza óóóóóóóóóó Justum et impium judicabit Deus et tempus omnis rei tunc erit. Ecc. III, 17. Doue a varno an den mad hag an den fall, hag e vezo neuze lakeat urz e pep tra. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Tostaad a ra, a vloaz da vloaz, a heur da heur, an devez bras leun a spouroun, leun a enkrez a dle beza test da finvez ar bed. Pe da vare e cíherruo hen, an devez-se ? Kristenien, níher gouzon ket ha den níher goar ; mez ar pez a cíhouzomp, a dra zur, eo e cíhoar- vezo neuze traou estlammuz meurbed. An teir walen a gastiz : ar gernez, ar vosen hag ar brezel a bourmeno dre douez an dud, ar cíhaon hag an dristidigez. Al loened er cíhoajou a iudo gant an naoun ; ar rouanteleziou en em zavo an eil a eneb heben hag an dud a zizecího divar ho zreid gant ar spount hag an dienez. An Antekrist, en he zourn holl cíhalloud, holl finesa an drouk-sperejou ifern, a reio var an douar ar bur- zudou ar re vrasa evit distaga 'n dud diocíh lezen ar .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 229 .NTO guir Doue. Goudeze, an heol a gollo he sklerijen, al loar a zeuio e liou díar goad, ar mor dijadennet a lammo dreist an torr-aochou ar re huella evit goueledi an douar ; ar stered faziet, divar ho hent, a gouezo euz an Env, ha da fin holl, ar bed, gant kement a zoug, a vezo sebeliet en eur mor a dan. Neuze e vezo klevet trompil an eal o tregerni varzu ar pevar avel hag o lavaret: ę Savit, tud varo, ha deuit díar varn : Surgite mortui. Ľ Ker buhan, ar garnel a roio he relegou, ar bez a zisó taolo he gorfou maro, ar mor a zislonko ar re veuzet. Holl kement a zo bet, a zo hag a dle beza cíhoaz var an douar, hol e savimp en hor zav a nevez flamm hag en em gavimp var eun dro, ecíharz treid ar gador-varn. Jesus-Krist var eur goabren skedus ; en dro díezhan eun niver dreist-kount a Elez hag a Zent, en he zourn leor an Aviel ha kroaz ar Cíhalvar, a ziskenno da varn pep unan ha da renta dían holl ervez ho oberou : Justum et impium judicabit. Euz ar pez a dremeno neuze eo e meuz, hirio, da gozeal deocíh. Ar varn a velan ennhi tri dra : Eul leor, splamm ha guirion, leor ar cíhoustiansou ; eur valanz diabeg ha difazi, balanz an aviel ; eur zetanz, didruez ha diremed, setanz Jesus-Krist. Euz al leor, ar valanz, ar setanz-se e lavarin deocíh, diocíh renk, eun nebeut komzou. .NHO 230 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO * * * Leor ar cíhoustiansou. Ar bed-ma, kristenien, pa daolan varníhan eur zell piz hag eveziek, a gavan meurbed din a druez. Petra, e guirionez, a velan-me var an douar ? Guelet a raan eur rumm dud hag a denn evel fouge deuz ho dizurziou ; breset ho deuz ho cíhoustians dindan ho zreid, ha mou- get en ho cíhaloun mouez feiz ho badiziant. Ha brema, dishenor ho zud, rann-galoun greg ha bugale, skuer fall ho farrez e kerzont digabestr var hent an drouk, e ver- niont a zeiz da zeÔz pecíhet var becíhet evel pa ního defe euz ho buez, kount ebed da renta. Lod all, dindan diaveaz eur falz honestiz, a guz eur galoun loudour ha prenvedet. Tremen a reont evit tud vad, tud renket, tud a zoujanz Doue. Sellou laouen ' zo en ho daoulagad, komzou flour var ho muzellou, mi- gnouniach en ho mouscíhoarz epad ma zeo leun ho spered a zonjou mezus, hag ho cíhaloun a warizi, fal- lagriez, dislealdet, trubarderez, oberou fall. Mez aketuz int da ober an drouk e kuz ; evit mankout díar pez a dleont da Zoue, dían nesa, díezho ho-unan, e klaskont an hent distro, an denvalijen ; ha neuze goude beza pecíhet dre guz, duet brud-vad an nesa, great outhan gaou en he vadou e lavaront : ę Piou biken a anavezo kement- ma ? Ne meuz bet, euz va oberou, ken test nemet an denvalijen ; va cíhoustians va unan, hebken, a cíhoar petra ounn ha nikun na cíhello, morse, goud ar pez zo tremenet ennhi. Ľ .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 231 .NTO Ah ! va Breudeur ha va Cíhoarezet kristen, en em fazia ' rit. Eul lagad a zo hag a vel pep tra, a lenn e ple- gou kuzet kaloun peb den, a zizolo ar virionez e kreiz an noz an tenvalla : lagad an Aotrou Doue, lagad atao digor, noz-deiz, var an drouk, digor var ar mad. Eur bluen a zo hag a skrif pep tra. Bloaz ha bloaz, deiz ha deiz, heur hag heur, hocíh holl oberiou a zo kaieret. Ke- ment hen deuz al lagad guelet, ar bluen hen deuz skrivet. Adalek ho cíhalanad kenta betek ho cíhalanad di- veza, ho puez hed-ha-hed, a vezo, neuze, displeget dira- zhocíh ; pecíhejou ho pugaleach, pecíhejou ho iaouankiz, deiz ar pardoun-ma, ar foar-zount, en nosveziou, en ebatou, en dansou, ken etrezocíh ho cíhunan, ken etre ar iaouankiz all ; ar pecíhejou great var an diskar oad, great en ho kosni mar hen deuz Doue ho lezet da goza : kement ho pezo kuzet guella ma ellot ouz lagad eun tad, ouz skouarn eur vamm, ouz kaloun eur mignoun. Ar mad zokenocíh ho pezo great, mez great dre fouge evit tenna varnocíh meuleudiou an dud ha marteze, evit lakaad unan benag da gueza er pecíhet, eno e vezint di- zoloet holl : Quidquid latet apparebit ; ha dizoloet dirak ar bed holl a bez. Ia, neuze, ann holl a velo ho puez, ho puez displeget, ledet dirazho evel lizerennou eul leor digor. An holl a cíhello he foueza, he cíhoumpren. Ha cíhoui, cíhoui ne cíhellot nacíh an disterra tra. An testou en hocíh eneb ne vankint ket. An Env an douar, an heol, ar stered, an noz, an deiz, holl e kavint eur vouez evit ho tamall ha lavaret : ę guir .NHO 232 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO eo, test oump a gement-se. Ľ Hocíh eal mad koulz hag ho troug-eal a lavaro : ę ia, guir eo : test omp a ze ; Ľ ho touarou, ho ti, ho kuele a lavaro : ę ia, guir eo : Lapides clamabunt, lignum quod inter juncturas est śdi- ficiorum, respondebit. Ľ (Heb. II, 11). Hag ar pecíher paour, petra e teuio hen da veza, neuze, gant ar vez ha gant an disesper ? Va Breudeur, ma rofe díin an Aotrou Doue, ar galloud da lenn ama en ho kalonou ha da zigeri dirag an holl, leor ho koustians, piou ac'hanoc'h c'houi a lavar-fe : ę Mad, ia, ne ran ket a forz, aotreal a ran kement-se ? Ľ Piou, er cíhontrol, na cíhoulen-fe ket koll kentocíh peb vad, eget guelet he vuez displeget penn- da-benn ? Ha koulskoude, piou a velan-me en iliz-ma ? Ho kerent, ho mignouned, ho cíhamezeien, ho ken- barrisioniz : tud ho deffe truez ouzocíh, tud hag a cíhoulen-fe ho tizamma. Evit peur-greski, peur-gernia mez ar pecíher, tal-ha- tal gant he vuez, Doue a lakaio, buez an den just. Var an douar, nag a gristenien vad, a vev dianavezet gant ar re all ! Kemeret a reont kement a boan da guzat ho vertuziou hag ho zantelez ha ma kemer an den fall da guzad an drouk a ra. Ober a reont ar mad, nann evit plijout dían dud, mez evit plijout da Zoue ; en em zantifia ' reont aliez heb goud da nikun euz a gement ho guel. Ho buez a dremenont er guel a Zoue, hebken. Pedi a reont en eur ober ho labourou pem- deziek, meuli Doue e korn kuz ar goustians ha dougen .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 233 .NTO ho cíhroaziou heb en em glemm. Ho bugaleach a voue pur, ho iaouankiz dibecíh, ho cíhosni direbech : krouadur sentuz, pried mad, tad karantezuz, leal er marcíhajou, koustiansuz en ho cíhomzou, santel e pep fesoun pe atao prest da ober pinijen euz an disterra mank, ho deuz tremenet ho amzer e doujans Doue heb na klask na goulen meuleudiou an dud. Mez Doue hen devezo dalcíhet kount a bep tra. El leor ar cíhoustiansou, koulz ha buez ar cíhristen fall, eo merked buez ar cíhristen mad ; hag ar pecíher pa he guelo a zanto cíhoaz evel kresket hag he vez hag he zismeganz. Eur veach, pep tra e se dizoloŽt Doue zigaso he valans, eur valans diabeg ha difazi : balans an aviel. * * * Goude ma vezo eta, bet displeget dirak an holl buez pep unan acíhanomp, e leor splamm ha guirion hor cíhoustiansou, eur valans a vezo digaset hag ennhi, er valans-se, e vezo gant ar strisa lealded, pouezet hon holl oberou. Va Breudreur, an dud ho deuz ive ho balans evit barn ha poueza ho hentez. Mez ho balans a zo eur valans fazius, disleal, eaz da lakaat da gostezia en tu ar gaou ; ar poueziou a lakeont ebarz a zo poeziou aliez faoz, rentet bep eil tro, skanv pe bounner gant an interest, ar vignouniach, an dallentez hag ar gasouni. Kemeret a rit ho palans hag ennhi en em varnit, en em .NHO 234 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO bouezit ! Mez eur pouez faoz a lakit ebarz : pouez ar garantez re vraz evidocíh ho cíhunan. Oh! va Breur ker, ního tamallan ket, rag ma c'hen en em garit. Piou hor cíharo ni, ma ne en em garomp ket hon unan. Hon tud koz a lavare : ę evit karet gant urz vad, karit da genta mab ho tad. Ľ Mez mar díeo gwir ho lavar, eul lavar all a zo ker guir hag hen : ę karet dreist voder mab he dad, zo en em garet heb urz vad. Ľ Ha douget oump holl, siouas ! díen em garet dreist voder. Hor barnedigez a zo abalamour da ze, aliez, eur varnedigez a dreuz. Kemeret a rit ho palans hag ennhi e pouezit sonje- zonou, komzou, oberou ho nesa. Mez, rak ne anavezit ked mad ar virionez penn-da-benn, rag ma ne lennit ket pis nag e speret nag e kaloun an dud a varnit, rak ma talcíhit kount ouz ar guall-deodadou, an drouk- prezegerez, ar falz prezegerez a glevit, e varnit gant dallentez heb guir goueziegez : ho parnedigez a zo eur varnedigez a dreuz. Barn a rit, poueza ' rit eun den en ho palans ; mez en eur hen ober e talcíhit kount euz he vadou, euz he cíhalloud, euz ar garg hen deuz. Lavaret a rit : ę noazout a cíhell ; ober vad a c'hell ive ervez ma vezo evidon pe eneb din. Ľ Da lakaat er valans e kemerit ho cíhinte- rest : pouez faos, barnedigez a dreuz. Barn a rit, poueza í rit eun den en ho palans. Mez en eur hen ober e lavarit ; va mignoun eo ; unan euz va ame- .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 235 .NTO zeien, euz va cíherent, hag en despet díhe holl vankou, hen dizammit. A du ganthan, e lakit ho mignouniach er valans : pouez faoz, barnedigez a dreuz. Barn a rit, poueza ' rit eun den en ho palans, mez en eur hen ober e lavarit pe e sounjit ne garan ket an den-ze, displijet hen deuz díin ; ha neuze, kaer hen devezo beza mad, fur, direbech, e vezo kavet abeg ennhan. Da boueza en he eneb e lakit ho kasouni er valans : adarre pouez faoz, adarre barnedigez a dreuz. Ia, va Breudeur, balans ar bed a zo bet a holl viskoaz hag a zo, hirio, en deiz, eur valans faoz ha faziuz. Re aliez e ro he ziskarg díar pecíhet, hag e klask samma ar vertuz. Selaouit kentocíh ha guelit. Eun den ' zo bet var an douar hag a lavaraz, eun devez, da dud ar bed : ę piou acíhanocíh a cíhello kaout abeg en hon me : Qui ex vobis, arguet me de peccato ? Ľ Ha koulskoude, penaoz benag míhen doa tremenet he amzer ocíh ober vad dían holl, he genvroÔz a lavaraz, eun devez ę Tolle crucifige : stagit hen var ar groaz, eun den difeiz eo, eun den a zizurz, liva ' ra geier dían dud. Ľ Ar zent, guir zervicherien Jesus-Krist, a zo eveldíhan ha koulz lavaret, atao, ankounacíheat, goapeat, disprijet var an douar hag avechou, lakeat díar maro dre ar grisa merzerenti. Hirio cíhoaz, ha marteze muiocíh eget e peb amzer .NHO 236 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO all, piou a velomp da veuli ha piou da dammal ar muia ? Beza zo eur rumm dud hag ho deuz evel great eur marcíhad, roet ho ger an eil díegile evit ober brezel díar vertuz. Skignet int, ama hag ahont dre bevar cíhorn ar bed ha pa glevont ar gomz : ę Var zao ! Ľ ho gueler holl var eun dro, e sevel eur skabel huel dindan treid ar falla tud, e cíhober anezo eur meuleudi dispar, e lakaat evel eur gurunen var ho fenn. Er cíhountrol, kement hini a zo mad, a zo leal, a gerz gant an hent eŁn, a glask an urz vad, a heuil lezen Doue, ar re-ze a vezo goapeat, disprijet ; a vozadou e vezo taolet pri e kreiz ho daoulagad, dre cíhevier ha falz-prezegerez e vezo klasket ho zremen evit an dud falla zo er bed. Piou a zeuio eta da goumpeza labour an dud ; piou a lakaio da ren, e leacíh ar faozoniacíh hag an trubar- derez, ar virionez hag al lealded ? Eneou kristen ouz va zelaou, poanius e kavit, marteze, hent an Envou, diez e kavit beza tamallet heb na guir na rezon, diez, goude ober vad, beza persekutet gant ar re all. Evel ar bleun er parkeier a bleg dían douar pa vank ar gliz da rei dezho freskadurez, e plegit ho penn hag e lavarit : ę Beteg pegeit, o va Doue, cíhoui hag a zo santel ha leal, e chomot-hu heb tenna venjans evi- domp euz ar re ' zo var an douar : Usquequo, domine, sanctus et verus, non judicas et non vindicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra ! Ľ Rího pezet fizianz. Doue ' varno d'he dro. Pecíhenien, pecíherezed, eurus ocíh e kreiz ho tizur- chou, goap a rit a Zoue, goap euz he zervicherien : la- .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 237 .NTO varet a rit : ę Ne meuz na feiz na religion ha pe seurt drouk a zo koulskoude cíhoarvezet ganhen-me ? Ľ Doue hen devezo he dro ; evel ma tle barn an dud just, e varno ive an dud digoustians : Justum et impium judi- cabit. Ha neuze, da zeiz ar varn-ze e vezo kompezet mad pep tra : Et tempus omnis rei tunc erit. Varlercíh balans faoz ar bed, e velan en he zourn eur valans all : balans diabeg ha difazi : balans an Aviel. Ennhi e pouezo pep tra, ervez ar strisa lealdet : Justus es domine et rectum judicium tuum. Ar barner-ma, na zalcího kount nag euz ar madou, an enoriou, ar cíhargou a vezo bet var an douar ; ar paour dirazhan zo ken huel hag ar pinvidik. Na zalcího kount nag euz ar gened, nag euz an deskadurez, nag euz ar cíhalloud ; dirak he zaoulagad ar vertuz hebken he devezo talvoudegez. Buez an ene mad a zo poezet da genta : he holl be- dennou, he holl daelou, he holl gommunionou, aluzen- nou roet díar paour, tentasionou trecíhet gant kourach, kroaziou douget heb en em glemm, santimanchou a feis, a esperanz, a garantez, a anaoudegez vad, he holl oberou mad en eur ger. He Eal mad ho laka holl e skudel ar valans evit kreski he rekoumpanz ha kaeraat he gu- runen. Buez ar pecíher a zo poezet ive. Mez ama daouarn an Eal mad a zo koulz lavaret goullo. Ar pedennou, an alu- zennou, an oberou mad hen deuz dastumet a zo henvel ouz ar frouezen a gaver er Palestin var bord ar Mor .NHO 238 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO Maro. Ar frouezen-ze a zo, evit eur guel, kaer awalcíh hag a zeblant beza saouruz. Mez pa deu ar beachour díhe boulcíha gant he zent, ne gav ennhi nemet eun doare ludu iskis ha cíhouero. Evel-se ive, ar pecíhet hen deuz kaset da goll, zoken, ar pez hen deuz ar pecíher great a vella en he vuez. An drouk-eal, er cíhountrol, a zo leun bar he zaouarn : ourgouil, avarisded, luxur, avi, gourmandis, buhanegez, diegi, pedennou dizounj, gwarizi, ioulou, oberou, kom- zou mezus, kement droug en eur ger, hen deuz great ar pecíher azalek he gavel beteg he vez, holl ho digas, holl ho bern e pladen ar valans. Ne lez, ne ankounacíha netra evit ma rento pounnerrocíh a ze kastiz an ene fall. Ha pe seurt digarez a glasko ar pecíher paour evit dizamma he goustianz ? Ha lavared a raio hen : ę Aotrou, va zempladurez a ioa re vraz ! Ľ ó Mez, setu aze tud eveldocíh, ker sempl, ken dinerz ha cíhoui hag a zo deuet da veza sent. Perak ního cíheuz-tu ket great ar pez ho deuz great ho-unan : Cur non potuero quod isti. ę Dallet oan gant ar bed ! Ľ ó Roet em boa deocíh beleien evit ho kelen hag e tisprijacíh ho cíhomzou ; leor an Aviel evit ho cíhentja ha ho cíheuz hen taolet a gostez. ę Trecíhet oan gant va zechou fall. Ľ ó Pa zao louzeier fall en eur park, al labourer a gemer he grog-cíhoennad evit ho zenna er meaz. Da ziscíhrizienna ho techou fall, ar zakramanchou a ioa dindan ho tourn. Ma vije bet great evit Tir ha Sidon, kement hag a zo bet great evi- .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 239 .NTO docíh, hi ho divije guellocíh great pinijen gant ludu var ho fenn ha gouriz reun var ho c'hros-leac'h. Ar pecíher evit en em zizamma ne gavo eta digarez ebed hag he-unan e ranko anzao ha lavaret : Justus es Domine et rectum judicium tuum. * * * Ar setanz diveza : setanz didruez ha diremed. Buez peb den, eur vech dizoloet ha pouezet an diveza setanz a vezo douget : setanz a vuez evit an den just, setanz a varo evit ar pecíher. Tri dra a lako pounner braz ha cíhouero meurbed setanz an den daoned. Beza ' vezo eur zetanz, ó didruez, ó a zisparti, ó diremed. Eur zetanz didruez. Ar pez a zo guella dían den, eo eun nebeudik laoue- nedigez en he boaniou, eo klevet a berz eun den all eur gomz karantezuz, reseo eur merk a druez. Mez ive, ar pez a deu da beurgreski hor rann-galoun, eo beza dilezet en hon anken ha kavout, er pez hon deuz muia karet, ar cíhenta penn-kaoz euz hor glacíhar. Hogen, va Breudeur, deiz ar varn, ar pecíher ne gavo skoazel e nep tu ; hed he vuez e sounje díezhan galloud tremen heb Doue. Touellet gant traou ar bed, ne zante nep izom díen em daol etre diouvreacíh he Grouer. Mez hirio, ar bed a zo tremened. Ne jom gant an ene nemet Doue euz eun tu hag an oberou fall euz eun tu all. Hogen, ar guel hebken euz an dizurziou-ze a zo eur .NHO 240 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO beacíh mantruz evit ar pecíher paour. Koumpren a ra brema, pegen heuzuz tra eo ar pecíhet, peger braz dis- kiantiz a berz an den, peger braz dianaoudegez e kever Doue. E kreiz he zizesper, ne gavo sikour e nep tu. Hirio Jesus-Krist a zo evidomp leun a vadelez. Evi- domp eo diskennet euz an Env, evidomp hen deuz bevet paour, prezeget he aviel, skuillet he cíhoad var menez Kalvar. Evidomp, noz-deiz, e chomm var an aoter da zelaou hor pedennou, da rei díheomp grasou, da veza magadurez hon ene. Deiz ar varn, amzer an drugarez a vezo tremenet ha deuet amzer ar justis. Ar Verc'hez a zo hirio madelezus. Ne c'houlenn nemet astenn he dourn díar pecíher evit parea he cíhou- liou. Da zeiz ar varn, goude beza bet disprijet, e tisprijo. Ne fello mui dezhi beza na mamm, nag alvokadez da vourreo he mab Jesus. Hirio, ar Zent a zo he vreudeur ; ne cíhoulennont, ne glaskont nemet distrei divarnhan gualinier an Aotrou Doue ; mez beteg ar fin hen devezo kemeret eun hent dizhenvel diocíh ho hini ; hen dianzao a reont dího zro : níher cíhemeront mui evit ho breur. Hirio, hon eal mad a zo evidomp leun a deneredigez ; zoken e kreiz hon dizurziou, níhon dilez morse. Kerzed a ra var hor lercíh en eur wela evel eur mignoun a veler o vont beteg ar bez da heul korf maro he vignoun. Deiz ar varn, goude beza bet dilezet e tilez, goude beza bet disprijet e tisprijo. .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 241 .NTO Setanz a zisparti. Neuze a berz Doue, elez ar baradoz a ziskenno da zis- partia ar re vad a douez ar re fall, evel ma veler da vare an eost, al labourer gant he ridell o tenna greun a douez ar skaodu. An eneou dibecíh a vezo lakeat en tu deou díar Gador- varn hag en tu kleiz ar becíherien. Ar vamm a vezo kemeret hag ar vercíh lezet a gostez : ar mab kavet mad hag an tad kavet re skanv ; a zaou vreur, a zaou bried, a zaou vignoun, unan a zo kemeret, egile lezet a gostez. Va Breudeur, ne esperan ket, gelloud rei deocíh da goumprenn, pegenn kriz eo eun henvelep dis- parti. Test oun bet eun devez a eun anken ar vrasa. Eur cíhorf maro, korf eur cíhrouadurik iaouank a ziskennet en douar. E tal toull ar bez, kroaziet he daouarn ar vamm baour a ioa var he daoulin. Heb ober an disterra klemmaden, e pede hag e skuille daelou. Mez pa glevaz trouz ar genta paladen zouar o kueza var an arched e lavaraz en eur grial forz : ę Va cíhrouadur paour, ha guir eo e ranki-te chomm aze ha me mont kuit ? Ha guir eo níaz kuelo mui va daoulagad, níaz klevin mui o kozeal ouzin ? Ha guir eo goude beza da zouget ha da vaget, ne allin mui da starda var boull va cíhaloun ? Ha guir eo e ranko ar vamm lavaret díhe mab kenavezo da viken ? Ľ He fried a deuaz da gregi en he dourn hag a respountaz : ę Guir eo e rankomp lavaret kenavezo díhor cíhrouadur, 16 .NHO 242 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO nann koulskoude, kenavezo da viken, mez kenavezo er bed all. Ľ Eun esperanz a jomme ganthi. Mez deiz ar Varn, an disparti zo da viken ! Biken mui níen em veler, biken mui níen em gaver, biken mui níen em gozeer, biken ! biken ! Eur speuren ha ne ello netra tremen dreist-hi, a vo savet etre an eneou kollet hag an eneou eŁrus. Neuze, mez re zivezad, ar pecíher a anavezo peger cíhoero eo he blaneden hag a lavaro gant dizesper : ę Setu ar re ma reamp, gueach all, goap anezho. Tud Ľ dall ma zoamp, ni a gemere ho buez evit eur vuez dis- Ľ kiant hag ho flaneden evit eur blaneden heb enor. Hag Ľ hirio, setu ho renk etouez bugale Doue hag ho lod e Ľ mesk ar zent. En em faziet omp eta : Ergo erravimus, Ľ en em faziet omp eta divar hent ar virionez ; skleri- Ľ jen ar justis níhe deuz ket hor sklerijennet nag heol Ľ ar skiant vad paret varnomp. En em skuizet hon Ľ deuz var hent an dizurz hag ar gollidigez, kerzet dre Ľ venojennou rust ha dianavezet rouden Doue. Da Ľ betra eo bet mad díheomp an ourgouil, bet mad fou- Ľ gerez ar pinvidigeziou. An holl draou-ze a zo tremenet Ľ evel eur skeud, evel eur cíhannad o vont abiou, evel Ľ eur vag var an dour, evel eul labouz en ear ha ne Ľ lez var he lercíh na merk na rouden. Ľ Komzou meurbed cíhouero, va Breudeur, cíhouero dreist holl, pího lavarer re zivezad ! Goap a reant, goapeat int. Disprij a reant, disprijet int. Klask a reant madou ar bed, ha madou ar bed a zo deut da veza ar pez ma zint, eat da netra. .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 243 .NTO En em faziet int eta, hag ar pez a beurachuo ho dizes- per eo diveza komz ar barner just o tougen en ho eneb : Eur zetans diremet. Eur vech dispartiet an diou gevren, Jesus-Krist en em dro var zu ar re a zo en tu deou díhe gador : ę Deuit, Ľ emezhan, deuit, nann mui díar brezell. Echu eo peb Ľ stourmad, gounezet ar victor. Noaz oun bet hag ho Ľ cíheuz va guisket ; naoun a meuz bet, va maget ho Ľ cíheuz. Deuit eta, tud benniget. Pignit, pignit. Mall, Ľ mall bras e meuz. Rouantelez an Env a zo digor. Ľ Guelit he joausded, he levenez, evidocíh int. Paour Ľ ocíh bet, gwall gaset aliez : evit ho tigoll, setu eur Ľ rouantelez a bez, eur rouantelez great evidocíh, eur Ľ rouantelez eternel : Possidete regnum. Ľ O setanz plijadurus ? O kelou dudiuz meurbed ! Mont gant Doue ! Gant Doue díhe varadoz, beza kurunet a cíhloar, beza da viken en eur mor a joaiou ! Pignit eta, eneou eurus ! Kiit gant Doue ! Ho Kervel a ra ! He vugale ocíh! Deocíh e ro he vennoz, deocíh en em ro he-unan : Possidete regnun. Mez, o va Doue, euz ar re a zo en tu kleiz, ho kroua- durien ive, euz outho petra reot-hu ? ę Kiit, eme Jesus, kiit... Ľ Mez, o va Doue, da beleacíh e zaÔnt-hi pell diouzocíh ? C'houi a bign dían Env. Ha ne gavint-hi ket ive, eur cíhornik benag en ho rouantelez ? ó ę Kiit, kiit pell diouzin : Discedite. Ho Ľ kalvet e meuz, ho kortozet pell hag hir ; redet e meuz Ľ var ho lercíh evel ar pastor mad varlercíh an danvad .NHO 244 VAR AR VARN ZIVEZA .NTO Ľ dianket, ha cíhoui a reaz ar skouarn-vouzar, a droaz Ľ kein ! Kiit, eta, ive brema ; heuillit ho cíhent atao... Ľ Mez pell diouzocíh ha pa na jomm mui nemedocíh Ľ gant an den, penaoz beza eurus ? Ľ ó ę Níeo ket ho Ľ guelet eurus a fell díin mui. Va malloz a zo var ho Ľ penn. Kiit, tud milliget, kiit da di an hini ho cíheuz Ľ kemeret evit ho Toue epad ho puez. Kiit dían tan Ľ eternel gant an drouk-speret. Ľ Kristenien, krisa setanz ! doaniusa planeden ! Ran- kout dre hor faot hon unan, gueled ar baradoz kollet, lavaret kenavezo da Zoue, díar Zent, díhe Vreudeur, dían eurusded, ha kenavezo da viken ! Rankout dre hor faot hon unan kueza en ifern ha chomm ennhan da virviken, da leski e kreiz an tan ! Rankout dre hor faot hon-unan ha var eun dro, koll ar brasa mad, ar mad heb mui ken ha koueza ouspenn, heb esperanz hebet, e kreiz ar brasa malheur. * * * Kristenien, va Breudeur, echu ar varn ; merket eo he lojeiz, roet he loden da bep unan. E pe du, e pe loden en em gavimp-ni dían deiz braz-se ? Ma tiskenfe, ama hirio e mí plas, evel ma tiskenno da fin ar bed, Hor Zalver benniget Jesus-Christ evit ho parn petra ' ve ho planeden ? Aze ho tourn var ho kous- tians, petra ' lavarit acíhanocíh hocíh unan ? Taolomp eta evez ha greomp mad hor zounj. O va Zalver, e leacíh guelet en ho tourn balans ar justis, e velan ho tiou vreacíh digor var ar groaz evit .NHO VAR AR VARN ZIVEZA 245 pardouni. Pardoun eta evidomp holl ! Pardounet ho cíheus da Vari-Vadalen, pardounet díal laer deou ; espe- ranz a zo eta evidomp ni ive : Mihi quoque spem dedisti. Grit, o va Zalver, ma klevimp holl ar gomz eŁrus : ę Deuit, tud benniget gant va Zad, da gemeret perz er rouantelez a cíhed acíhanocíh abaoue krouidigez ar bed. Ľ EVEL-SE BEZET GREAT. * * * .NPO XI Prezegen var an ifern óóóóóó Discedite a me maledicti in ignem śternum. It pell diouzin dían tan eternel. (S. Vaze, 25-41). VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Ar bed-ma holl a zo meurbed din a druez, rag ne gaver ennhan, koulz lavaret, den ebed, hag a sounjfe a vir galoun pe evit tra eo bet krouet gant Doue. Touellet gant afferiou, madou, plijadurezou an douar, trecíhet gant techou fall hor cíhalonou, dallet gant troumple- reziou ar bed ha finesaou an drouc-spered, e vevomp evel tud ha ního deffe kount ebed da renta euz ho buez, evel tud ha ního deffe goude ar maro, netra da zouja, netra da esperout. Ha koulskoude, tud dizounj ma zomp, eun heur a zeuio, heur a spount hag a enkrez, ma rankimp, dre daol ar maro, kimiada diocíh holl draou an douar. Eun heur a zeuio, heur a drubuil cíhoaz brasocíh, ma cíhoulenno ouzomp ar barner just eur gount piz ha didruez euz hor buez, penn-da-benn ; eun heur a zeuio, heur a rann-galoun heb he far, ma velo an den, maro .NHO VAR AN IFERN 247 .NTO er stad a becíhed, an ifern gant he boaniou digor frank evit he lounka da viken. Euz an ifern-ze, kristenien, eo e teuan hirio da gozeal deocíh. Klevet a rear, lod tud o lavaret : ę Marteze níeuz ifern ebed ! Ľ Diskuez a rin deocíh e zeuz, e tle beza eun ifern. Kleved a rear tud hag a lavar: ę Marteze níeo ket guir kement, a glevomp divar benn an ifern ! Ľ E zan da lavaret deocíh petra eo. Eun ifern a zo ; petra eo an ifern-ze ? Setu eta he daou cíher ar gelennadurez-ma. Perak, a lavarot marteze díin, perak kozeal díheomp euz an ifern ? Perak ? va Breudeur ker, perak a lavarin- me da mí zro, perak pa vez taget mab an ti gant eur cíhi klanv, e lavarer dían dud : ę taolit evez, eur cíhi klanv zo var dro ! Ľ Kalz a zo bet ar pez ma zocíh, ho deuz bevet evel mího peuz hag a zo, hirio, en ifern. Setu perak, taolit pled mad ouz va chomzou, rak ar virionez a zisklerian, hirio, a zo euz an huella priz evit an holl. Mar docíh kristenien vad, selaouit gant evez evit heulia cíhoaz, gant mui a gourach, lezen ho Toue. Mar bevit er stad a becíhet, selaouit cíhoaz guellocíh ha marteze ar zounj, ar guel euz an ifern ho lakaio da zilezel ho kwall vuez ! * * * Beza í zeuz, e rank beza eun ifern. Marteze, ne deuz ifern ebed a lavar, eta, an den difeiz evit lakaat ar re all da veva evel ma vev he-unan. .NHO 248 VAR AN IFERN .NTO Marteze, ne deuz ifern ebed a lavaro díhe dro, ar pecíher, evit mouga rebechou he goustians ha kousket dizoursi var penn-vele ar pecíhet. Marteze níeuz ifern ebed. Marteze ! Her goulen, hen esperout a rit. E karfacíh gelloud her cíhredi. Mez ho koulen níeo ket mad, ho cíhesperanz níeo ket guellocíh, hag ho kreden, mar kredit, a zo fallocíh cíhoaz. Kounta a rear deuz eur vezen ha pa zear en dizheol dindan-hi, a zigas eur cíhousk pounner dían den ha, tostik varlercíh, ar maro. Emaocíh en eun dizheol trubard, pecíher ha pecíherez paour ; ar greden ma kouskit dindan-hi a denno varnocíh malheur, rak kaer hor bezo, pe ni her cíhavo mad pe fall, eun ifern a zo, e rank beza eun ifern. Eun ifern a zo. Evit hen diskuez deocíh, ó cíhoui hag a gred da gom- zou an Aviel, cíhoui hag ho cíheuz feiz e kredennou an Iliz, ó ne rankin ket kemeret nemeur a boan. En hon religion, guirionez ebet, merket sklerrocíh evit houma. Selaouit kentocíh hor Zalver he-unan o komz díeomp en Aviel. (Luc, xvi ó ß. 20). Beza zoa, emezhan, eun den pinvidik bras, guisket kaer ha maget a bep vella. Beza e zoa ive, e toull he zor, eun den paour, Lazar he hano, goloet holl a cíhou- liou. Hag ar paour a cíhoulenne terri he naoun gant ar bruzunachou a gueze divar taol ar pinvidik. Mez den na roe dezhan draillen. Hebken, ar chas a deue ha gant ho zeod a zecíhe gouliou he gorf. .NHO VAR AN IFERN 249 .NTO Hogen, digwezout a reaz díar paour mervel. Hag an elez disken evit hen dougen dían Env. Hag ar pinvidik mervel ive, hag hen ó Kristenien, taolit evez mad euz ar gomz-ma ; beza eo unan a gomzou Jesus-Krist ha merket eo ennhi, var eun dro, planeden ar falz-pinvidik hag hini an holl becíherien, ó hag hen kueza e kreiz an ifern : Et sepultus est in inferno. Hag en eur zevel he zaoulagad, a greiz he dourman- chou, e velaz Abraham a ziabell ha Lazar en he gichen. Hag e lavaraz en eur grial : Abraham, hon tad, ho pezet ouzin truez ha digasit Lazar evit ma cíhlebio penn he viz en dour, ha ma tistano va zeod, rag ne cíhellan ket kerzet, poan a meuz ama e kreiz an t‚n : Crucior in h‚c flammŗ. Hag Abraham respount : ę Eur speuren a zo etre cíhoui ha ni, en heveleb doare na cíhell den pignat euz a cíhalese beteg ama, nag euz acíhalenn disken beteg aze. Va mab, ho pezet sounj e zocíh, hed ho puez, bet er blijadur, ha Lazar er boan ; brema, díhe dro, e ma er joa ha cíhoui en dristigez. Ľ Guelet a reomp aze, tri dra merket sklear. Da genta eul leacíh a levenez evit an den just, dían eil eul leacíh a boan evit ar pecíher, hag etrezho ho daou eur speuren ha ne cíhell den tremen dreist-hi. Ma na vije ket bet ar cíhomzou-ze ker sklear ha ma zint, ma na vije ket bet anat dreizho e zeuz eun ifern evit ar pecíher, em bije gallet, ouspenn, diskouez deocíh hor Zalver o cíhen em hevelebi ouz eul labourer hag a zeu da fin an eost da zispartia 'r plouz a douez ar greun evit ho zaol ebarz en t‚n : Ad comburendum. Hen .NHO 250 VAR AN IFERN diskuezet em bije hen deocíh, ho cíhen em hevelebi ouz eun tad a famill hag ha cíhoulen digant he zervicherien eur gount piz ha leal, ha goudeze, a daol er meaz e kreiz an denvalijen he zervicher dieguz : Inutilem servum ejicite in tenebras exteriores. Mez perak, va Breudeur ker, kozeal deocíh kement a gomzou Jesus-Krist ? He vuez, muiocíh cíhoaz eget he gomzou, a rent testeni e zeuz eun ifern. Hor Zalver a zo diskennet var an douar euz an Env, ha perak ? Bevet hen deuz paour : ha perak ? Great hen deuz sakramanchou : ha perak ? Maro eo, maro e kreiz an dismegans, maro e kreiz poaniou estlammuz, maro var groaz an dorfetourien ha perak ? Va Breudeur, respountet ho cíheuz : Jesus-Krist a zo ganet, hen deuz bevet paour, a zo maro var menez Kalvar evit terri hor jadennou, evit distruja rodou an iaoul en hor cíhaloun, evit deski díeomp hent ar baradoz, pe mar kavit guell : evit sarri dindan hon treid dor an ifern. Etre an ifern ha ni hen deuz savet he groaz, he groaz ruz-glaou gant he cíhoad sakr. Eur penn euz ar groaz-se a stouf gi- nou an ifern, ar penn all a zigor ar baradoz : setu ar penn kaoz a varo Jesus-Krist. Nacíh an ifern a zo, eta, nacíh an Aviel, nacíh kroaz hor Zalver. Hag en em estoni a dleomp-ni, goude kement-se, mar klevomp an Iliz, an Iliz sklerijennet gant Doue ha karget ganthan da gendercíhel ar virionez etouez an dud, o rei malloz da nep piou benag a gredfe lavaret ne zeuz .NHO VAR AN IFERN 251 .NTO ifern ebed ; o rei nerz díhe beleien da grial ouz ar pe- cíher evit he zihuna : ę Eun ifern a zo, nann evit an holl, mez evit kement hini a varv er stad a becíhet mar- vel. Ľ Evit eur cíhristen katolik, guirionez eta ebed hag a ve sklearocíh eget houma. Ha ma na fell ket deocíh beza kristen katolik, mar fell deocíh disken, ó rag kuitaad ar feiz eo disken : ni zo er pen huella, ó petra e viot cíhoui ? Protestant marteze ? Va Breudeur ker, ne anavezan ket protestantet an amzer vrema. Ne anavezan ket, a dra zur, petra gredont ha petra na gredont ket ; rak eur veach faziet divar hent ar virionez e cíhaller chench guenoden, da bep mare. Ar gaou kenta a zo deuet a cíhi- nou an aerouant hag a cíhoudevez, hen deuz dalcíhet ar memez bale gant he dad. Ne cíhell ober hent, mont araog, nemet en eur en em gorvigellat, en eur en em gorgamma, lod anezhan atao a dreuz evel an aer pa ra hent. Mez ma ne anavezan ket ar brotestantet, me ' ana- vez ó hel lavaret a raan heb kaout ar zounj da offansi den, ó me anavez ho zad, eur cíhoz manacíh kuiteat ganthan he leandi evit distrei er bed. Anaout a raan he vuez. Eun dervez, o pourmen gant he cíhreg, eul leanez paour faziet ganthan, e selle ouz an Env. Hag he cíhreg a lavare : ę Sell, Martin, peger kaer eo. Ľ Hag hen a blege he benn. ę Sell-ta, emezhi, pegen kaer eo ! Ľ Hag hen respount : ę Ia, kaer eo, mes níeo ket evidomp-ni ! Ľ ó ę Red eo eta distrei neuze ! Ľ ó ę Ruillet ar voul, re zivezad eo ! Ľ .NHO 252 VAR AN IFERN .NTO Ia, ruillet ar voul ha distruj a ra. En eur ruill e torr he gouzoug díar virionez. Pa velaz Luther ar gador govez ha merket varnhi : Ama e ranker dizelei gouliou ar goustianz, e kavaz an dra-ze re boanius evit he galoun hudur ha gant eun taol kil-dourn e taolaz dían traon ar gador govez hag ar gofesion díhe heul. En em gavout a ra dirak ar purgator. Seblantout a ra klevet he dud eat da anaon, o cíhoulenn diganthan pedennou. Oh ! gueach all, e cíhouie a greiz he galoun ober evitho ar pedennou-ze. Mez hirio, e rank anzao ha lavaret : ę Da betra pedi ? Ne meuz mui ar memez relijion gant va zud koz. Petra a dalvo va fedennou-me ? Nacíhomp kentocíh e ve pur-. kator. Ľ Hag e lavaras : ę Níeuz purkator ebed. Ľ En em gavout a ra tal-ha-tal gant ar zent. Ar guel euz ho foltred, en eur zigas dezhan da zounj euz ho buez santel hag euz he wall vuez he-unan a zo evithan eun test he- gazus. Pa vel dreist holl poltred ar grouadurez pur dreist an holl, alvokadez ar Gristenien, mamm hor Zal- ver benniget hen deuz lakeat he religion e dourn an den, evel eur vaz evit he cíharpa var hent ar vuez, e rank anzao : me a glask freuza, dispenn labour Jesus- Krist. Hag e lavar : ę Diskaromp ar zent : dirazho ne díaÔmp mui dían daoulin ; en hon templou ne vezo mui guelet ho foltred. Ľ Setu hen dirag an ifern. ó ę Acíhanta, Luther, te hag a cíheuz dija great eun hanter-tro e kement all a virione- ziou, petra a ri te, euz an ifern ? Kaer az pezo, keit ha ma chommo ar spountailóze en he zav, ne gouski ket .NHO VAR AN IFERN 253 .NTO eŁrus. Diskar ive an ifern ! Ľ Mez nann. Mallos Doue e vel ouz hen difenn. Varnhan e vel merket e lizerennou sklear : ę Ama ar prenv ne varvo ket, an tan níen em vougo biken ! Ľ Luther ne gredaz ket nacíh an ifern. Diskennomp, mar karit, eur bazen izellocíh, disken- nomp beteg ar baianed, hag a ioa deuet nebeut ha ne- beut a benn da ober ho Doue deuz pep tra nemet deuz ar guir Doue, koulz lavaret, da gredi guir pep tra nemet ar virionez. Mad, pa zigoran al leoriou koz, pa lennan skridou an amzer gueach all, etouez kement a cíhevier me a vel eur virionez chommet en he zav, var an douar : e pep amzer, e peb bro holl boblou ar bed ho deuz kre- det e zoa eun ifern. Petra lavarin-me deocíh kÍn ? va Breudeur ker. Tud desket, sperejou bras, mez dallet gant an ourgouil, ho deuz klasket orjellad ha diskar guirioneziou an Aviel. An ifern dreist holl, ho spounte hag en he eneb ho deuz muia en em zijadennet. En hor bro e zeuz bet kavet unan euz an dudóze, anavezet dreist ar re all, evit he gounnar a eneb relijion Jesus-Krist. Mad, eun devez e teuaz da gaout Voltaire eur mignoun difeiz eveldíhan. ó ę Voltaire, emezhan, deut ounn a benn da zestum testeniou awalcíh : níeuz ifern ebed ! Ľ ó Na te a zo eurus, a respountaz Voltaire. Evidon-me ó hag hen doa klasket awalcíh koulskoude, ó evidon-me zo cíhoas pell diocíh eno. Hag e guirionez, nann ebken e zeuz eun ifern : mez e .NHO 254 VAR AN IFERN .NTO tle beza hag e rank beza eun ifern. Ha setu ama perak. Eun Doue a zo. He hano ' zo skrivet var bep tra. An Doue-ze, krouer ar bed, hen deuz great pep tra, dreist holl an den, evithan heóunan : Omnia propter semetip- sum operatus est Dominus. Kaer hor bezo, da Zoue e rankimp beza : da Zoue evidomp pe da Zoue en hon eneb. Hag an Doue-ze, rak ma zeo pur ha santel, ne cíhell ket karet an dizurz ; ha rak ma zeo leal ha just e rank rei da bep-unan ervez he oberou. Hogen koulskoude, petra cíhoarvez var an douar ? Hocíh-unan hen lavarit bemdez : an drouk a vez great hag ar mad dilezet. Ouspenn zo : aliez ar falla tud a zeblant kaout ar muia chans ! Daoust ha Doue a cíhell kaout mad eun henveleb dizurz ? Nann, kristenien. Gortoz eo a ra. Amzer hen deuz. Habaskder a cíhell da gaout. An eternite zo var bal he zourn : Patiens quia śternus. Mez kaout a raio he dro pa zeuio ar maro díhor gervel. Ha perak e fell deocíh cíhoui, ne ve ifern ebed ? Pe- naos heb eun ifern e cíhallo Doue lakaat an dud da zenti outhan ? Eun tad en he di, hen deuz daou dra da lakaat he vugale da juji : eur pok hag eur vaz : eur pok var dal ar cíhrouadur mad, eur vaz var gorf ar vugel dijuj. Doue a zo ganthan ive ar baradoz en eun dourn, an ifern en eun dourn all. Pa zisprijer he garantez e teu ar cíhastiz. A hent all, ha deread e kavfacíh-cíhoui, gueled eun deiz, tal-ha-tal, er memez baradoz, an den a feiz hag an den difeiz, an den santel ha karantezus hag an den .NHO VAR AN IFERN 255 .NTO fallagr ha direol, ar cíhrouadur a ra var an douar joaus- ted he dud, hag an hini dre he wal vuez, a ro dezho taol ar maro. Setu ama eur grouadurez ker flamm he cíhaloun ha sklerijen an deiz. Eun devez heb sounjal e drouk, e za gant he hent pa en em gav gant-hi eun den brein tuf he galoun. Hen-ma, an den fall, a laka he zourn louz var galoun bur ar plac'hik paour. Tenna ra digant-hi he cíhurunen a vercíhez. Hag en aoun da veza tamallet, varlercíh, e ro díezhi goudeze taol ar maro. Deuz he zaou becíhet níhen deuz na keuz na remors ha mervel a ra díhe dro, heb beza goulennet pardoun ouz Doue. Mad e kavfacíh-cíhoui ma ho guelfacíh, goudeze, digemeret kerkoulz ha kerkoulz gant ar barner just. Sellit kentocíh petra í rit hocíh-unan : Ar merdead pa vank a respet díhe gabiten a vez chadennet e deon al lestr pe varnet díar maro ; ar zoudard a vez fuzuillet pe da vihana taolet er prizoun ; al laer kaset díar galeou, ar muntrer díar cíhillotin. Ha Doue, a zounj deocíh- cíhoui, a lezo heb ho cíhastiza ar re a dorr he cíhour- cíhemennou ? Nann, kristenien. Doue hen deuz ive he fuzuil, he cíhillotin, he cíhaleou. Hag arabat la- varet, evit diveza digarez, eo Doue re vadelezus. Ma- delez Doue níhe deuz netra da velet ama. Ar pecíher eo a ra he-unan he ifern dre he becíhed. Nann, kriste- nien, eun ifern ' zo hag eun ifern a rank beza. Mez petra eo an ifern ? * * * An ifern, va Breudeur ha va Cíhoarezet kristen, eo al .NHO 256 VAR AN IFERN .NTO leacíh a gastiz ma rank ennhan an den, maro e stad a becíhed marvel, paea da Zoue ar boan dleet díhe zizur- ziou tremenet. En eur brezeg deocíh euz ar poaniou a ranker ennhan da cíhouzanv, ne glaskin ket, evit ho spounta, kreski ar grisder anezho. Mez, kennebeut, evit plijout deocíh, ne glaskin ket ho bihannat. Lavaret a rin deocíh ar virionez evel ma e ma, evel ma he cíhredan, evel ma rank beza kredet gant peb kristen, evel ma zeo merket en Aviel hag e lezen an Iliz. Hogen, ervez ar greden gatholik : 1į) En ifern e maor heb ar guel a Zoue, dindan malloz Doue : Discedite a me maledicti ; 2į En ifern e maor en tan : In ignem ; 3į En ifern e maor da viken : ∆ternum ; ennhan mui a esperanz : In ignem śternum. Da genta koll ar guel a Zoue, ó beza milliget gant Doue. Var an douar, anken ebed hag a ve var-ín-hed tost, ker mantruz hag hi. Ha koulskoude nag a dristidige- siou garo na velomp-ni ket en hon touez ? Setu ama eur zoudard iaouank. Níeuz ket cíhoaz nemeur a amzer, an nerz hag al laouenedigez a bare var he dal. Seblantout a rea beza galvet da eur vuez hir hag eŁrus. Ha koulskoude, hirio an deiz, guelit he benn pleget, he javedou toullet ; ankounacíhaad a ra an dibri, an eva, ar cíhousked. He vrasa plijadur eo en em denna a gostez da skuilla daelou e kuz. Petra zo eta cíhoarvezet gant- han ? Daoust hag aoun hen defe rag eun taol sabren, .NHO VAR AN IFERN 257 .NTO eun tenn fuzuil pe eur voulet kanol ? Nann, va Breudeur ker, níhen deuz ken drouk, ken poan nemet ar pez a cíhanver klenved ar vamm-bro, klenved ar gear. Henvel eo : Ouz ar plant kizidik, da jomm a blas krouet A zeu da zizecíha pa vezont divroet. Noz-deiz aoled he di, iliz he barrez, ear he vro, mouez he dad, mouez he vamm a zo dirag he zaoulagad. Noz- deiz he zounj a zo ennho, noz-deiz he cíhuanad var ho lercíh. Ha rak ma vankont díezhan, díezhan e vank pep tra. Dizecíhi ra gant an necíh, mervel gant ar velkoni. Koulskoude, dindan toen he di, hen divije, marteze, kavet meur a dristidigez, meur ha meur a groaz da zougen. Rak, peleacíh e ma 'n ti ha níeo ket anavezet gant poaniou ar vuez, an hent a gas beteg ennhan ? Koulskoude cíhoaz, abarz kuitaad he vro, eo bet ambrouget, benniget gant kerent ha mignounet. Lavaret a cíhell e vez etouez he dud kount anezhan bemnoz, hag e vez glebiet a zaelou he skabellik chommet goullo e korn an aoled. Koulskoude, erfin, níeo ket dre he faot eo bet difram- met a dre divreacíh kement a gare. Hag en despet da ze rannet, mantret he galoun, e varv gant ar glacíhar. Petra vezo hen eta, o va Doue, petra vezo hen evit an den, beza kollet he paradoz, beza kollet ar guel acíha- nocíh, kollet ho mignouniach, ho karantez, ha kollet dre ar faot an unan, cíhoui hag a cíhell ar guel acíha- nocíh lakaat an ene eurus, kountanti ar spered, karga ar galoun ? 17 .NHO 258 VAR AN IFERN .NTO ę Lavarit, eme zantez Thereza, lavarit dían drouk- speret e vezo savet eur vern, hir awalcíh evit tizout adalek an ifern beteg an Env ; e vezo lakeat ennhi evit ober eur skeul, lanvennou dir ker lemm hag aotennou. Ha neuze, en eur gemered ar cíhorf ar muia kizidik a cíhelfet da gaout, e vezo, mar kar, lezet da bignat be- teg ar beg hag e velo Doue epad eun nebeudik amzer. Mad, eme ar memez santez, me ' gred an drouk-spered a bign-fe raktal. Ľ Mez ive, va Breudeur ker, santez Thereza a cíhouie mad petra eo Doue. Ha ni, siouas ! hor spered tenval- leat gant ar pecíhet, hor cíhaloun touellet gant traou ar bed, ne goumprenomp ket mad, petra eo koll ar guel a Zoue, petra eo koll baradoz Doue, petra eo rankout dougen, malloz an Aotrou Doue. Mez ni díhon tro, goude ar maro, a velo ar virionez evel ma e ma. Ar bed, he voget, he fouge a vezo treme- net. Ne gavimp mui dirazhomp nemet Doue goestl da gonforti hon ene. Mez an Doue-ze, neuze, goude beza bet dilezet, hon dilezo, goapeat, hor goapaeo. Díhon holl bedennou ne raio nemet eur respount : Discedite a me maledicti : pellaÔt diouzin, tud milliget ! Neuze an ene daonet a gompreno pegen reuzeudik eo he stad. Tri dra dreist holl, a ranno he cíhaloun. Da genta, ar zounj euz an Env, atao en he speret. Kaer hen dezo kas kuit ar zounj-ze, atao e chommo. Dían eil, ar zounj deuz he becíhejou, atao ive dalcíhet gant Doue dirag he zaoulagad. Guelet a raio anezho evel en eur mellezour, guelet a raio pegen heuzuz, pegen lous, pegen spountus int. .NHO VAR AN IFERN 259 .NTO Mez ar pez marteze, a vo ar muia garo evithan, a vo ma ranko lavaret : ę Dre va faot eo, ma zoun daonet. Pegen eaz níoa ket díin-me mont d'ar baradoz ! Nag a re all euz ar memez stad ganhen hag a zo er baradoz ? Ľ Eil boan an ifern : poan an t‚n. Ouspenn ar boan da veza kollet Doue, eur boan all ' zo en ifern : ar boan da leski ebars en t‚n. Koulz ha me, cíhoui a cíhoar peger bras poan eo ran- kout beva e kreiz an tan. Var an douar, poan ebed hag elfe beza ker kalet hag hi. Guelet ho cíheuz, marteze, eun den skourjezet gant eur barrad klenved ha krog-ha- krog gant ar maro. Eur fŰ bero zo en he vizach, eur cíhoezen venn var he izili. Trei ha distrei a ra var he vele, klemm, hirvoudi ha krial. Truezuz eo her gueled, truezuz her cíhleved. Ha koulskoude, níe ma ket aze an ifern. Bet oun, eun devez, e porz Brest, o sellet euz an deuzerez. Guelet e meuz eno, dir, houarn, koeor teuzet ha tano evel an dour-red. Ha pa veze lezet da gueza euz ar forniez evel eur ster a dan bervet, e velet an eulf o nijal, e santet ar fŰ o sevel, e velet kement a veze stoket outhan, pullucíhet ker buhan. Ha koulskoude, ne ma ket aze an ifern. Petra eo eta an ifern ? Kristenien, an ifern zo eur prizoun ; atao leun a den- valijen, eur puns, eul lenn leun a dan-soufr. Hag eno, en tan-ze, atao, e ruil hag e tiruil an droukósperejou hag ar becíherien. .NHO 260 VAR AN IFERN .NTO An tan a zo ho magadurez, hag hi a zo magadurez an t‚n ; en t‚n e maÔnt hag an t‚n a zo ennho. An t‚n, mez eun t‚n a behini t‚n ar bed-ma níeo nemet eur skeud, an t‚n heb ho lakaat da vont e ludu, a ia beteg mel ho eskern. An t‚n a verv en ho daoulagad, an t‚n a verv en ho goad, an t‚n a verv en ho izili, an t‚n a zo din- danho, an t‚n a zioud-ho, an t‚n en dro díezho, an t‚n a ra ho guiskamant. Kaout a ra díin ho guelet evel houarn ruz er cíhofel, rus-glaou t‚n ha t‚n ho-unan. Va Breudeur, setu aze an ifern gant he dourmanchou, hag an tourmanchou-ze a bado hed an holl eternite : In ignem śternum. Trede poan ar re gollet : en ifern e maor da viken heb esperanz ebed. Er bed-ma, e kreiz hor poaniou brasa, an esperanz a zouten, a harp an den. Ar prizounier, pell diocíh he vro, a lavar : eun deiz, marteze, dor va frizoun a vezo digoret hag e cíhallin, a nevez, guelet mignouned ha kerent. An den klanv var he vele a esper hag a lavar : ar iecíhed a zistroio gant an amzer. Ar galoun vantred a esper hag a lavar : Varlercíh ar goanv, e teu an nevez amzer : goude tristidigez, levenez a cíhell dont ive. Hag an eil koulz hag egile, en em zouten dre an esperanz. Mez ive, pa vank an esperanz, ar gourach a vank díhe heul. Ha kenta komz a lavarer neuze eo houma : koulz tra eo díin mervel. Hogen, kristenien, en ifern ne cíhaller ket mervel hag en ifern koulskoude, níeuz esperanz ebed da velet ar .NHO VAR AN IFERN 261 .NTO boan e vihanaad, esperanz ebed díhe gueled ocíh achui. Eur veach ennhan, e maor ennhan evit an eter- nite. Doue he-unan hen deuz torret an alcíhouez, siellet an or ha skrivet varnhi ar cíhomzou-ma : Vermis eorum non moritur et ignis non extinguetur : ar prenv ho dreb ne varv ket, an tan ho rost níen em vougo biken. Lavarit da eun den daonet : Pa ho pezo tremenet en ifern ken aliez a gant vloaz evel a zellien a ziwan er guez, a ieoten a zav er prajou, a cíhreunen dreaz a zo var an aod, e cíhelfot mont kuit. Hag ar cíhelou-ze, holl griz, holl skrijus ma zeo, a garg-fe anezhan a joa. Mez nann. Ar bloaveziou, ar cíhantvejou, ar milvezou a dremeno hag an eternite ne vezo nemet ar pez ma zeo brema : atao eternite. Horolach an ifern a iel en dro, hag an nadoziou a verko atao ar memez tra : In śternum : heb fin. Ar momenter a labouro hag en eur vont a lavaro daou cíher ę atao, biken ! biken, atao ! Ľ Atao pell diocíh Doue, biken esperanz ; biken repozvan, atao t‚n ; atao malloz Doue, biken laouenedigez ! Atao en t‚n, en t‚n atao garo, atao griziaz ; biken, birviken eun eulfen a blijadur ! Ľ O eternite, eternite en ifern, na te a zo skrijus sonjal enhoud ! Ha neuze, pa bigno, pa ziskenno, pa dreuzo ar mor-ze a d‚n ha pa velo skrifet e pep tu : malloz, dizesper, welvan ! e roio malloz díar re ho devezo her cíhollet ha malloz díezhan he-unan. .NHO 262 VAR AN IFERN .NTO Va Breudeur, eun devez, eun den, spourounet holl o sounjal en ifern, a glaskaz anavoud hag hen a ioa guir kement a lavarer divar he benn. Aliez, evit goulen sklerijen, en em strinkas dían daoulin dirak he groaz ; lenn a reaz al levriou sakr, studia skridou ar zent ha re an doktored. Ha da fin he labour, goude beza pouezet pep tra, dalcíhet kount a justis Doue, a cíhrevusded ar pecíhet, ne gavaz da lavaret nemet ar gomz-ma euz ar Skritur Sakr : Horrendum est incidere in manu Dei viventis : Eun dra skrijus eo kueza, etre daouarn an Doue beo ! Ha ni, va Breudeur, eveldíhan, en eur zounjal en ifern, kredomp, krenomp, goulennomp pardoun. Hirio cíhoaz, Doue a ginnig díheomp he varadoz mar her gounezomp. Mez ive, ma níher gounezomp ket, e lavar e zaffomp dían ifern. A zaou, unan a ranko beza hon demeuranz evit an eternite. Guelit eta ha choazit brema : aze an ifern ; ama ar baradoz. O va Doue, grit ma na guezo nikun acíhanomp en ifern. Grit ma zaÔmp holl dího meuli dían Envou. Evel-se bezet great. * * * .NPO XII Var ar Baradoz óóóóóóó Non oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quś pre- paravit Deus his qui diligunt illum. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Kozeal e meuz great deocíh deuz ar maro : eaz eo hen ober : ar maro zo e peb leacíh. Kozeet e meuz divar benn ar pecíhet : eaz hen ober ive ; piou ne becíh ket ? Lavaret e meuz deocíh divar benn ar varn : eaz cíhoaz ; Doue a zo just. Prezeg em beuz great var an ifern. Guirionez spoun- tus ! Koulskoude, evel an alcíhouez a ra, tost da vad, anavoud ar potail, ar pecíhet, alcíhouez an ifern, a ra anaout an ifern. Hirio, em beuz da gozeal euz eur virionez dudiuz : ar baradoz. Ha koulskoude, melkoniet ounn ! Penaoz anavoud madelez Doue poulzet keit ha ma cíhell mont ? Lavaromp evelkent, tri cíher : 1į Holl joaiou an douar, níint nemet skeud eurusded ar baradoz ; 2į Er baradoz netra mui da zezirout ; 3į Er baradoz netra da zouja. .NHO 264 VAR AR BARADOZ .NTO * * * Holl joaiou an douar níint nemet eur skeud euz ar baradoz. Evit anaout ar baradoz eo red beza sant : sant a nep a zelaou ha sant a nep a brezeg... Ha cíhoaz ?... Eur zant douget dían Env, ne lavaraz nemet teir gomz : Nec oculus vidit, nec auris audivit nec in cor hominis ascendit, quś preparavit Deus his qui diligunt illum : Lagad an den níhen deuz ket guelet, he skouarn kle- vet, he galoun tanveat, ar pez hen deuz Doue pourjaset da nep her cíhar. Koulskoude, petra níhen deuz ket guelet lagad an den ? 1į Ar mor braz, ar cíhoajou doun, ar bleuniou, an heol, an noz steredennet... ; 2į Eur roue var he drŰn, eur general victorius e penn he arme... ; 3į Eur chrouadur bihan en he gavel, eur zant o pedi dirag eun aoter... Ha koulskoude : Nec oculus vidit... klevit ive sant Ian : Vidi civitatem sanctam, Jerusalem novam... (ap. chabist XXI. ß .2 beteg 17.) Petra níhen deuz ket klevet skouarn an den ! Eunigou an Env o kana, ó hiboud an dour, ó muzik kaer, mouez eur vamm, eur mignoun, bennoz ar paour. Evelato : Nec auris audivit... klevit sant Ian : (apó chabist VII. 12 beteg 17.) Kaloun an den ive, petra níhen deuz ket hi tanveat ! Eur beachour faziet, a gav he hent, ó an den o vont da veuzi, tennet er vag, ó eur vamm o vont díar veret .NHO VAR AR BARADOZ 265 .NTO varlercíh he mab, hen guel distroet da veo, ó meuleu- diou an dud roet en eur vouez da vadoberour ar vro, ó testeni eur goustianz vad. Evelato : Nec in cor hominis ascendit. Hag e guirionez, ervez an Aviel : Non esuriunt, neque sitiunt..... Histor an hermit, a dremen kant vloaz, en eur cíhoat, varleríh kanaouen labousik ar baradoz..... Holl joaiou ar vuez, ato mesket a dristidigez, necíh, inou, melkoni ; ouspen, atao berr en tu pe du. * * * Petra eo eta ar baradoz ? Er baradoz netra mui da zezirout. Ennhan, an den hen deuz kement a cíhoanta, hag euz an traou-ze leiz he walcíh bep taol : Ar joa ' zo dreist vuzul, heb poan ebed. An izella euz ar re zalvet a zo eŁrus euz he eŁrusded he-unan heb jalousi ouz eŁrusded ar re ' zo huellocíh. E tri cíher, er baradoz : ó repozvan a spered, ó repozvan a galoun, ó repozvan a gorf. 1į Repozvan a spered. An den a glask atao, anaout muiocíh mui. An deska- durez eo bara ar spered. Mez nag a boan o teski ! Ha goude poania, peger berr e chomm skiant an den ! Henvel oump euz eun den amcíhoulou, harpet var he vaz, renet gant eur cíhrouadurik. Atao an den-ma, a zelaou ó a jomm a zav, dían disterra trouz, ó aoun a zroug, aoun a fazi. En Env, ni a velo Doue, Facie ad faciem. Ni ' anavezo ar virionez, ar zantelez, ar penn abek a bep tra. .NHO 266 VAR AR BARADOZ .NTO Gueach all, eun den, goude beza klasket pell eur virionez, a zeuaz a benn díhe cíhaout ha dre he levenez e krie : Eureka, eureka : kavet a meuz, kavet a meuz ! Er baradoz an holl a anavezo pep tra. 2į Repozvan a galon. Ar spered a cíhoulen anaout, ar galoun a cíhoulen karet : karet ha beza karet, setu bara ar galoun. Mez var an douar, petra da garet ? Aour ? Enor ? Traou bresk hag aliez didalvoud. ó Mignouned ? bugale ? aliez dianaoudek ha digar. Er baradoz, karet eun Doue holl garantezus hag holl garantez. Joa ar galoun a vezo dreist hini eur vamm a stard var boull he cíhaloun ar cíhenta krouadur a laka er bed. 3į Repozvan a gorf. Var an douar, pa vez dizoursi ar spered, eŁrus ar galoun, aliez ar cíhorf a glemm. Ne fell ket díin hen disprijout. Labour Doue eo. Evelato : 1į En em stleja, ' ra gant poan. Er baradoz e vezo ker skanv hag ar spered : en eun taol e cíhen em zougo e leacíh ma karo. 2į Iskis eo aliez, divalo, macíhagnet : Er baradoz skedus evel an heol : Guelit an derchenen, (1) ne da ket buhan, níeo ket brao. En em drei a ra en eur balafen hag a zo kaerocíh guisket eget eur rouanez. Eur skeud dister deuz ar pez a cíhoarvezo gant hor cíhorf er baradoz. 3į Ar cíhorf ' zo dicíhalloud. Arzet e .NFO (1) Chenille, e gallek. .NHO VAR AR BARADOZ 267 .NTO vez gant eur mean, gant eur spernen... En Env e treuzo pep tra koulz hag hor spered, evel ma treuz ar skle- rijenn eur veren gristal. 4į Er bed-ma ar cíhorf a zo kiriek dían droug, anvoed, groez, kozni, klenved : Repletur multis miseriis. Er baradoz, Neque sitiunt, neque esuriunt, neque lugent : poan ebed ken, e nep giz. Er baradoz netra da zouja. Var an douar, ar joa, ouspenn ma zeo dibarfet, he deuz diouaskel lijer. Keit, zoken, ha ma pad, e vez aoun díhe cíholl. Hag aliez e teuer ganthi díen em skuiza. Var a gounter, eur roue en em gave re eŁrus, gueach all, hag a daolaz he vizou er mor. (1) En Env eurusded heb fin. Ne cíheller na koll Doue na pecíhi ; siellet er, er stad a cíhras, hag an ene eŁrus a cíhoar kement-se. A hent all an eŁrusded a zo bepred koz ha bepred nevez : Semper pleni, semper avidi, eme sant Aogustin. Níen em inouer gueach ebet. * * * Eun devez, eur cíhabiten, o vont díar brezell, a ran- naz he holl zanvez etre ar zoudardet. Unan a cíhou- lennas : ó Prins, hag evidocíh, petra ' zalcíhit ? ó An Esperanz, a respountaz Alegsandre. He esperanz a zeuaz da vir. Gounit a reaz rouantele- ziou eur maread... Ha goude, da fin he vuez, e choummaz ganthan, er bed-ma, eur bez ha netra ken, hag er bed all... piou oar e peleacíh e ma ? .NFO (1) Pisistrate. .NHO 268 VAR AR BARADOZ .NTO Eveld'han, dalc'homp evidomp an Esperanz, mez an Esperanz da vont díar baradoz. Ha labouromp evit gounit meritou hag hon dougo beteg eno. Evel-se bezet great. * * * .NPO XIII Sermoun ar Vered óóóóó Solum mihi superest sepulchrum. Evit holl vad, ne jomm ganhen nemet ar bez. VA BREUDEUR KER, Stad an dud var an douar a zo meurbed dizhenvel. Lod pinvidik, lod paour ; lod euruz, lod gwaleuruz ; lod karet, meulet, lod disprijet. Díar re genta e lavaran : ę Ne gemerit ket a fouge... Ľ Díar re all ę Ne gollit ket a gourach. Ľ Eur cíhantonnier a gompez an hent braz : ar maro a gompez an dud : Solum mihi superest sepulchrum : evit holl vad ne jomm ganhen nemet ar bez. * * * Petra eo ar bez ? Ar bez a zo da genta, kenavezo ! da vadou ar bed. Paour ha pinvidik, desket ha dizesk, meulet ha dispri- jet, holl e cíhellomp lavaret gant guirionez : Solum mihi superest sepulchrum, deuz ar pez a meuz, ne jommo ganhen nemet eur bez. .NHO 270 SERMOUN AR VERED .NTO Dían eil, ar bez a zo kenavezo ! díar gerent... Va Breudeur, guelit an eskernóma. Bet int tud eveló docíh. Hirio e maint pell ' zo ankounacíheat... Dían trede, ar bez a zo kenavezo ! díar cíhorf he- unan. Gened, nerz, iecíhet, plijadur, anezho petra ' jomm ? Eun tamm askourn dizolo hag a cíhell beza douget e dourn eur cíhrouadur daou vloaz... Ha koulskoude setu hon ti, hor guir di. ó Peleacíh e zit-hu ? a lavariz eun deiz da eur cíhroua- durik bihan, a gerze gant an hent trist ha pleget he benn. ó Da zouheti eur bloavez mad da mí mamm. ó E zocíh trist evel-se, o vont da di ho mamm ? ó Oh ! ia, va mamm ' zo maro ! Kristenien, guelit aze. Ho mamm, ho tad, daoust ha níe maÔnt ket er bez aze ? Daoust ha níe ket aze eo e rankit dont, iviziken, da zouheti dezho eur bloavez mad, Ha deuz ar bez, ma selaouit anezho, e lavaront deocíh : ę Hodie mihi, cras tibi : Hirio e ma va zro, varcíhoaz e vo ocíh hini. Ľ * * * Ha koulsgoude, ha gueled a rez-te, mab an den, ar bern eskern-ze ? ó Ia, Aotrou. ó Putas-ne ossa ista reviviscent. Kredi a rez-te, e teuio buez ennho cíhoaz ? Ľ (Ezechiel). Va Breudeur, Jesus-Krist a lavaraz eun devez : ę Non .NHO SERMOUN AR VERED 271 .NTO est mortuus, sed dormit : kousket eo, mez níeo ket maro. Ľ Hag e lakeaz Lazar da zont euz ar bez leun a vuez. Ar cíhorfou maroóma, a zihuno ive. Lod a iel dían Env, an dra-ze zo sur, mez lod ive a iel, marteze, en eur zevel acíhalese, var eŁn dían ifern. Ho oberou mad hag ho oberou fall a zo diskennet er bez dího heul. Hag eun devez, e vo guelet o tont deuz ar bez, aze, korfou kaer, skeduz, diboan hag o vont dían eurusded a bado da viken. Mez, heb mar ebet, e vo guelet ive unanou benag, o sevel gant eur cíhorf louz, hudur, pounner, goloet a becíhet hag o vont dían ifern... Cíhoui, relegou parrez an Trehoux komzit e mí plas. Lavarit dího pugale zo ama, great ho mission dija gantho, ó lavarit dího pugale eo red dercíhel da veza tud vad. * * * Kroaz venniget, cíhoui hag a zo savet, evit diwall ar relegou-ma, dirazocíh ni a bromet dercíhel atao mad, ni heu tou var relegou hon tud koz. Evel-se bezet great. * * * .NPO XIV Var ar Gontrision óóóóóóóó Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam. O prezet ouzin truez, o va Doue, erve ho madelez vras ! VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Gueach all, eur cíhrouadur iaouank a ziwalle, e kreiz ar meziou, loened he dad, pa zeuaz, a berz Doue, ar prophet Samuel díhen tenna euz ar renk izel ma veve ennhi, evit hen lakaat da rÍn var bobl Israel. Da heul ar gurunen a roue, Doue a roaz díezhan, ouspenn, kalz a vadoberou all : gloar, enor, madou ; pep tra holl a lakeaz etre he zaouarn. Distrei a reaz divar-ín-han taol ar maro, rei a reaz díezhan ar gounid var enebourien he rouantelez, lakaad a reaz he sujidi díher cíharoud. En eur ger, ar roue David hen devoa leacíh da drugare- kaat an Aotrou Doue, e pep giz, ha da zercíhel mad díhe lezenn. Eun devez, koulskoude, e reas, var eun dro, daou becíhed bras ; eul laz hag eun avoultriez. Neuze Doue a zigaz ar prophet Nathan da rebech díezhan beza .NHO VAR AR GONTRISION 273 .NTO dianaoudek. Ha David ker buhan a anzav he faot hag a lavar : ę Peccavi Domino : pecíhet e meuz a eneb an Aotrou Doue ! Peccavi Domino ! Ľ Hag ar prophet, test euz he cíhlacíhar, a respount neuze : Doue hen deuz pardounet ho pecíhet : na varvot ket : ę Transtulit quoque Dominus peccatum tuum, non morieris. Ľ Va Breudeur, evel ar prophet Nathan, setu me, o toned hirio, a berz Doue, da lavaret da bep hini acíha- nocíh : Pecíhejou a zo bet great var an douar : grit eur zell var ho koustianz, poezit ha poezit mad ho puez. Guelit ha cíhoui ive, koulz ha David, ního cíheuz ket a leacíh da respount: ę Peccavi Domino : pecíhet hon deuz a eneb an Aotrou Doue. Ľ Mez, kristenien, daoust ha me, koulz ha Nathan, a cíhell esperout e 'm bezo an heur vad da respount da mí zro : Doue hen deuz pardounet ho pecíhed : na varvot ket : ę Transtulit quoque Dominus peccatum tuum, non morieris. Ľ Ia, kristenien, an heur vad-se, a mí bezo, mar kirit. Pignat a raan er gador-ma, evit kinnig deocíh ar pardoun, mar karit en em lakaat din anezhan. Evit gounit ho pardoun eun dra, unan hebken, a zo red. Red eo kaout eur guir gontrision hag e teuan evit klask rei deocíh da entent mad : 1į petra eo ar gontri- sion, ha da 2į, petra da ober evit he cíhavoud. * * * Petra eo ar gontrision ? Va Breudeur ker, kaout kontrision evel a cíhouzocíh 18 .NHO 274 VAR AR GONTRISION .NTO ne díeo ken tra nemet beza glacíharet da veza, beteg-hen, kuezet er pecíhet, santoud evithan kasouni, ha kaout guir volontez díen em ziwal oudóhan iviziken. Keuz evit an amzer dremenet, kasouni ouz ar pecíhed, evit an amzer hirio ; mennoz stard evit an amzer da zont : setu petra eo ar gontrision. Ar gontrision-ma, kristenien, eo ar pez a zo muia red díar pecíher. Heb kovesion, heb satisfagsion, ar sakra- manchou all a cíhell, avechou, hon lakaat da chounit an Env. Mez goude beza pecíhet, biken pardounet na vezer nemet kontrision hon deffe. ę Dre ho kaleder, eme sant Paol, ha dre ho kaloun dianken, e tastummit evi- docíh eun tenzor a zroug : Secundum duritiam tuam et impenitens cor, thezaurizas tibi iram. (R. 12. ß. 5). Ľ Díar gontrision, er cíhountrol, ar pardoun a zo promettet : ę ne zisprijot ket, o va Doue, eur galoun bruzunet gant ar cíhlacíhar : Cor contritum Deus non despicies. Ľ Evelkent, peb kontrision ne gav ket a drugarez a berz Doue. SaŁl, koulz ha David, a lavaras : pecíhed e meuz : Peccavi. Hag he becíhet a jomaz dibardoun. An- tiochus, skoet gant dourn Doue, a cíhoulenne truez ; ha truez ebed na dlie da gaout. Eur guir gueuz, hebken, a cíhell dizamma koustians ar pecíher. * * * An dud a cíhell beza gounezet dre eun dianveaz an- keniet. Ho lagad na vel ket ar pez a dremen e pleg an ene. Mez lagad an Aotrou Doue a lenn e korniou .NHO VAR AR GONTRISION 275 .NTO muia kuzet ar galoun : Scrutans corda et renes Deus. Ne ra ket pikol v‚n evit komzou flour, na promesaou kaer. An dud-se, emezhan, a ro enor din divar ho mu- zellou, mez ho cíhaloun a zo pell diouzin : Labiis me honorant, cor autem eorum longe est a me. Hor cíhaloun eo he deuz pecíhet, hi eo a dle beza chenchet, distroet, keuziet, mantret gant ar glacíhar : Cor contritum et humiliatum Deus non despiciet. Mez red eo kaout eur cíheuz hed-a-hed. Keit ha ma chommo en ho kaloun, eur pecíhet marvel, unan heb- ken, an drouk-spered a jommo ennhi díhe heul, rag dre ar pecíhet eo e rÍn var an eneou. Ha hent all, keit ha ma chommo an drouk-spered en eur galoun, Jesus- Krist a jommo er meaz anezhi. Ne cíhellont, e nep leacíh, nag en em glevet nag en em ober : Qua autem conventio Christi ad Belial ? Ken ma vez (1), eta, eur galoun distag, distag mad deuz pep pecíhet grevus da vihana, ar galoun-ze níeo ket da Zoue, a zo enep Doue : Qui non est mecum contra me est. Ha rak-se níeuz evithi pardoun ebed da cíhortoz. Red eo ive ma ve ho keuz eur cíheuz dreist natur. Níint ket dibaot an dud a wel dího fecíhejou. Mez dibaot int ar re a wel díezho netra nemet er guel a Zoue. Setu ama eun den hag a wel da eul laerounsi. Mez, perak ? Abalamour ma zeuz pecíhet o laerez ? Nann. Mez abalamour he laerounsi dizoloet a gas anezhan díar prizoun. Setu eur mesvier hag a wel díhe vesventi. Mez pe- =============================== (1) Ken ne vez ket, eta, ... ?? Keit ne vez ket... ?? .NHO 276 VAR AR GONTRISION .NTO rak ? Abalamour ober he Zone deuz he gov a zo koll mignouniach an Aotrou Doue ? Nann. Mez rak ma zeo bet, evithan, pennókaoz a eur wal affer. Setu eur placíh hag a wel noz-deiz. Perak ? Abalamour e zeuz eur pecíhet hag a lak ar galoun henvel deuz eur fleuren wenved ? Nann. Mez abalamour ma rank stoued he z‚l etouez ar re all ha ruzia gant ar vez. Va Breudeur, na lavaran ket e ve eun hevelep glacíhar eun dra fall dirak Doue, pell diocíh eno. Mez ar pez a lavaran, ar pez a rankan da lavaret eo, ne gavan ket ennhi peadra awalcíh da lakaad Doue díhor pardouni. Níeo ket evit Doue ho cíheuz glacíhar : evit ar bed, evidocíh ocíhóunan an hini eo. Ha Doue, níhen deuz promettet pardouni, nemet díar re ho devezo keuz da veza hen offanset. Evit eta, beza pardounet, e tleit kaout keuz dího pe- cíhet, rak ma ho cíheuz, dre ar pecíhet-ze, toullet kaloun ho Toue, lazet hocíh ene, kollet ho lod er baradoz. Ho keuz, ho klacíhar a dle disken euz an Env, doníd a zourn ar Spered-Santel, a dle beza dreist natur, tennet a draou huelloc'h eget traou an douar ha fountet var ar feiz. Erfin, red eo kaout eur cíheuz dreist pep tra. Evel ma hel lavaren deocíh, bremaik souden, koll Doue hag he varadoz eo koll ar brasa mad. Meritout an ifern eo meritout ar wasa malheur. Ar pecíhet, koulskoude, a ra díheomp koll ar cíhenta, a ra díheomp meritout an eil. Euz ar pecíhet, rak-se, eo e tleomp .NHO VAR AR GONTRISION 277 .NTO kaout ar brasa glacíhar ha red eo beza rezolvet da cíhouzanv pep tra, da goll kement zo, kentocíh eget mui kueza ennhan. * * * Petra da ober evit kaout eur guir gontrision ? Va Breudeur, hen anzao a rankan ouzocíh, ama e cíhen em gavan meurbed droug-kountant acíhanon va unan. Piou ha petra ounn-me evit deski deocíh ervad penaoz ha pe evit petra gwela dího pecíhejou ? Ah ! perak ne anavezan-me ket mad petra eo Doue e kenver an den ha petra eo an den e kenver Doue ? Ah ! perak ne anavezan-me ket mad petra eo Jesus- Krist evidomp ha petra omp-ni, pa becíhomp, evit Jesus-Krist ? Ah ! perak ne anavezan-me ket mad petra eo an den dilezet gant Doue en he becíhet hag a zispill a ziocíh an ifern ? Eve1kent, va Breudeur, selaouit ha sounjit : 1į Petra eo Doue ? Pa glaskan anavoud petra eo Doue, me a zeblant guelet dirazhon eur spered parfet, heb muzur, krouer ha mestr e pep giz da gement a zo. Gant eur gomz hebken, hen deuz tennet euz a netra kement a velomp ha kement ne velomp ket. Taolet hen deuz an heol e bolz an Env, evel eur cíhoulaouen atao beo, da skleri- jenna ar bed epad an deiz ; izellocíh hen deuz taolet al loar evit sklerijenna 'n noz ; hadet hen deuz e bolz an Envou, stered kaer ha lugernuz, evel perlez var mantel .NHO 278 VAR AR GONTRISION .NTO cíhlaz eur rouanez ; diazezet hen deuz an douar e kreiz an ear hag he dercíhel a ra en he floumm, var dri biz euz he zourn deou. Ha goude beza evel-se krouet pep tra, e ro urziou da gement hen deuz krouet. Lavaret a ra dían heol pignat ha diskenn. Hag an heol a bign hag a zisken evit merka deiziou ar bloaz. Kas ha digas a ra ar cíhoumoul, gueach evit freskaad an douar, gueach all evit he dizheolia, gueach evit pourmen kurunou an Env. Hag an heol a bign hag a zisken, hag ar cíhoumoul a deu hag a ia, ervez urz an Aotrou Doue. Lavaret a ra dían avel cíhueza pe devel : hag an avel a cíhuez pe a dav. Lavaret a ra díar mor sevel ha disken ; hag ar mor a ziskenn hag a zav, mez heb morse lammat dreist ar cíhreunen dreaz lakeat evit hen diarben. Pep tra, en eur ger, a zent ouz an Aotrou Doue, pep tra holl nemet unan : nemet an den pa becíh. Hag an den, koulskoude, a zo bet lakeat ganthan da roue var an holl grouidigez. An heol, evithan eo great ; an douar, evithan ; ar mor evithan ; ar pesked, al loe- net, ar cíhoat, ar frouez, evithan, ive ; an Env evit he zigemered eun deiz : pep tra holl ' zo evit an den. Hag an den a vez koulskoude, avechou, digar ha dizent. Eur speret hen deuz evit studia ar bed hag anavoud Doue koulz hag he vadoberou ; eur galoun hen deuz evit he garet ; eur cíhorf hen deuz evit he zervicha. Mad ! An dra í lavar da Zoue goude kement-se holl, eo : ę Non ser- viam : ního servichin ket. Ľ Ha petra omp-ni, eta, acíhanomp hon-unan, evit der- .NHO WAR AR GONTRISION 279 .NTO cíhel, evelse, penn da Zoue ? Eur prenvik douar, hirio beo, ha varcíhoas maro ; maro zoken var an heur ma kar Doue tenna he zourn a zindanhomp. Ha koulz- koude, da Zoue ni a lavar : ę Non serviam ! Ľ Pebeuz dallentez ! Ha gant petra en em zavomp-ni, evel-se, enep Doue ? En em zevel a reomp, nann gant ar pez hon deuz acíha- nomp hon-unan, ó acíhanomp hon-unan níhon deuz, ne domp netra, ó mez gant ar pez hen deuz Doue roet díheomp ; trei a reomp he vadoberou en he enep. Pebeuz dianaoudegez ! 2į Petra eo Jesus-Krist evidomp ha petra omp, pa becíhomp, evit Jesus-Krist. Seulvui ma klaskan studia buez va Zalver, seulvuiocíh a ze, me a vel ennhan eur vadelez dreist vuzur evit an holl, zoken evit ar becíherien. Evidomp eo diskennet euz an Env var an douar ; evidomp hen deuz en em cíhreat paour ; evidomp hen deuz prezeget he Aviel. Evidomp, evit hor prena, evit digeri an Env, serri an ifern, hen deuz gouzanvet ar maro ha skuillet he cíhoad. Hag en distro, a eur garantez ker bras, petra ' cíhou- lenn euz hor perz ? Eun dra, eun dra zister awalcíh, eaz da rei : goulen a ra ma her cíharimp ma roÔmp díhezan hor cíhaloun : Prúbe, fili, cor tuum mihi. Ha ni, petra reomp-ni, pa becíhomp ? Selaouit ama sant Paol. Paneved-han, ne 'm bije ket kredet lavaret deocíh eun henvelep koumz : ę Rursum crucifigentes sibi metipsis filium Dei et ostentui habentes : sevel a reont a .NHO 280 VAR AR GONTRISION .NTO nevez ouz ar groaz mab Doue en ho cíhaloun ho-unan, hag hen disprijout a reont. Ľ Va Breudeur, koumpre- net, ententet mad ho cíheuz koumz an abostol ? Sounj ho c'heuz deuz ar pez a reaz ar Jusevien d'hor Zalver Jesus-Krist ? Hor Zalver a zo o pedi, o pedi evit mad an holl. Ha díar mare-ze, zoken, eun den, eun abostol, unan a dud Jesus-Krist a deu : her saludi a ra : Ave rabbi. ó Ju- das ! Judas ! pegen treitour, pegen iud oud-te ! ó Ha koulskoude, ni a zo ive a vignouned Jesus-Krist, hag aliez dre eur pok treitour, ni a zeu díhen guerza : Rur- sum crucifigentes. Herodez a daol var he chouk eur zae venn evel eur merk a ziskiantiz, Herodez, an den fall ha lik. ó Kriste- nien, evit senti ouz techou fall hor cíhaloun, daoust ha na cíhoapaomp-ni ket hon Doue ? Pilat, an den digourach, a anavez eo Jesus-Krist dire- bech, hag evelkent e laka he skourjeza. ó Pecíher paour ! nag a bet a veach, te a cíhoar ar brava, e rez fall o pecíhi, hag evelkent, rag ma zoud digourach, te ' becíh : Rursum crucifigentes. Ar bobl a lavare : ę Non hunc, sed Barrabam. Hen ma ? Tolle ! tolle ! crucifige : taolit hen a gostez ouz ar groaz ! Ľ ó Ha ni, ni a lavar, kentocíh eget Jesus-Krist, eur cíhovad guin, eur blijadur vezus, eul laeronsi, eur venjans : Non hunc, sed Barrabam... rursum crucifigen- tes. Ar soudardet a gurunaz Jesus-Krist a spern ; ar bobl a lakeaz var he chouk eur groaz pounner. ó Ha ni, .NHO VAR AR GONTRISION 281 .NTO peger garo ne rentomp-ni ket hor cíhoustianz, pegen pounner hor buez evit Jezus ! Ar Juzevien hen stagaz ouz ar groaz ! ó Ha ni ?... Longin a doullaz díezhan he galoun ! ó Ha ni ? Var he groaz, araog mervel, Jesus-Krist a lavare : ę Sitio : secíhet a meuz. Ľ Hag an dud fallakr oa eno, a roaz dezhan guin-egr gant eun tam spouenv. ó Ha ni ?... Dont a ra díhor guervel. Secíhet hen deuz, deuz hon eneou, ha ni lavar dezhan : nann ; divezatocíh. Ar vestl hag ar guin-egr setu lod Jesus-Krist : Rursum crucifigentes. Jesus-Krist a zo maro var he groaz. Gueach all e zoad kustum, pa vije kavet eur cíhorf maro, da glask eun den ha níen dije great pecíhet ebet, eun den mignoun da Zoue, evit sevel dezhan he zourn, araog ma vije kaset kuit... Piou a zavo he zourn díhor Zalver Jesus ? Bugaligou vihan, nevez badezet, cíhui a cíhelfe, marteze... Mez chommet ocíh er gear. Ama, e ma ho tad, ho mamm, ho preur, ho cíhoar. Ho lezet ho deuz evit dond ama. Va Breudeur, piou í zavo he zourn d'hor Zalver Jesus ? Piou ac'hanoc'h a zo koumpez he goustianz, piou níhen deuz ket bet sklabezet sae he va- diziant ?... etc. O va Zalver ha va Doue, me í lavaro eta, deocíh e m' hano hag en hano ar re a mí zelaou, ar pez a lavaraz deocíh sant Per gueach all : ę Exi a me, quia homo peccator sum Domine : pellaÔt diouzin, rak ma zoun eur pecíher, o va Doue. PellaÔt ! Pe velan ar pez ma zocíh ha pa velan ar pez ma zoun, e meuz mez o cíhen em veled en ho kever. Va Doue, níoun ket din, pellaÔt : Exi a me. Ľ .NHO 282 VAR AR GONTRISION .NTO Mez petra lavaran-me, o va Jesus ! Mar pellaÔt diouzin, petra e teuin-me da veza ? Neuze, kenavezo díar vertuz. Biken, nann biken ne cíhellin mui kaout eur goustianz pur, eur galoun disklabez ; ne cíhellin mui santout an dousder, ar joaŁzdet a danvaŽr pa vez dizklabez an ene. Neuze, kenavezo dían Env. An Env gant he blijadur, gant Doue, gant he lez, gant ar Vercíhez, gant ar Zent, gant ar re euz va zud, ó tad ha mamm, marteze, ó ho devezo karet Doue, a zo marvet en he garantez... Mar pellaÔt diouzin e chommo ganhen va fecíhet, va fecíhet evit va zamma, va spounta, evit krignat va cíhoustianz noz-deiz, ar pecíhed gant an drouk-spered hag a deuio bemdez muiocíh-mui da startaat he jaden- nou en dro d'in hag a m' lakaio muioc'h reuzeudik ! Mar pellaÔt diouzin, neuze netra da cíhortoz mui nemed an ifern, an ifern gant he valloz, gant he brenv, atao beo, gant he d‚n, atao var allum ; an ifern gant he eternite ! Mez nann, o va Jezuz ! Na bellaÔt ket diouzin ! Deuit er cíhountrol, deuit evit va farea, evit va dizamma, evit va zenna davidocíh ! Ar gontrision a zo en ho tourn. Di- gorit ho tourn, eta, o va Doue, grit ma cíhen em zistagimp diocíh an drouk ha ma troomp varzu ennhocíh gant eur galoun mantret a cíhlacíhar. Her goud a reomp, truezuz ocíh evit ar paour. Ho- gen, setu ni rentet paour gant ar pecíhet. E maomp a zirazocíh evel eur paour e kichen dor ar pinvidik : skourn a ra, hag eo noaz; an noz a zeu ha níhen deuz ket a di ; naoun hen deuz, hag eo echu he vara : goulen a ra lojeÔz, boued, dillad... Ni eveldhan : lojit acíha- .NHO VAR AR GONTRISION 283 .NTO nomp en ho kaloun !... Eun tamm bara da derri hon naoun ; eun tamm dillad da cíholoi hon izili ! Miserere mei Deus, secundum magnam misericordiam tuam ! Setu ni, evel eun torfetour dirak he varner. Pedi í ra, aspedi, mont dían daoulin goulen a ra gras, truez, pardoun. En eun tu, setu aze he di, he gerent, he vignou- ned ; pardoun evit ma chommo gantho. En eun tu all, setu ar prizoun gant he neacíh hag he inou, marteze, gant he groug hag ar cíhillotin. Truez ! Ha ni ? Kablus omp !.. Truez ! Kerent, mignouned, bugale, setu hi ama. Hon lezit a en tu gantho !.. Aze drouk spered hag ifern... Truez, o va Doue ! Lavaret ho cíheuz : Ignosce illis, nesciunt quid faciunt. Ha ni ? ni ne cíhouiemp ket muiocíh, ne anavezemp ket mad petra eo ar pecíhet. Pardoun, hag iviziken, ne becíhimp mui ! Ni ho meulo, ni ho karo, ni a roio deocíh gloar ! O va Doue, her goulen a raan, griit, griit ma na jommo en iliz-ma, kaloun ebet stag ouz ar pecíhed. Tennit holl da 'vidocíh ha dalcíhit-hi bepred er stad a cíhras evit, goude beza ho meulet var an douar, ma zaint holl dího meuli dían Env. Evel-se bezet great. * * * .NPO XV Prezegen var renk huel ar guir Gristen óóóóóóóóó Filii Dei estis per fidem quś est in Christo Jesu (Gal. III, 28). Dre ho feiz, e Jesus-Krist, e zocíh bugale da Zoue. VA BREUDEUR KER, Trivacíh kant vloaz ' zo, eun den a lavare : ę taolit evez evit ma kerzot dizanjer, rak amjest eo an amzer ma vevomp ennhi. Ľ Evel sant Paol ni díhon tro a cíhell lavaret : taolomp evez, rak amjest meurbed eo an amzer hirio. Hano Doue ? nebeut eo anavezet. Aviel Jesus-Krist ? nebeut a feiz a lakear en-han. An iliz, he guirioneziou, he gourcíhemennou ? Níeuz mui evit-ho kalz a zoujanz. An den ken nerzuz, ker santel koulskoude, a zo karget gant Doue da cíhouarn, da ren an eneou katho- lik, níeo ket bras ar respet a zouger díhezan. Pa zellan piz ouz ar pez a dremen, pa zelaouan mad ar pez a lavarer, e rankan anzao eun dra : kalz tud a zo evel ho micher ober brezel da Zoue ha goap deuz ar re a zalcíh dího religion. Kalz all ho deuz evel mez o tougen .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 285 .NTO an hano a gristen hag o tiskuez, a vel kaer, int servi- cherien da Jesus-Krist. Eul loden hebken, eŁrus da dremen dirag an dud evit ar pez ma klaskont beza dirag Doue, a zougen huel feiz ho badiziant hag a heuil heb aon ebed, al lezen gatholik. Klaskomp eta, eur vech evit mad, guelet e pe du e ma 'r virionez, guelet piou a dle sevel an huella he benn : pe an hini a daol peb religion dreist he skoaz evel ma taolomp e korn an hent eur votez torret ; pe an hini, gueach en aoun rag teod an dud, gueach evit plega da eun tech malheŁrus, a zilez ar mad evit ober an drouk ; pe an hini, heb taol an disterra evez ouz glabouserez au dud direol, a zelaou, e pep tra, heb aoun ha gant joa, mouez he goustianz ? Evit galloud, var gement-ma, rei díheocíh eur respount guirion, e ranker ober, bep eil tro, tri zell dishenvel : 1į Sada ni ama, va Breudeur ker, ennhomp hon unan : petra omp ha petra ' dalvomp-ni ? 2į Sada en dro díheomp tud all evel díomp. Evit-ho petra omp ha petra ' dalvomp ni adarre ? 3į Huel, dreist-homp, setu Doue. E balanz an Doue-ze, petra, evit an drede gueach, a bouez hon dalvoudegez ? Dían tri goulen a meuz great, an tri respount ma ' roan : 1į Poezet ennhan he-unan, ar guir gristen a gerz er penn araog ; ó 2į Pouezet er guel euz he nesa, ar guir gristen a zalcíh ar cíhenta renk ; ó 3į Pouezet e balanz an Aotrou Doue, ar guir gristen a zo, a galz, dreist an holl grouadurien all. .NHO 286 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO * * * Ar guir gristen poezet enhan heóunan. Va Breudeur ker, tri dra, dreist an holl draou all a ra an den ar pez ma zeo : eur spered hen deuz evit ana- voud ar virionez, eur galoun evit karet ar mad, eur cíhorf ouspenn hag a zo,e dourn ar spered hag e dourn ar galoun evel eur benveg, galvet da ziskouez, a vel kaer dían oll, e pe du, e pe gostez, a du ar virionez hag ar mad, pe en ho eneb, e teuomp díen em daol. Evit eta, anaout mad petra dalv an den, e rankomp da genta anavoud mad an teir loden a zo ennhan hag anavoud ouspenn, an implij mad pe fall, a ra euz anezho ho zeir. Hogen, evidon-me, pa studian, pa bouezan an den gant lealdet, en em gav, avechou, eŁrus, aliesocíh gla- c'haret ; eŁrus pa gavan an den dalcíhet ganthan he renk huel, glacíharet pa her guelan kollet ganthan he cíhened. Selaouit kentocíh ha guelit ho cíhunan. Spered an den. Kenta a mí sko pa zellan ouz an heol eo he gurunen lugernuz : ouz ar bleunv, eo ho liou marellet ; ouz al leon, eo he izihi nerzuz hag ouz an den eo ar spered a sklerijen he d‚l. Spered an den, va Breudeur ker, oh ! eun donezoun gaer a dra zur ; hen eo a zav acíhanomp dreist kement zo var hon tro ; beza eo evel eun eulfen sklerijennuz lezet da gueza varnomp gant an Doue a falvezaz gan- .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 287 .NTO than en eur hor cíhroui, kemeret skuer divarnhan he- unan. Lod a damall acíhanomp da veza enebourien dían deskadurez. Var gaou he lakeont ho abek. Evidon-me a vel, gant plijadur, an den o vuzula bolz an Envou, o treuzi au mor doun, en despet dían avelou dijaden, var al listri a zavit e porz ar gear-ma ; (1) plija- dur eo ganhen he velet o treuzi an dir, o turniad ar cíhoat, o plega an houarn evel ma pleger eur vreunen blouz. Ne cíhellan ket, heb kaout fouge, sounjal omp deuet a benn da gerzet, ker buhan ha ken distrounz var diou varren houarn dre nerz ezen an dour-bero ; soun- jal e kaser dre eun neudennik orjal ha ker prim hag eur volot kanol, euz hor cíhelou beteg ar penn pella 'r bed. Ia, an deskadurez a zo eun dra gaer pa rear anezhan implij mad. Mez aliez, re aliez, siouas ! an deskadurez a ra hent treuz : ar pez a lavarer, hirio, a zislavarer var- cíhoaz. Aliez, re aliez, da heul an deskadurez e teu an our- gouil ; Scientia inflat. Aliez, re aliez, an deskadurez a lez goullo kaloun an den. Seulvui e tesker, seulvuiocíh a gaver da zeski. An desketa den eo a lavar da genta : ar pez a cíhouzoun níeo netra. Aliez, re aliez, an deskadurez, rak ma en em dro varzu an drouk, eo a ra ar brasa gouli dían ene paour. Soun- jal a reomp da zeski hebken ar pez a cíhell hon lakaat .NFO (1) Ar brezegen-ma voa great e Rekouvrans-Brest. .NHO 288 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO da ober, ervez hor cíhoant, hon treuz er bed-ma, heb sounjal deski ar pez a cíhell hon lakaat da ober, evel ma zeo dleet, hon treuz en eternite. Ar guir skiant, ar skiant dreist an holl skiantchou, eo skiant ar zent. Da eun den euz an amzer gueachall, e voa lavaret eun devez : ę A beleacíh, a be wenn oud-te ? Piou oud ? Pe varzu e zez ? : Ex quo populo es tu ? Quú est terra tua ? Quo vadis ? Ľ Dían tri goulen-ze, ar brasa sperejou, en amzer dre- menet, ního deuz kavet respount diabek ebet da ober. Hag hirio en deiz, dindan dourn ar cíhenta deuet, e zeuz eul leor, ó ne meuz nag aoun na mez o lavaret he hano, ó leor ar cíhatekiz, hag a respount : Great omp gant Doue, servicherien omp da Zoue, mond a reomp varzu Doue, da renta díezhan kount euz hor buez. A nep a cíhoar kement-se, ha pa ne cíhoufe netra ken, a cíhoar ar pez a zo a huella priz. Goud a ra ar pez a laka skanv poaniou ar vuez, ar pez a laka santel he labour pemdeziek, ar pez a ro nerz e kreiz an danjer, ar pez a ro, en heur ar maro, diouaskel dían ene evit nijal dían Env. Kaloun an den. Goude ar spered e kavomp eur galoun. Eun dra gaer eo ive, ken kaer pe gaerocíh evit ar spered. Hi, ar ga- loun, eo a ra ar vamm dener, ar mignoun mad, ar zoudard dispount. Meuli a cíhellomp an den a spered. Evit an den a galoun vad, e reomp eur gammad en tu all : ni her cíharo. .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 289 .NTO Studiomp eta kaloun an den. Kemeromp hi gant evez. Eaz eo da cíhlacíhari, da ranna : evit-se awalcíh eo euz a eur gomz. Eaz eo ive, da laouennaad. Eur zell, eur muscíhoarz a lakí anezhi eŁruz, epad eun devez. Eaz eo ive da zistresa. Hag aliez siwaz ! níeo ket ouz ar mad eo en em dro. Koulskoude, en tu ma tro, e laka an den a bez da gos- tezia díhe heul. Spered ha korf, holl e sentont diouthi, ha gant prez : Ubi amatur, non laboratur, vel si labora- tur, labor amatur. An den eta, pa dalv eun dra benag, a dalv ar pez ma talv he galoun. Hag ar galoun, díhe zro, a dalv ar pez ma en em stag outhan. Karit ar mad, ar vertuz, al lealded, savit ho kaloun dreist ar plijadureziou mezuz, dreist ar madou bresk a gaver er vuez-ma, ha setu cíhoui pignet huel. En dro díheomp netra ken dudiuz da velet hag eur galoun bur, mad, disklabez ha leal. Karit an droug, an dizurz, kement na greder da gared nemet e kuz, pegen izel e rankomp stouet evit ho kue- let, ha pa ho kuelomp e pe renk ho kavomp ? E renk an dud dizakr, pe e renk an dud lik. Hogen, dre he nerz he-unan hebken, petra ' cíhell kaloun an den da ober ? Lakiit ho tourn var ho koustianz, hag e klevot ar respount. Pet gueach, siwaz, eur zell, eur gomz, eur zounj ního deuz hi ket diskaret a blad ? Gant skoazel Doue hebken, e cíhellomp lavaret : Omnia possum in eo qui me confortat : gant Doue o kennerzi acíhanon, ne gavan netra dreist va galloud. 19 .NHO 290 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO Korf an den. Ar spered zo eun dra gaer ; eun dra gaer eo ar galoun. An ti ma reont ennhan ho demeuranz a zo eun dra hag a c'houlen, d'he dro, eur gomz deuz hor perz. En dro díheomp, kement hen deuz buez, a stou he benn varzu an douar. Er cíhontrol, korf an den, ploumm evel eun tour, a zav he benn varzu an Env. An douar evithan níeo nemet eur skabel lakeat dindan he dreid. Guelit ha sellit oud-han. Pa zeu ar blijadur da skle- rijenna he dal, da leda 'r muzcíhoarz var he vuzellou, da lakaad eur gomz a garantez var he deod, e rankot anzao : ia, e guirionez, an den eo roue ar bed-ma. Guelit hen, dreist holl, pa vez Roue en he di, mestr díhezan he-unan : pa zoug, heb en em glemm, pouez al labour ha pouez ar boan, pa gerz atao gant an hent mad, ha pa vir na zeuffe eun tech mezuz benag díhen stleja, evel ma kar, en tu mar plij ganthan her poulza. Koulskoude, da daol evez e zeuz. Ar pecíhet a zo tremenet dreizhan, hag en eur dremen hen deuz lezet ennhan eur cíhrizien fall. Lavaret a reomp : an hen-ma-hen, eo va brasa ene- bour. Níeo ket guir, va Breudeur ker. Hor brasa enebour eo hor cíhorf paour. Henvel eo ouz eur forn cíhoret, atao prest, ma na zigwallomp, da rosta, da bullucíh pep tra. Piou, eme sant Paol, piou a mí zizammo-me euz ar cíhorf a glask atao va laza : Quis me liberabit de corpore mortis hujus ? .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 291 .NTO Va Breudeur ker, ha kavoud a reomp-ni eun den hag a zalcího he spered difazi, he galoun pur, he gorf bepred ploumm en he zav ? Ia, kavet e vezo, kavet eo : he hano ' zo : Ar guir gristen : Ar guir gristen a cíhell koulz hag eun all, studia 'n holl skianchou. Mez goulaouen ar feiz a ren anezhan bepred. Pa vank sklerijenn ar speret, hi a astenn he dourn hag hen laka da dremen. Ar guir gristen zo mestr díhe galoun. He harpa ' ra ouz kroaz Jesus-Krist, he zouba ' ra e gouli kaloun hor Zalver. Ar guir gristen a ra díhe gorf plega díar feiz. Hag ar cíhorf en eur zenti, a zalcíh he gaera kurunen. Her goud a raan : koueza a cíhell, avechou. Neuze, kiit díhe gavoud, hag evel sant Remi da Glovis, lavarit díhe- zan : ę Stou da benn, pleg da zaoulin : ador ar pez ha cíheuz rostet ; rost ar pez ha cíheuz adoret ! Ľ Res- pount a ra ę Evel-se bezet great. Ľ Kerzet a ra a nevez gant nerz-kaloun. Ha setu perak me ' lavar : ar guir gristen a zalcíh ar renk huella, a gerz er penn araog. * * * Ar guir gristen pouezet er guel deuz he nesa. Va Breudeur ker, goude beza great eur zell varnomp hon-unan ha klasket anavoud piou acíhanomp a zalcíh ar cíhenta renk, greomp eur zell en dro díheomp. Ne maomp ket hon-unan var an douar. A gleiz, a zeou, a bep tu, e kavomp tud all great eveldíomp. En .NHO 292 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO ho zouez e rankomp beva. Hag evit kaout eur beva mad, gantho e rankomp en em glevet. Beva er brezel a zo eur beva fall. An en-em-gleo, ar garantez, eo a ra ar guir eŁrusded. Hogen, va Breudeur ker, petra hon laka da garet ar re all ? Hor spered ? Ar cíhountrol eo a cíhoarvez. Seul-vui ma studiomp buez an dud, ma ho anavezomp mad, seul-vellocíh e velomp int neubeut din da veza karet. Hor cíhaloun, marteze ? Ar virionez eo, ma cíhen em garomp hon-unan. Mez ne garomp ket ar re all. ę Holl díin ! Netra da zen ! Ľ Setu komz ar galoun. Karet awalcíh a raÔmp ar re a blijo díheomp, ar re a raio díheomp plijadur ho gueled : da lavaret eo, en eur ho cíharet e cíhen em garomp hon-unan, e klaskomp hor mad hon-unan. Setu perak karantez ar bed a zo ken tro-distro : pa nij kuit an eŁrusted, peurliesa e nij díhe heul : Tempora, si fuerint nubila, solus eris. Ha mar ka- romp ar re hor cíhar hag a ra díheomp plijadur ho cíha- ret, piou ha petra hon lakaio da garet ar re níhor cíharint ket, da garet ar re a zisplij díheomp. Guelit en amzer dremenet. An hanteróvrasa euz an dud a oa sklavourien dindan an hanteren all. Hag ar sklavour, pa blije gant he vestr, a veze bazatead beteg ar goad, guerzet evel ma verzomp eul loan mud, pe daolet e beo da vaga 'r pesket e stank an dour. Ken etrezo, ar vistri, a gemere evit ho reolen, ar gomz a lennomp en Aviel : dant evit dant, lagad evit lagad. Mar a mí cíharit, me ho karo ; mar noazit díin, pa ga- vinn an tu, míhen talvezo deocíh. .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 293 .NTO En hon touez e velomp lod hag a gemer eun hano kaer. En em cíhelver a reont philantrop : mignoun an dud. E guirionez rei a reont kuzuliou kaer ; rei lod euz ho danvez evit sikour an izomek. Mez na roont ket ho cíhaloun da heul : ního deuz ket a guir garantez. He c'havoud a c'hellomp koulskoude, var an douar, ar guir garantez-se ha níeo ket diez braz evidon lavaret díheocíh piou hen deuz hen digaset en hon touez. Trivacíh kant vloaz ' zo tremenet, eun den a lavaraz : ę Me ro díheocíh eur gourcíhemen nevez : Mandatum Ľ novum do vobis ; en em garit an eil egile evel ma e Ľ meuz ho karet da genta, grit d'ar re all ar pez a gar- Ľ facíh a ve great díheocíh ; roit bennoz díar re a ro Ľ d'heocíh malloz ; grit vad díar re a ra díheocíh drouk. Ľ Hag evit lakat ar skuer vad e kichen ar gourcíhemen, e reaz var he varo eun diveza peden : ę Va zad, pardou- nitóhi, rak ne cíhouzont ket petra ' reont. Ľ Souden, varlercíh, e cíhalled guelet lod tud ha ního devoa nemet eur galoun hag eur spered : Cor unum. Anhezo pa dremenent, ne gavet da lavaret nemet eur gomz : ę Guelit pegement e cíhen em garont. Ľ Pellocíh e zeant. Taolet en prizouniou evel tud a zi- zurz, dispennet gant kribinou houarn, bruzunet dindan dent al loaned gouez, e pedent en eur vervel, evit ho bourrevien griz hag e lavarent evel ho mestr: ę Va Doue pardounit-hi. Ľ Hag ar wenn dud-ma níeo ket maro ; e ma int en hon touez, ha beo buezek ; ho cíhaout a reomp e pevar .NHO 294 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO cíhorn ar bed ; er broiou pell o prezek dían dud gouez ; en hospitaliou, o louzaoui gouliou an dud klanv ; e lochen ar paour, evit lakaat ho dourn en he zourn hag ho aluzen var gorn he daol ; var dachen ar brezell evit dizougen an dud macíhagnet. Ia, beo int, ha beva raÔnt keit ha ma pado ar bed. An had anhezo zo bet dispartiet gant dourn Doue ha taolet ganthan en douar mad, en douar glebiet gant ar goad a ziveraz divar groaz menez Kalvar. Mar goulennit piou int, ho hano ' zo eaz da gaont, galvet int : Ar guir gristen. Mar goulennit ouspenn, a beleacíh e teui dían den eun nerz ken burzuduz, ar respount a zo ken eaz all da rei. ę Ar pez, a lavare, eun devez Jesus-Krist, ar pez o pezo great dían disterra euz an dud, míher cíhemero evel pa ve great díin va-unan. Ľ Her cíhlevet, hen ententet ho cíheuz cíhoui ? Ar vad a reomp, ni kristenien, da eun den all, ni her gra da Jesus-Krist. Ha Jesus-Krist eo hon Doue, hor skouer, hor mestr, a vezo hor barner. Mad eo da baea he zle ha pinvidik awalcíh evit her paea dreist vuzur. Selaouit kentocíh : ę Deuit, tud benniget gant va zad : naoun a meuz bet ha va naoun ho cíheuz torret ; bet ounn noaz ha va guisket ho cíheuz ; deuit, eta, da gemeret perz euz ar rouantelez a zo great evidocíh, abaoue krouidigez ar bed. Ľ Ar bedóma í dremen : an eternite a jomm. Ober vad eo lakaat var interest e dourn an Aotrou Doue. Setu .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 295 .NTO kreden ar guir gristen ha setu ive perak, dindan boan da goll he hano, ar guir gristen, pouezet er guel euz he nesa, a rank dercíhel ar cíhenta renk. * * * Ar guir gristen, poezet e balanz an Aotrou Doue. Va Breudeur ker, lod tud a denn fouge euz ho wenn, euz ho lignez huel. Her cíhoumpren a raan, rak kaer hor bezo beza bet evit heritaj, eun hano meulet gant guirionez, a dalv ouspenn aour hag arcíhant. Lod all a denn fouge euz ar vignouniach ho deuz gant tud savet er cíhargou huel. Ne meuz ket dího zammal : eur mignoun mad ha goestl díhon harpa a zo eur guir denzor. Lod all cíhoaz a denn fouge euz ar pez a vad a gavout ennho ho-unan. Ma níher greont nemet en eur druga- rekaat Doue ne meuz nemet dího meuli, rak beza mad eo beza eŁruz. Lod all, erfin, a denn fouge euz an Esperanz ho deuz da bignat huellocíh cíhoaz. Ma ne cíhoulennont, ma ne glaskont pignad nemet gant ar zounj da veza guellocíh, ne lavarin nemet mad. Hogen, ma ne cíhallomp ket var bouez kement-ma, tammal re, tud ar bed, heb aoun da veza tamallet, e lavarin ive da mí zro : ę Eneou kristen, tennomp fouge euz hor lignez, rak diskenn a reomp a wenn huel. Eun hano hon deuz, eun hano dreist pep hano all, eun hano roet díheomp gant Doue he-unan: Ut filii Dei nomine- .NHO 296 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO mur et sumus : guir vugale omp da Zoue. ó Mignou- niach huel hon deuz : ę Ního kalvin mui va jervicherien, eme JesusóKrist, me ho kalvo va mignouned. Ľ Dre Jesus-Krist omp deut da veza heritourien an Aotrou Doue, evel keit ha keit gant hor Zalver, da neubenta gant eun hevelep guir, e zomp galvet da gemeret hon lod er baradoz : Cohśredes autem Chriti. Deut omp, dre hor badiziant, da veza evel unan deuz he izili : Membra de membro, evel ma teu ar cíhrefen hag an troad ma zeo grefet varníhan, da ober ho daou ar memez guezen. Braz omp dreizomp hon unan, pa evit lavaret guell, dre cíhras Doue. Ha cíhoant ho cíheuz e lavarfen díheocíh petra í gavan a gaera var an douar ? Kaer e kavan an noz steredennet, ar mor glaz ha ledan, ar guel a zo divar eur menez huel. Mez kaeroc'h aleiz, e kavan eur c'hrouadurik bihan. Tostaomp sioul ouz he gavel. Setu hen aze. Sellit oud-han gant he lagad glaz ker sklear ha dour en eur veren, gant he vleo du, rodellet en dro díhe dal guenn, gant he ziou vocíh ruz ha round evel diou gerezen. Eun dournik díhezan zo a zispil var gant he gavel, he zourn all pleget var boull he galoun hag he vuzellou hanter- zigor a zeblant mouscíhoarzin ouz Elez baradoz Doue. Aze, e ma cíhoaz disklabez kurunen ar vadiziant, aze ma c'hoaz ar galoun bur. An teod-ze c'hoaz n'hen deuz lavaret an disterra komz hag he defe poaniet kaloun. Ia, krouadurik bihan, te a zo kaer, rak te zo templ beo ar Spered-Glan. Evel eur skeud a Zoue a velan var da d‚l. .NHO VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN 297 .NTO Eur varren houarn en tan a zeu, var eun dro, da veza tan hag houarn : evel-díhi te zo, var eun dro, evel den ha Doue : Divinś consortes naturś. Mad, va Breudeur ker, ar pez ma zeo ar cíhrouadur en he gavel, e zeo ive ar guir gristen chommet direbech. Muiocíh eo cíhoaz, rag var gurunen he vadiziant e velan eur gurunen all, kurunen ar viktor. Erfin, rekoumpanz vad, madou a briz a cíhortozomp. Er bed-ma, netra ne bad. Lod en eur guitaad ar vuez a goll kement a ra ho flijadur : traou ar bed. En eter- nite, ního deuz netra da cíhortoz. Evit holl esperanz e cíhesperont e kouezint holl e kaloun ar bez, evel ma kouez holl al loan divadez er bern teil ma vez taolet ebarz. Netra da zouja, netra da esperout : setu ho men- noz, mennoz dister ha planeden digonfort. Lezomp hi ha deomp da gaout ar guir gristen o vervel. Heb anken e kimiad dioc'h ar bed. N'her c'hare ket : Ar bed níoa ket he vamm-bro. Heb anken e kimiad diocíh kerent, mignouned. En eur astenn díhezo he zourn evit an diveza gueach e lavar : ę Kenavezo er baradoz, el leacíh na zeuz mui a zisparti. Ľ Heb anken e kimiad diocíh he gorf he-unan : Her lezel a ra, evit eur pennad amzer, da zisken en douar zantel, mez her goud a ra, eun deiz da zont, ar cíhorf a lez ama var he lercíh, a zavo euz ar bez leun a vuez, kurunet a zantelez evit kemered he lod en eŁrusded ar baradoz. Setu perak, e lavaren en eur goumanz : Pouezet e .NHO 298 VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN .NTO balanz an Aotrou Doue ar guir gristen a zo, a galz, dreist an holl grouadurien all. Setu ive perak, e lavarin en eur achui : Kristenien, va Breudeur, kemeromp kourach, kerzomp kalounek ha laouen gant hon hent : choazet hon deuz ar guella loden. Beva e guir gristen a zo mad e pep giz ; evithan eo promesaou ar vuez-ma, evithan promesaou ar vuez da zont. Evel-se beza great. * * * .NPO XV Var ar Berseveranz óóóóóó Depositum custodi. (I. Tim. VI. ß. 2O). Dalcíhit mad díar pez zo fiet ennocíh. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZED KRISTEN, Echu ar mission evidocíh cíhoui. Prezeget e meuz beteg henn euz a... etc... Hirio araog ho kuitaat netra mui nemet eur ger, komz sant Paol da Dimothee : Depositum custodi... Evel sant Paol a garie Timothee, me ive o kar. Plijadur e meuz bet o pre- zek díheocíh epad an eiz devez-ma. Ního kuelin mui, koulz lavared sur, var an douar. Mez er bed-ma pep tra a dremen buhan. Me gar-fe cíhoaz ho kuelet holl er baradoz. Hag abalamour da ze, evel sant Paol me la- var : dalcíhit mad díar pez zo lakeat etre ho taouarn : Depositum custodi. Red eo perseveri ! ó Ouz petra en em ziwall evit hen ober ? ó Petra da lakaat en implij evit dercíhel mad ? setu e tri cíher ar gelennadurez-ma. * * * Red eo perseveri. Mankout da berseveri, a ve mankout díhe cíher, ger roet da eur mignoun, da eur mestr. .NHO 300 VAR AR BERSEVERANZ .NTO Eun devez, bihanik, bihanik oacíh cíhoaz, ho mae- ronez hen doa, var he diouvreacíh, ho touget dían iliz. Ar belek a skuillaz var ho penn dour ar vadiziant. Hag epad ma kanet an Te Deum, aze er cíhúur, epad ma vralle laouen kleier ar barrez, evit kemen oa eur cíhris- ten muiocíh var an douar, eun eal a bigne díar baradoz evit lavaret da Zoue an hano oa roet deocíh etouez an dud. Hag hocíh hano oa neuze, skrivet var gaierou ar baradoz. Hag er baradoz ive, an Elez a gane laouen en enor dího breur bihan digaset var an douar. Eur gador oa raktal kempennet gantho, a benn ma zistrofecíh díar baradoz. Mez, da benn dek, ugent, tregont vloaz an Elez ne ganont mui evidocíh : deut int da veza mud evit ar pez a zell ouzocíh ! Hocíh hano ' zo effaset var gaierou an Aotrou Doue, eur gador e kanv... Doue troet he garan- tez... Ene piou an ene 'zo digurunet ? Penaoz an aour melen da bloum a zo distroet ? An ene paour-ze, deocíh cíhui eo, va breur ! Penaoz e kollaz he gened ? Ar foar, ar pardoun, an danz-ma ; ar mignoun, al leor, an ti-zont a respount. Mez setu a nevez kleier o soun : ar mission a zo. Eun den a zeu en iliz ó he galoun pounner, ó he benn pleget.. Seblantout a raan klevet trouz chadennou eun torfetour : chadennou ar pecíhet... Klask a ra eun eil badiziant : hini ar binijen. Kofeseat ho peuz holl ha mad, epad ar mission-ma. Diganeocíh .NHO VAR AR BERSEVERANZ 301 .NTO goudeze, ho tad kofesour hen deuz goulennet evel ma oa bet goulennet en ho padeziant kenta : ha renonz a rit- hu dían dra-ma, dían dra-zont. Hag holl, ar glacíhar en ho kalonou, ho peuz lavaret : ę Ia sur, renonz a raan : Abrenuntio. Ľ Ha var hocíh eneou ar pardoun zo dis- kennet neuze : Ego te absolvo... Hocíh ene zo deut da veza ker guenn ha biskoaz : Afferte stolam primam... annulum... Hocíh hano ' zo a nevez skrivet el leor a vuez. Ama, en iliz-ma, e zocíh eŁruz, brema. Santout a rit ho kaloun o kana en ho kreiz. Hag en Env í zo le- venez vras ive : Joa vrasocíh eget evit perseveranz naon- tek ha pevar-ugent den just. Hag aont-hu, a nevez, an holl Elez a gan an Te Deum. Mez : Depositum custodi. Eun den honest níhen deuz nemet he cíher. An hini a zalcíh mad díhe cíher en despet da bep tra a vez is- timet. Mankout díhe cíher í zo en em zizenori. Hag ar vez a vez seul vrasocíh ma vez ive brasocíh an drubar- derez. Hogen setu diou bazen, an diou izella a cíhell an dru- barderez diskenn beteg ennho. Eun den ' oa pinvidik. En em gaout a ra gant eun den paour... Truez hen deuz oud-han, ranna ' ra gan- than he zanvez... Mez e nebeut amzer, ar voul a dro. An den pinvidik da genta, ' guez paour hag ar paour bet sikouret ganthan a dro kein díezhan. Petra lavarit deuz an den-ze ?... Me lavar eo eun treitour, eun tru- bard euz ar re vila. .NHO 302 VAR AR BERSEVERANZ .NTO Setu aze, eun all, eur zoudard. Brezel í zo. Ha he jeneral hen deuz roet díezhan drapo he vro da zougen en emgann. Mez setu eun den estren o tont. Kinnig a ra díezhan arcíhant. Hag ar zoudard a verz he zrapo hag he vro. ó Deuz hennez petra zounjit ive ? Evidon-me eo dizenoret da viken. Mad, kristenien, Jesus-Krist ' zo hor mignoun, hor ma- doberour. Guelit ar groaz ; perak e ma eno ?... Guelit ar gador govez ; evit piou eo great ? Hag an Tabernakl, e peleacíh e ma ti Jesus en hon touez ! Hag an Env ?... Hen eo ive hor jeneral. He hano a zougomp, he zou- dardet oump. Mankout dezhan a zo ive eta, trahisa mignoun ha drapo. Ouspenn ' zo. Mankout da berseveri í zo en em dra- hisa hon-unan. Rak koll a rear en eur gueza a nevez er pecíhet, ar meritou deuz kement tra vad hon deuz great. Ha neuze cíhoaz, Doue a denn diganheomp, a nebeut da nebeut, he holl grasou : Et fiunt novissima hominis istius pejora prioribus. Evit klenvejou an ene eo evel klenvejou ar cíhorf. Unan pare deuz an derzien, mad ma chomm pare. Mez ma teu da gueza en dro, e ma kollet. An den ne deu da zercíhel díhe cíher goude he vission a laka var var he zilvidigez. Perseveri, er cíhontrol, eo errezi an Env: Qui autem perseveraverit usque in finem, salvus erit. * * * Ouz petra diwal evit perseveri ? Sant Paol a lavare : Periculis ex gentibus, ó periculis .NHO VAR AR BERSEVERANZ 3O3 .NTO ex falsis fratribus, ó periculis in solitudine... Evidomp- ni ar memez tra zo guir. Da genta, danjerou a berz ar bed. ó ę Mont a rit da eur vro, eme ar prophet hag e velot ennhi, lod o tougen doueou aour, mein, koat, pri ; ha tud var ho daoulin ouz ho adori. Ľ Cíhoui ive, brema goude ho mission, a zistro da greiz ar bed. Ar bed ne jench ket. Doue ne bedaz ket evit ar bed. Abalamour da ze, ' vo guir atao lavaret : Vú mundo a scandalis. Ha neuze : Corrumpi et corrumpere sśculum vocatur. Ennhan an drouk-spered, a vel pe a guz, a glask atao 'n dro da goll an eneou. Pellait eta deuz ar bed. D'an eil, danjerou a berz ar falz vignouned. ó Lavarit din, eme ar re goz, piou a heuillit, ha me ' lavaro deocíh piou ocíh. Guelit sant Per. Var digarez mont da heul Jesus, e za díen em lakaat etouez enebou- rien he vestr. Ne zale ket da nacíh anezhan. PellaÔt ive deuz an dud difeiz. PellaÔt cíhoaz deuz an takadou danjeruz. David, eur roue santel, oa eat, eun devez, da eul leacíh hag a velaz, anezhan, eur vaouez o cíhen em cíhoalcíhi. Diaoul al luxur a ieaz en he galoun : Kueza ' reas er pecíhet. Diwallit ! Diwallit erfin deuz al leoriou, ar cíhazetennou fall. Beza int kontam ar galoun, noz ar spered... Dían trede, ar galoun he-unan. Ne cíheller ket, siouaz ! en em zispartia diouthi ! Ha koulskoude henvel eo euz eur menez t‚n : Pa zounjer ne- .NHO 304 VAR AR BERSEVERANZ .NTO beuta, hon laka holl da grena. Lakaat eta dezhi eur vistign hag eur speuren var he zro. * * * Petra da ober evit dercíhel mad ? Eun den klanv, pa goummanz dont da vad, 1a) a daol evez ; 2l) a cíhoulen, aliez, ali ar medisin ; 3de) a gemer boued iacíh hag aliez. Greomp ar memes tra. 1a) Vigilate : Taolomp evez... Sounjomp en hon amzer dremenet, er pez ' zo bet kiriek díhor mankou... Níen em fiziont mui ; 2l) Orate : Petra eo nerz an den ? Goulennomp ali, sÓkour ar medisin... pedomp ; 3de) Tostaomp aliez ouz ar zakramanchou. Hi eo nerz konfort, sklerijen, magadurez hon ene, keit a vezomp ocíh ober hon treuz er bed-ma. * * * Ha brema, va Breudeur ha va Cíhoarezet kristen, echu mad ar mission. Araog mont kuit, e lavaran deoc'h kenavo ! Houma eo bet ar veach kenta díheomp díen em velet. Brema gozik sur níen em velimp mui var an douar- ma. Mez buez an den níeo nemet eun tremen, eur cíha- loupaden varzu ar bed all. Eno, esper a meuz, e cíhen em velimp adarre. Hag abalamour da ze kenavo er bed all, kenavo e baradoz Doue ! Evelse beza great. .NPO (305) PEDERVET LODEN SARMOUNIOU EVIT EUN ADORATION (*) 20 .NPO (306) Ne 'z eus netra war ar bajenn-maŮ. .NPO (307) I PREZEGEN Var ar Beden óóóóóóó Petite et accipietis. Goulennit hag ho pezo. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZED KRISTEN, Kement hen deuz buez a ro, en he iez hag ervez he stad, merkou euz ar blijadur hag euz an displijadur a gav er bed-ma. Pa bad re bell ar zecíhor, ar bleunv a veler o plega var zu an douar ho fenn anter-wenvet ; mez da heul ar glao pe ar gliz e teu díhezo a nevez-flamm ho freskadu- rez, ho liou kaer hag ho cíhoez mad. Dirak an danjer, an aoun pe ar cíhlenved, al loen divadez hen deuz he strafuil, he dal ankenniet, he glemmou truezuz. Evel evit merka he levenez e tiskouez he lagad lemm, he droad skanv hag he vouez lirzin. An den savet huellocíh e skeul ar vuez gant dourn madelezuz he Grouer, a gaver ennhan, splammocíh cíhoaz, ar memez pleg. .NHO 308 VAR AR BEDEN .NTO Pa zeu al laouenidigez da skeÔ var dor he galoun, ar galoun-ze en em zigor raktal, ha ker buhan eur gomz a vennoz a bign varzu an Env. Pa zeu, er cíhountrol, ó hag e teu aliez, ó an displijadur da cíhoulen digor, an or a rank en em zigeri adarre (rak ar prenn a zo bet torret gant ar pecíhed !) Ha kerkent eur gomz all a zao : n'eo mui eur gomz a joauzded mez eur gomz hag a lavar : ę Skoazel díin hag ouzin truez ! Ľ Great omp eta evit pedi, rak pedi, nemed en em fazia rafen, a zo, netra ken, sevel he ene varzu an Env evid meuli Doue ha goulen out-han ar madou a vank díheomp. Koulzgoude, va Breudeur kristen, eun dra zoaniuz meurbed a rankan da anzao ouzocíh. Lod acíhanomp a zell ouz bolz an Envou heb reÔ meu- leudi dían dourn hen deuz he steuet ; lod acíhanomp a vel, hag ennho ho-unan ha var ho zro, donezounou a bep giz, ha ne lavaront ket bennoz dího madoberour. Lod acíhanomnp, faziet divar an hent mad pe zaoubleget dindan ar boan, ne zavont nag ho lagad nag ho mouez varzu Doue da cíhoulen pardoun, da cíhoulenn sikour : pe mar pedont ne bedont ket evel ma tleer pedi. Setu perak e teuan hirio da gozeal díheocíh euz ar beden. 1į Pegen red eo pedi ; 2į Pegen nerzuz eo ar beden ; 3į Perak hor pedennou a jomm ken aliez a veach heb beza selaouet gant Doue. Setu, e tri cíher, va cíhelennadurez. .NHO VAR AR BEDEN 309 .NTO VA BREUDEUR KER, Pa zellan ouz traou an iliz-ma e velan en-hi eun ograou savet var he bilierou mein. Setu hen aze gant he gorzennou koat pe bloumm ; lod anhezo striz ha berr ; lod all hir ha ledan : pep tamm hen deuz he blas hag e vent, pep tamm he vouez skiltr pe bounner ; ar micherour en eur hen ober, hen deuz muchet pep tra, great pep tra gant urz, ha goude beza roet an diveza taol kizel pe daol morzol, en em dennaz a gostez hag a lavaraz : peurcíhreat eo va labour ; ne vank mui nemed eun ograouer. An ograou, e guirionez, dreizhan he- unan a zo evel pa lavarfen mud ha diskiant : he vouez a zo kousket en he gorzennou ; pa zihun, nemed renet mad e ve, he vouez a zo dizoare ha direol, he skiant hag he vouez a zo, euz eun tu, penn ar micherour hen deuz her great, euz eun tu all e dourn an ograouer a labour ganthan, hen-ma, an ograouer-ma eo a dle ervez he cíhoant ha bep eil tro, tenna anhezan klemmou truezuz an dristidigez, toniou drant ar blijadur pe huanadou an esperanz. Dindan he vizied, taolet ama hag haount var an ibiliou olifant, an ograou a zeblant, bep eil tro, pedi ha trugarekaad, hirvondi gant ar boan pe dridal gant an euruzded. Brema, va Breudeur, kasomp hon daoulagad hag hor spered dreist an iliz-ma ha greomp eur zell var ar bed. Hen ive, ar bed-ma, ' zo evel eun ograou braz, savet en he bloumm dindan toen cíhlaz ar firmamant, hag .NHO 310 VAR AR BEDEN .NTO ennhan pep tra zo ive great gant urz, gant pouez, gant muzur ; pep tra hen deuz he vent, he cíhobari, he renk, he vouez ; savet eo bet gant eur mestr micherour, hag ar micherour peur-cíhreat ganthan he labour, en em dennaz a gostez evid reÔ he blas dían ograouer. Va Breudeup ha va Cíhoarezed kristen, níen em faziomp ket ; pe ni a gavo mad pe ni a gavo drouk, e maomp, pep unan acíhanomp, dirag ograou an Aotrou Doue ; ha Doue a cíhortoz, a vel petra raÔmp euz he ograou. Evit-han, evit her meuli eo great, ha ni a zo gal- vet da rei mouez ha skiant dían ograou-ze. E tleomp, evel pa lavarfen, dastum dindan hon dourn, sklerijen an heol, sked ar stered, hiboud an dour, trouz an avel, krosmol ar gurun, liou kaer ar bleunviou, kanaouen al laboused ; e tleomp ouzpenn ha dreist-holl ó rak en ograou ar bed ni a zo ar gaera korzen ! ó lakaad hor mouez da heul hon dourn, evit reÔ skiant hag urz vad dían holl gorzennou dishenvel, ha dougen betek an holl cíhalloudek meuleudiou an holl draou krouet. An nep eta ne bed ket, a vank da reÔ díhe vadobe- rour ha díhe vestr ar veuleudi a dle da reÔ díhezan ; mired a ra ouzpenn na bignfe betek ennhan meuleudiou an holl draou krouet ; dre he faot an holl grouidigez a zo, en despet díhezan, dalcíhet er prizoun : Vanitati enim creatura subjecta est non volens. (Rom. 8-20). An den a zilez ar beden, níeo mui din euz ar renk huel a zalcíh er bed. Truez a meuz ouz he ingratiri, truez a meuz ive ouz he zallentez. .NHO VAR AR BEDEN 311 .NTO Petra omp-ni, va Breudeur ker, ken paour, ken pin- vidik ? Eur meudadik douar digaset ennhan buez gant an Aotrou Doue, mez barnet da zistrei e douar díar pred merket gant ar brovidanz. Ha keit ha ma vezimp o treuzi ar pennad hent a zisparti hor cíhavel diocíh hor bez, níeuz ket bet lavaret díheomp : ę Gra euz da dammik buez an implij az pezo cíhoant ! Ľ Keit ha ma vevomp lagad Doue a zo, noz-deiz, o para varnomp, ha da heur hor maro e kavimp an Doue-ze ouz hor gortoz var dreuziou an eternite, ar valanz en he zourn evid poueza hor buez hed-da-hed. Níeo ket awalcíh eta, klask ober mad hon treuz er bed-ma ; evit treuzi ar bed-ma ne vezomp ket pell ; red eo dreist holl, poania da oher mad hon treuz er bed-all. An amzer a dremen ; an eternite a joum, hag en eternite-ze, ni a zastumo ar pez hon devezo hadet epad ar vuez-ma. Sounjomp pe na zounjomp ket, evit an eternite, eun eternite eŁruz pe valeŁruz, eo e labouromp var an douar. Hogen, va Breudeur ker, pe seurt labour, dreizomp hon-unan, a cíhellomp-ni da ober : 1į Hor spered a zo ken eaz da douella, ar pecíhed a cíhoar en em zicíhiza gant kement a izign, ma taolomp had, aliez heb goud díheomp, e liorz an ifern e leacíh taol e liorz ar baradoz. 2į Hor cíhaloun baour a zo ken dinerz, ken douget dían drouk, ma lezomp a gostez ar mad a garfemp da ober evit ober an drouk a garfemp da lezel a gostez : Video meliora, proboque, deteriora sequor. .NHO 312 VAR AR BEDEN .NTO 3į Hent ar vuez a zo ken digoumpez, ar bed kel leun a skouer fall, an drouk-spered ker karget a fallagriez, guenojen ar vertuz ker striz, ma zeo diez braz, zoken evid ar re ho deuz muia c'hoant da zerc'hel mad, na zeufe ket eun tamm poultren, eur strinkad fank benak da sklabeza hon ene paour ! 4į Hag eur veach hon ene blounset, gouliet, astennet var an hent, marteze lazet gant ar pecíhet, penaoz la- kaad ar iecíhed, ar vuez da zistrei ? ha kavet e vezo-hen eur vaz da harpa ar beachour skuiz ha dinerz ? Eur c'houlaouen, da sklerijenna 'n den amc'houlou ? Er zaviou tenn, er pignou rust, ha dond a raio eur Simon Sirene da zizamma an tremeniad ? Ha mar digouez da nerz an derzien beza treacíh da nerz ar vuez, d'an dentasion rei lamm d'an ene, pa vezo Lazar sebeliet e bez ar pecíhed, ha kleved e vezo eur vouez o lavared : Lazar, sav ac'h-al-lec'h-se: Veni foras ! Respount a raan : ia, ho cíhavoud a cíhellomp, mez ního cíhlaskomp ket en dro díheomp. En dro díheomp petra ' velomp-ni ? tud eveldíomp, ken dizounj, ken dicíhalloud ha ni ? Aliez e leacíh beza evid hon dourn eur vaz mad díhon harpa, e vezond dindan hon troad eur mean-ruill mad díhon diskar. Mez ar pez ne ma ket e galloud an den a zo e galloud Doue, heb gras Doue, ne cíhellan ober an disterra tra evit gounid ar baradoz ; ne cíhellan ket sokenocíh ka- voud ar cíhoant, ar zounj da cíhounid ar baradoz-se : gant gras Doue er cíhountrol níeuz netra hag a ve dreist va nerz : Omnia possum. .NHO VAR AR BEDEN 313 .NTO Mez, ó ha setu ouz petra e rankomp taol evez mad, ó Doue dre justiz ne vank netra dían den. Mar hon deuz kollet hor cíhurunen : kurunen hor zantelez, kurunen hor galloud, kurunen hon euruzded, piou da damal, nemed-omp. Dre vadelez eta, netra ken, eo e ro Doue díheomp kement a ro. Hogen, va Breudeur, an nep níeo dleour a netra, a cíhell abarz astenn he zourn, merka pe geit ; penaoz ha da biou ecíh astenno an dourn-ze, ha Doue, var bouez kement-ma, hen deuz diskleriet he volontez. Euz he holl cíhrasou níeuz nemed unan, unan hebken, ar cíhras da bedi, hag a ve roet heb he goulen ; he holl cíhrasou all ne vezont roet nemed díar beden ; evid ho cíhavoud, eo red ho goulen. Mez ive ar beden, eur beden great mad, na cíhell ket mankoud da veza selaouet gant Doue. * * * ß 1er. Ar beden a dle beza nerzuz. Setu e toull ho tor, ar vamm guisket paour, stenet he zal gant an dienez. Var he breacíh e toug eur cíhrouadu- rik bihan ; eun all a zalcíh krog gant he zournik, e korn he zavancher. En eur labourad evit tud pinvidik an douar, an tad a gollaz he vuez, hag he cíhreg, gant he bugaligou hag he faourentez, a rank, evid terri he naoun, beva divar an aluzen. Eur veach bep en amzer, unan euz ar vugale a lavar : ę Va mamm, naoun a meuz ! Ľ Hag ar vamm da ginnig díhezan ne gav nemed he daŽlou. Pa he cíhlevit o lava- .NHO 314 VAR AR BEDEN .NTO red : ę En hanv Doue, truez, cíhui hag ho cíheuz da ziwered ; truez ouz ar vamm, truez ouz ar vugaligou divisk ha divara ! Ľ ha ne zantitóhu ket ho kaloun ocíh en em domma hag eur vouez o lavared : ę Kemer truez, ha ro aluzen. Ľ Mad, va Breudeur ker, ma vez hor cíhaloun-ni tene- reat pa glevomp peden eur paour estren, penaoz kaloun ker karantezuz hon Doue a cíhelfe chomm ien ha di- druez dirak peden he grouadur ? Nann, nann, va Breudeur ker ! ar beden a dle beza nerzuz. (ß eil). Pellocíh e zaan : ar beden a rank beza nerzuz. An dud aliez a vank dího ger. Mad da lavared : eur bromesa ne goust ket ; fall da zevenoud, da zigas ho ger da vir : evid en em zislavared e klaskont, e kavont kant var gant digarez. Aliez all pa brometont, e prometont ar pez a zo dreist ho galloud, hag en desped dího bolontez vad e rankont mankoud dího ger. Doue er cíhountrol, a zalcíh atao mad da gement a lavar ; atao he cíhalloud a dizo keit hag he bromesa, ha dindan boan da vankoud díhezan he-unan, ne cíhell mankoud da zigas he bromesa da vir. Hogen lavaret hen deuz : ę Goulennit ha ho pezo, klaskit hag e kavot, skoit var an or, hag an or en em zigoro. Ľ Dalcíhet eo eta divar bouez he bromesa, ha pa cíhoulennomp e rank reÔ. Setu perak evidon-me níoun ket souezet pa velan Eli o tigas, bep eil tro ervez he cíhoant, ar glao pe ar zecíhor .NHO VAR AR BEDEN 315 .NTO var an douar ; níoun ket souezet pa velan Moizez, dre nerz he beden, o rei, epad ar stourmad, ar gounid da bobl Israel. Dre ar beden eme, zant Bernard, e trecíhomp an holl cíhalloudek : Oratio vincit invincibilem : dreizhi e lakeomp eur vreacíh da Zoue, ar vreacíh a bardoun, da ziarbenn ar vreacíh all, ar vreacíh a sko : lakaad a reomp an Aotrou Doue da stourm oud-han he-unan : hen dercíhel a reomp e ger : Petitis et fiet vobis. Eaz eo goude holl anavoud a beleacíh e teu nerz ar beden. Ha cíhoant ho cíheuz-cíhoui da veza selaouet gant eun tad ? kiit da gavoud mab an tad-se, mar krog ar mab en ho tourn, mac'h en em daol evel d'oc'h ha d'hoc'h heul d'an daoulin dirak he dad, mar laka he beden var ho peden, lavarit heb aoun : ę Selaouet ounn ! Ľ Mad, va Breudeur, ni a gav mab an ti díhor cíhas betek Doue. En em ginnig a ra díheomp he-unan ; evel en em glemm a ra zoken rak ma ne deomp ket atao díhe heul : ę Usquequo non petistis quidquam ! pedit hag ho pezo ; e leacíh ma viot o pedi, me a vezo ganheocíh en ho touez. Pedit eta, pedit atao, red mad eo pedi heb en em skuiza morse. Ľ Hag evid lakaad ar skouer vad e kichen ar gourcíhe- men, e tremen he-unan an noz o pedi : Erat pernoctans in oratione Dei. Setu perak ar zent holl ho deuz en em roet díar beden ; cíhoant am befe da lavared eo ar beden he deuz ho great ar pez ma zint. .NHO 316 VAR AR BEDEN .NTO Rak-se, va Breudeur ker, dilezel ar beden a zo eur malheur braz evid eun ene ; rak-se cíhoaz, disprijoud ar beden eo ar brasa euz an holl valeuriou. Eun den klanv a cíhell esperoud ar iecíhed, keit ha ma kendalcíh da gemered ar remejou mad a eneb he derzien ; pa lavaro ę En holl remejou ne meuz fizianz hebed ha ne gemerin nikun anezho, Ľ eur burzud eo mar teu ar cíhlanvour da vad. Lod, er goud a raan, a respounto marteze : Me a bed, ha koulzgoude ! Cíhui a bed, ha koulzgoude ! Koulzgoude petra, va breur paour, va cíhoar ger ? Selaouit, ha cíhui her guelo. * * * Perak hor pedennou ne vezont ket atao selaouet. Goulen a rit, ha beteg-henn, ho koulen níeo ket bet selaouet gant Doue, a lavarit ! Ama sant Ogustin a cíhoulen ouzocíh díhe dro : 1į Piou ' ocíh-cíhoui ? 2į Petra ' cíhoulennit-hu ? 3į Penaoz e rit-hu ho koulen ? Ha kerkent ar memez sant a respount evidomp : 1į Kalz tud a bed, ha ne ma int ket, ne cíhoulennont ket beza mignouned dían Aotrou Doue : Mali petitis ; 2į Kalz a bed, hag a cíhoulen traou noazuz dího ene : Mala petitis ; 3į Kalz a bed, mez ho feden níeo ket great en doare ma fell da Zoue : Male petitis. .NHO VAR AR BEDEN 317 .NTO Setu aze an tri mank braz hag a zeu, an eil pe hegile, avechou zoken ho zri var eun dro, da renta didalvoud hor peden. Ha da genta, lod a bed, heb beza, nag heb klask en em lakaad en eur stad vad dirak Doue : Mali petitis. Eur galoun disklabez a becíhed, ervez S. Jakob a Nizib, a zo aleiz guellocíh peden eged an holl gomzou a cíhell hor muzellou da lavared. Eun ene mad ha ne ra nemed en em zercíhel gant karantez dirag Doue, a denno varnhan grasou an Env kalz kentocíh eged na raio holl goulennou eur galoun stag ouz ar pecíhed. Beza er stad a cíhras pe gaoud eur guir cíhoant da zilezel an dizurz, setu eta, araog pep tra all, ar pez a cíhell lakaad an Aotrou Doue da gleved hor peden. Euz a gement-se, me ho kemer hocíh unan da destou.. Kavoud a rit e toull ho tor eur paour hag a vag ou- zocíh en he galoun eur gasouni direzoun. Ken aliez gueach ha ma kav an dro, ne vank morse dího tispri- joud, dího tismeganzi. Eur veach, diou ha teir, lakeomp tregont gueach mar kirit, ecíh ankounacíhait he ingra- tiri hag an implij fall a ra euz ho madoberou ; mez dond a raio eun devez ma lavarod : ę Evid an anaoudegez vad a ziskouez, e talv nebeud díin ober díhezan ar vad a raan ! Hag hen dilezot. E leacíh ar paour dirak ar pinvidik, kemeromp ar pecíher dirak Doue. Ar pecíhet a zo enebour an holl cíhalloudek : Euz a holl vadoberou he Grouer ne ra ken implij nemed evit .NHO 318 VAR AR BEDEN .NTO melkonia he vadoberour : Dizenori a ra he hano ; her goud a ra ha koulzgoude falloud a ra díhezan kender- cíhel da veva en dizurz. Hag e sounj díheocíh e cíhalfe Doue selaou eun hevelep peden ? Ne dle ket hen ober, ha níher gra ket. Setu hen o vond, var he gar a vrezel, da beur-zistruja pobl IsraŽl. En eun taol kount, dourn an Aotrou Doue en em astenn a dreuz an hent evid hen diar- benn. Diskaret var an douar, hag o velet ar cíhoun- troun o virvi dija en dro díhe izili evel en eur cíhorf anter-varo, Antiochus, ar roue difeiz, a ra he beden da Zoue. Goulen a ra trugarez ha pardoun, ha Doue díhezan na pardoun na trugarez ne ro : pecíher eo, ha guir cíhoant da zistrei níhen deuz ket : mervel a ra heb ma ve bet selaouet he beden. Va Breudeur ker, hag anavoud a reomp-ni brema perak kement a bedennou a jomm dinerz ha dicíhal- loud. Piou ac'hanomp a c'hell e guirionez lavared : ne meuz, me, pecíhed hebed var va cíhoustianz, pe mar deuz unan benak ne meuz ken aket nemed da ober anhezan pinijen. Pa sko ar boan, an dristidigez, ar cíhlenved var dor hon ti, neuze guir eo,e teu da zounj díheomp a Zoue ; keme- red a reomp, goude beza hen dilezet re bell, hent an iliz. Pedi a reomp, rak ma rankomp anzao níeuz nemed Doue hag a c'helfe, e guirionez, ober d'heomp ar vad a cíhoulennomp. .NHO VAR AR BEDEN 319 .NTO Mez Doue, euz he gostez, ha ne cíhelfe ket respount d'heomp : ę Piou oc'h-c'houi, a be bann, a be gevren ? Níocíh ket euz va jervicherien ; níhocíh anavezan ket. Ľ ó ę Eo, hocíh anavoud a raan. Keit ha ma kavit euruz- ded en ho tizurz, ne brizit ket dond da mí cíhaoud ; dourn ar malheur eo ho tigas ; mez ho pecíhed a zigasit d'hocíh heul ; diout-han ne fell ket díheocíh distaga ho kaloun, ho pedi a raan da zistrei, ne zistroit ket ; cíhoui a mí fed da gemered ouzocíh truez : truez hebed na ge- merin. Distroit ouzin, ha me zistroio ouzocíh ; va zelaouit ha me ho selaouo. Ľ Ouzpenn ma pedomp aliez gant eur galoun stag ouz ar pecíhed, e pedomp aliesocíh marteze evit goulenn traou noazuz díhon ene paour : Mala petitis. Va Breudeur ker, pa reomp var-n-omp hon unan eur zell piz ha leal, e rankomp anzao e zeuz en hor spered kalz a denvalijen hag en hor cíhaloun kalz a zempladurez. Acíhano kement a bedennou great da Zoue evit goulenn, aliez heb he zounjal, traou noazuz díhor zilvi- digez. Pouezomp mad, hor pedennou ha guelomp. Goulenn a reomp, mar kirit, iec'hed ar c'horf. En- han he-unan ar goulen a zo mad, rak e touez holl vadou ar bed-ma, ar iecíhed a zalcíh ar renk kenta : heb iecíhed na danvez, nag enor ne zigasont eur guir blija- dur. Mez marteze ar iecíhed a cíhoulennit a dle kas da fall eur iecíhed all a huellocíh priz : iecíhed an ene ! Nag a bet a zo bet digaset varzu Doue gant ar cíhlenved, ha .NHO 320 VAR AR BEDEN .NTO gant ar iecíhed pelleat diout-han. Eur prosez ho cíheuz ; goulenn a rit digant Doue ar cíhras díher gounid ; ha marteze, mar her gounezit, rak ma rit eur prosez disleal, cíhoui a raio gaou ouz ho nesa, ha var eun dro, gaou ouzocíh hocíhóunan. Goulenn a reomp enoriou, danvez, galloud ! ha beza vez-hen atao evit galloud guellocíh servicha Doue, evit ober brasocíh aluzennou, evit reÔ talvoudusocíh skouer vad ? her cíhredi, her zounjal a reomp marteze ; mez marteze ive an Aotrou Doue hag a lenn e plegou muia kuzet kaloun an den, a vel ne reomp díhezan hor peden nemed er guel a falz plijadureziou ar bed-ma : ar berra hent evid hor cíholl, evel ar pounnera taol a cíhelfe da skei varn-omp, e ve selaou hor peden, ha rei díheomp ar pez a cíhoulennomp, ha neuze, tad mad ha gouezieg, e nacíh ouzomp evid hor mad, ar pez a fell díheomp da gavoud. En em glemm a reomp aliez, her goud a raan ; mez, eun deiz da zond, pa anavezimp mad hor guir interest, e lavarimp gant sant Ogustin : Bennoz díheocíh, o va Doue, rak ma selaouit acíhanon ervez izomou va zilvidigez ha nann ervez ioulou faziuz va cíhaloun. Euz ar seurt pedennou-ze, ker stank koulzgoude en hon touez, e teu Doue díen em glemm el leoriou sakr ; ę Servire me fecisti peccatis tuis, et laborem mihi prúbuisti iniquitatibus tuis : Cíhoant ho cíheuz e kemerfen perz en ho pecíhejou, hag ho tizurziou a mí laka necíhet. Dre bleg va cíhaloun, hon douget dího zelaou ; ha koulzgoude, mar selaouan, e lakaan e dourn va cíhrouadur ar goun- tel-ehun a dle laza he ene : Perak na heulit-hu ket ar .NHO VAR AR BEDEN 321 .NTO venojen merket ganhen : Quúrite primum regnum Dei et hśc omnia adjicientur vobis. Gloar Doue, baradoz Doue, silvidigez an ene, er penn kenta ; an traou all, en eil renk, ha cíhoaz ne dleit ho goulen nemed e ke- ment ha ma cíhallont hocíh harpa var hent an Envou. Respount a reot marteze díin : ę evidon-me, ar pez a cíhoulennan dreist pep tra, eo ma reno karantez Doue e mí cíhaloun, ha ma vezin atao treacíh da mí holl dechou fall, ha koulzgoude, en desped da mí fedennou, pet gueach na vez ket va zempladurez treacíh da mí bo- lontez vad. Ľ Va Breudeur ha va Cíhoarezet kristen, ho komz a cíhell beza guir ; kared a rit Doue ; ne cíhoulennit digant- han nemed ar cíhras díher cíhared muiocíh hag evelkent e rankit aliez lavared : ho pet ouzin truez, o va Doue, pecíher paour ma zoun. Mez piou da damal : Doue, ar beden, pe cíhui ? Va Breudeur ker, ne damallomp na Doue nag ar beden ; en em damallomp hon unan, rak aliez ne bedomp ket en doare ma zeo dleet. Kement hini a lavaro : ę Aotrou, aotrou ! Ľ ne gavo ket a zigemer e rouantelez an Env. Red eo, pedi gant eur guir cíhoant da jervicha Doue ; red eo pa beder, goulenn ar pez ' zo mad ; mez red eo ivez her goulenn ervad, evel ma fell da Zoue. 1į Red eo pedi gant humilite ha gant resped. Doue zalcíh penn díar re ourgouilluz hag a ro he cíhras díar re humpl. Guelit ar farizian hag ar publikan. Ar cíhenta a ia er penn, huella euz an templ ; ne briz na plega he 21 .NHO 322 VAR AR BEDEN .NTO dal na plega he cíhlin ; e leacíh displega he izomou e tispleg ar mad a gav ganthan a ra. Egile, daoulinet, pleget he benn, a sko var boull he galoun : anzao a ra pegen doaniuz eo he stad ; pardounet eo. Va Breudeur, penaoz e pedomp-ni ; pe seurt resped e zigasomp-ni díhon heul en ilizou Jesus-Krist ? pa gao- zeomp ouz Doue, ha diskouez a reomp-ni ker braz resped a ziskouezomp dirak eun den hag a zo er cíhargou huel ? 2į Red eo pedi gant evez. Eur gomz, skrifet el leoriou sakr, a gouez var benn kalz acíhanomp : Populus hic labiis me honorat, cor autem ejus longe est a me. Ped gueach ne bedomp-ni ket a cíhinou hebken ? Hor penn ' zo dizolo, hon daoulin pleget, hor muzellou a finv : Labiis me honorat. ó Mez hor spered, mez hor cíhaloun, peleacíh e maint ? Doue koulzgoude a zell ouz ar galoun da genta ha dreist pep tra : Deus autem intuitur cor. Penaoz esperoud hor zelaouo ma níen em zelaouomp ket hon unan. Pa vank, dre hor faot hon unan, hor spered hag hor cíhaloun da bedi da heul hor cíhorf, ar beden a goll he hano : níeo mui nemed trouz muzellou. 3į Erfin, va Breudeur ker, peleacíh e ma ar re a bed gant eur guir feiz ; ar re a lavar : Si vis, potes me mun- dare ; peleacíh ar re a gendalcíh da bedi, heb en em skuiza ; a cíhortoz, a laka gortoz var gortoz (Expecta, reexpecta) ken na blijo gant Doue ho zelaou ? Ha cíhoant ho cíheuz-cíhoui da veled eur beden great evel ma zeo dleet ?ó ę Ha setu, eme an Aviel, eur vaouez a Ganan o tond da gavoud Jezuz, en eur grial : Aotrou, .NHO VAR AR BEDEN 323 .NTO ho pet truez ouzin, rak va mercíh a zo gwall gaset gant an droug-spered. ó Ha Jezuz ne respountaz ger, hag he ziskibien tostaad out-han ha lavared : kasit-hi diou- zocíh, rak krial a ra var hor lercíh. ó Ha Jezuz lavared díhezi : níounn digaset nemed evit ar re euz pobl Israel ho deuz izom a zikour. Hag hi dond, hag en em strinka díhe dreid en eur lavared : Aotrou, va jikourit. ó Hag hen respount : Níeo ket mad kemered bara ar vugale evid hen taol díar jas. ó Hag hi lavared : guir eo, Aotrou ; koulzgoude ar jas a zebr ar bruzunachou bara a gouez e starn an daol, euz a dorz ho mestr. Ha Jezuz lavared díhezi : Braz eo ho fizianz ; ra vezo great evidocíh ervez ho cíhoant : Fiat tibi sicut vis. Ľ Hag he mercíh, díar pred-se krak, en em gavaz pare. Va Breudeur ker, e peden ar Gananeen, guelit pebez fizianz, guelit pebez perseveranz ! mez ivez guelit pebez burzud a ra evit-hi mab Doue. Lavared hen deuz : ę E guirionez, e guirionez, mar ho pe feiz, eur feiz, eur fizianz ha ne ve ket brasocíh evid eur cíhreunen seneve, e tiblasfacíh menezion. Ľ Ia, eur beden great mad a zo treacíh da Zoue he-unan. Setu perak, va Breudeur, pedomp, pedomp a greiz kaloun, pedomp heb en em skuiza morse, pedomp evel ma fell da Zoue, ha mar hon deuz aoun na ve ket great mad hor pedennou, da vihana lavaromp aliez : Va Doue, deskit díheomp pedi : Domine, doce nos orare. AMEN. .NPO (324) II Jesus doktor an dud óóóóóóóó Magister vester unus est. Magister vester Christus. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, An dud níen em glevont ket evit rei dían nesa ar pez a zo d'an nesa : níen em glevont ket muiocíh evit rei da Zoue ar pez zo da Zoue. Ouz piou senti ? Ar bed-ma, zo evel eun horolach. En horolach, pep tra hen deuz he renk, he labour. Hogen, me vel er bed, he renk, he labour merket dían Env, díal loan mud, dían heol, díar vreunen blouz... Daoust hag an den a ve lezet gant Doue da veza fall pe vad ervez he volontez, da vont a gleiz, a zeou, ervez ma sonj ?.. An dra-ze ne cíhell ket beza. Hen eo roue an douar hag a dle kaout ive, ó muiocíh, ó a rank kaout ive he renk, he labour, he benn beach. Ha krouet e ve hen evit traou ar bed-ma hebken ? Nann. An dra-ze ne cíhell ket beza. Er bed, petra zo ? Enoriou, madou, plijaduriou. Mez tremen a reont. Keit ha ma padont e lezont cíhoaz ar galoun goullo : Affer, affer... Aliez dího heul e teu neacíh .NHO JESUS DOKTOR AN DUD 325 .NTO ha poan... Ne zavont ket an den dreist a loened mud.... Ha goude beza tanveat anezho e ranker lavaret : Vani- tas, vanitatum et omnia vanitas. Ia, koumoul, traou netra, holl draou ar bed-ma, prśter amare Deum et illi soli servire. Setu aze evit petra eo bet krouet an den : evit ana- voud Doue, he garet, he zervicha. Mez piou a zesko díheomp anaout Doue ? Piou he garet, he zervicha evel ma zeo red ? ó Magister vester, unus est, christus. * * * Pa deu eun den da glask hon trei a du ganthan, tri cíhoulen da ober : 1į Piou ocíhócíhoui hag a berz piou e teuit ? 2į Pe seurt mennoz ho tigas ? 3į Ha gouzout a ritócíhoui mad, ar pez a glaskit deski d'heomp. Jesus-Krist a zo deuet hag a respount : Piou ocíh- cíhoui ? ó Mab Doue ha Doue va-unan. Euz he berz e teuan. Mab Doue... etc... Testeni au brophetet ; ó tes- teni an Tad hag ar Speret Santel : Hic est filius meus dilectus in quo mihi bene complacui ; ó testeni ginevelez, buez, maro, burzudou hor Zalver ; testeni he Ebestel... Testeni ar sperejou brasa... Mar deo maro Sokrat, maro eun den fur, a lavare unan, maro Jesus ' zo maro eun Doue. Dirak Napoleon, eun devez, eur general a lavare traou divar benn ar relijion. ę ó Keuz a meuz, a lavaraz .NHO 326 JESUS DOKTOR AN DUD .NTO díezhan an Impalaer, da veza ho kreat general. Me anavez pell ' zo petra eo eun den ha Jesus-Krist a zo ouspenn eun den, kredit acíhanon. Ľ Doue eo, eta, ha guir hen deuz da zont da gelenn ha da veza selaouet. Pe seurt mennoz hen digas ? ó Pe seurt mennoz ? Guelit petra ' reas : Transiit benefaciendo et sanando omnes ; petra lavaras : Beati qui persecutionem... beati qui... ; petra hen deuz savet etouez an dud : Jam non dicam vos servos, sed amicos... Netra ken kaer eget he vuez penn-da-benn, netra ker kaer, ive, ha ken gla- cíharus eget he varo... Daou zevez araog ma varvas, etc... Ma hen deuz prezeget níeo ket bet, sur, evithan he-unan. Rak níhen deuz kavet, etouez an dud, anaou- degez vad hebed. Ha gouzout a rea hen mad ar pez a glaske deski díheomp ? ó Ia, rag Doue eo. Doue a vel pep tra, ' ana- vez pep tra. ó Ar religion hen deuz skignet a zo al liamm a stag an den deuz an Aotrou Doue ha deuz ar baradoz. Jesus-Krist ' anavez mad petra eo Doue, petra cíhoulen, pehini eo an hent da vont dían Env. Anavoud a ra ive petra eo an den, rak den eo he- unan : Tentatum per omnia pro similitudine absque peccato. Ne cíhell ket eta hon troumpla. Ha rak-se eo hon doktor, hor guir mestr-skol... Red eo eta he zelaou, senti outhan. Muiocíh zo : .NHO JESUS DOKTOR AN DUD 327 .NTO * * * Magister vester unus est Christus : n'euz doktor all hebed nemet-han. Hag e teufe eun eal da brezeg díheocíh eun Aviel dizhenvel, níher cíhredit ket, eme sant Paol. Ha koulz- koude, prezeg a rear eneb Aviel Jesus-Krist. Ama, adarre, tri goulen da ober. 1į Piou ocíh-cíhoui ; 2į a berz piou e teuit ; 3į ha goud mad a rit ar pez a lavarit ? Piou ocíh-cíhoui ? Selaouit sant Paol (II. Tim. 3. 1.) : Erunt homines, seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes ingratis, scelesti, sine affectione, sine pace, criminatores incontinentes, sine benignitate, proditores, protervi, timidi et voluptatum amatores magis quam Dei, habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes, et hos devita semper discentes et nunquam ad scientiam veritatis, pervenientes, resistunt veritati, homines corrupti mente ; reprobi circa fidem... A berz piou e teuont... Setu Voltaire, Rousseau, Lu- ther, setu ar falz-doktoret deuz hon amzer : a berz piou e teufont nemet a berz an hini a lakeaz da genta 'n den da fazia pa lavaraz díezhan : Nequaquam moriemini, sed eritis sicut dii scientes bonum et malum. ó A berz hennez, ive, e teu ar re ' ra hirio brezel da religion dre al leoriou fall, dre ar cíhazetennou milliget, dre an dud fall hag a zo paet evit distaga an den deuz Doue. Sellit, .NHO 328 JESUS DOKTOR AN DUD .NTO guelit, selaouit. Petra ra dían den-ze ar pab... an iliz... ar relijion ? Drouk ebet. Ha koulzkoude, mantruz eo klevet ar pez a lavar en ho enep. Tud milliget ! ho la- bour a voue bet lavaret gant Jesus diwall out-han : Si me persecuti sunt, et vos persequuntur. Pe seurt mennoz ho deuz ? A fructibus eorum cognos- cetis eos. Petra ' lavar Jesus-Krist, an Iliz, he ministred ? Karet Doue, en em garet hon-unan ervez Doue, karet an nesa. Hag hi petra ' lavaront ? Ar religion ! mad da netra. Petra lakeont en he leacíh ? ó Doue an aour, doue an enor, doue ar blijadur... Tud digar ! O lavaret dían dud níeuz Doue na baradoz hebet, ne lezont gant ar paour, ó gant an daou farz deuz tud ar bed-ma, ó netra dího frealzi en ho foaniou. Ar religion ebken a skor al labourer, a ro frealzidi- gez d'an den klanv, a zoupla anken an den glac'haret, a ro esperanz pa goller an dud, a ro nerz da zougen ar cíhroaziou... Tud paour a vo ar muia atao. Daelou vo bepred. Ha neuze, abred pe zivezad, e vo ar vered ; ennhi, holl draou an douar a iel e teuz. Hag anavoud a reont ar pez ma kozeont divar he benn ? ó Nann. ó Me zo ' vont da galvez : ó iit díar skol gant eur cíhal- vez ; me zo ' vont da vortolod : ó iit díar skol gant eun den a vor. Mad, abarz komz a religion eo red he studia ; ó gouzout mad petra eo Doue ; ó kaout skiant ar zent. .NHO JESUS DOKTOR AN DUD 329 .NTO Hag ar fals doktoret ? Gant piou int bet er skol ? Gant tud fall ha na ouzont netra. Morse eta ne veritont beza selaouet. Evelse bezet great. * * * .NPO III Prezegen var Zakramant an Aoter óóóóóóóóóóó Ego sum panis vitś Me ' zo ar bara a vuez. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Adorasion ' zo en ho parrez. Holl e teufot díober an adorasion. Holl e rafot eur gofesion vad hag eur gom- munion evel ma zeo dleet. Mez ar gommunion, kristenien, níeo ket da gemeret hebken, bep tro ma ve adorasion pe mission en eur barrez, níeo ket da gemeret hebken, eur veach ar bloaz da bask, mez da gemer aliez, cíhoant a mí beffe da lavaret da gemeret bemdez. Ego sum panis vitś : me zo 'r bara ' laka da veva, eme Jesus-Krist. Rak-se, an hini hen deuz cíhoant da veva ervez Jesus-Krist a dle kemeret aliez euz ar bara-ze. Hag e karfen lavaret deocíh, hirio, e berr gomzou, an dalvoudegez a cíhelfot da denna deuz ar gommunion. Sant Thomas, o kozeal divar benn Sakramant an Aoter a lavare : Beza 'z eo eur bara, eun tammik henvel deuz an hini ' ve kavet var an daol e pep ti. Doue, evit chomm ganheomp, hen deuz kemeret liou ha blaz ar .NHO VAR ZAKRAMANT AN AOTER 331 .NTO bara, rak ma ra Sakramant an Aoter evit hon ene ar pez a ra 'r bara evit ar c'horf. Hogen, evit ar cíhorf, ar bara ' deu : 1a) da rei díheomp a nevez an nerz a gollomp dre hon labour ; 2l) ar bara hon laka da greski ; 3de) ar bara hon laka da veza laouen. Evit hon ene, Sakramant an Aoter a ra ar memez tra. * * * Ar gommunion a deu da renevezi hon nerz. Va Breudeur ha va Cíhoarezed kristen, nerz a gol- lomp, bemdez. Evit hor cíhorf netra surrocíh. E berr am- zer e zafe da netra ma na vemp, atao, var ervez. Eur zacíh goullo ne jom ket pell en he zav, a lavare hon Tadou koz. Dribi ' ranker. Níeuz par díar bara evit dercíbel an den en he bloum. Doue, evel dre virakl, a laka 'r bara-ze díober heol en hon izili ha goad en hor goazied. Mad, kristenien, ar pez a ziguez evit ar cíhorf a ziguez, ive, evit hon ene. ę Er bed-ma, ' lavare sant Ogustin, e roomp taoliou, avechou. Mez skoet e ve var- níhomp ive taoliou. Hag aliez an taoliou-ze ' ve ken pounner, ma na zantomp mui tammik nerz ebet en hon ene. Ľ Piou en ho touez, va Breudeur ker, zoken an hini zo 'r guella gant Doue, níhen deuz ket, avechou, santet he dammik kaloun o vankout díezhan ? Piou, díeur mare pe da vare deuz he vuez, níhen deuz ket bet difizianz deuz an dud, diskredet var an Aotrou Doue ha bet ten- .NHO 332 VAR ZAKRAMANT AN AOTER .NTO tet da glask he blijadur er bed, var digarez ma zeo diez kerzet var hent ar baradoz ? Oh ' díar mareou-ze, dreist holl, pa vez ar galoun kaset da netra, pa vez an ene kemeret, gounezet gant an drouk-spered, díar mareou-ze eo mad mont da gommunia. Gellout a reomp, sur eo, kaout nerz da stourm en eur ober actou a feiz, a esperanz, a garantez. Chacha cíhellomp, dre ar beden, gras Doue varnhomp. Mez netra ne roio dían ene kement a nerz eget ar gommunion. ó ę An hini ' zreb va cíhorf hag a ev va goad er gommunion, eme Jesus, a vezo ennhon- me ha me vezo ennhan : Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem in me manet et ego in eo. Ľ Daoust, Breudeur ha Cíhoarezet kristen, ha bresk e cíhelfemp beza, ha dinerz a cíhelfemp en em zantout cíhoaz, pa vezomp harpet var hor Zalver Jesus-Krist. Histor : Sonis e Patay. O vont díar stourmat, eur mi- gnon a cíhoulenne diganthan ha níhen doa ket aon. Sonis hen doa kommuniet deuz ar mintin, en devez-se. Hag en eur lakaat he zourn var he beultrin, e lavaras : ę Doue ' zo aze : rak petra 'm beffe aon ? Ľ * * * Ar gommunion a ro nerz díhon ene ; a ro dezhi an nerz a goll bemdez, dre an tentasionou, evel ma ro 'r bara nerz díar cíhorf goude ma ve bet dinerzet gant tomder an heol pe skorn ar goan. Mez níeo ket avoallacíh kaout nerz en hon ene. Red eo he lakaat da zigeri, da greski. Níeuz forz pegen krenv .NHO VAR ZAKRAMANT AN AOTER 333 .NTO e vo eun den, ma chomm, atao, bihan e vo eun dra fall awalc'h... Eun devez, sant Ogustin ' oa, gant glacíhar ha mel- koni, o sonjal en he vuez tremenet. Ha leacíh hen doa 'r paour-keaz den, da lakaat he speret diez. Er penn kenta deuz he vuez oa bet gwall droet gant ar bed. Dile- zet hen doa he vuez fall : deut oa varzu Doue. Hag e sounje penaoz en em gemer ar guella evit dont da veza, nann eur zant, mez eun den mad. Hag e klevaz eur vouez o lavaret díezhan : ę Ogustin, Ľ kea da gommunia. Ma zez da gommunia, níeo ket Ľ Doue ' vezo chenchet ennhoud, mez te vezo chenchet Ľ e Doue. Ľ Da lavaret eo, va Breudeur ker, ma zez da gom- munia níeo ket Jesus a gemero plegou fall Ogustin, mez Ogustin a gemero karantez Doue , madelez Doue, justis Doue. Deuz a zen dont da veza henvel ouz Doue ! Setu aze hag a zo brasaat, kreski. Hag e guirionez, va Breudeur ker, ar re ' ia da gom- munia aliez, ó nann holl evelkent, rak lod ne gom- muniont ket evel ma zeo dleet, lod ne deuont dían daol zantel nemet dre voazamant hag ennho ar gommunion a ra, evel eul louzou kemeret araog he vare, var eun den klanv, óó mez ar re ' ra kommunionou mad a zo, en ho buez, eun dra benag euz a Zoue. Ho drem a zoug varzu ennho ; ho cíhomz leun a zousder a ra plijadur ; en ho speret e zo eun dra benag hag a entent guellocíh an traou, en ho bolontez eun nerz hag ho foulz, atao, díober mad..., etc. Histor sant Hyacinthe... .NHO 334 VAR ZAKRAMANT AN AOTER .NTO * * * Ar gommunion a deu da rei levenez. Digarez a ve kavet da jomm heb kommunia. Ma ve red dalcíher ar galoun atao e stad da vont da gommunia, neuze na ve plijadur ebet ken... neuze, na dans, na par- doun, na foar. Hennez eo, lavar an dud. Selaouit brema lavar Jesus. Eur veach, Jesus a rea eun diskuiza, e kichen eur puns, pa deuaz eur placíh iaouank da gercíhat dour. Ar plac'h iaouank-ze he doa klasket, 'n dra cíhelle, he flijadur ebarz er bed. Er plijadureziou-ze he devoa lezet zoken, tammou deuz he enor. Ha Jesus a lavaraz díezhi : ę Oh ! ma guesfet pegement e zo muiocíh a blijadur o c'heul an Aotro Doue : Si scires donum Dei ! Ľ Hag e guirionez, va Breudeur ker, daoust hag ar plija- duriou a ro ar bed a cíhell beza lakeat e kemm gant ar plijaduriou a ro an Aotrou Doue. Holl ho peuz bet kemeret kalz pe nebeut deuz plijaduriou ar bed. Ous- penn-ze, beza ' zo en ho zouez ha níint ket difennet... Mad, pet gueach eo bet karget ho kaloun gant ar pli- jaduriou-ze ? Daoust hag aliez ního deuz ket lezet var ho lerc'h tritidigez ha morc'hed ? Ar guir, blijadur, an hini ' laka 'n den eŁrus, eo an hini c'heller kemeret heb aon na mez. Plijaduriou ar bed ' zo prenved enho... Mez ar plijaduriou a gaver gant an Aotrou Doue a zo iac'h ha sansun bepred. Ar c'hristen a zigemer, aliez, hag e giz ma zeo dleet, Jesus en he galon dre ar gom- munion, a vo laouen he lagad atao, eŁn he zell, eaz he .NHO VAR ZAKRAMANT AN AOTER 335 .NTO goustianz, etc... Menecíh, súurzet, tud devot, ral e ve du ho zal... * * * Kemerit, eta, hirio, ar mennoz santel da gommunia alies ha da gommunia mad. Var an douar e vezocíh euru- soc'h... Er baradoz e vezocíh sent divezatocíh. Evel-se beza great. * * * .NPO IV An Heur Zantel óóóóóóóóóóó Meur a heur, tremenet en hor buez. Evit piou ? En eur ober petra ? Pegement a dalvont, dreist holl, dirag Doue ? Hag holl int-hi bet heuriou santel ? Setu eun heur all, an Heur Zantel he hano ! Penaoz hag e peleacíh he zremen guellocíh eget ama. Eun devez tremenet e cíharz aoteriou Jesus a dalv dek kant tremenet er bed : Quia melior est dies una in atriis tuis super millia. Ps. LXXXIII. * * * E petra sounjal epad an heur-ma ? Gueach all sant Paol a lavare : Christus heri, hodie et in sścula : Jesus-Krist a voa deacíh, a zo hirio, hag a vezo da viken. Jesus-Krist a ioa deacíh : Evit hon prena : ó E Bethlehem, ó E Nazaret, ó Var ar groaz, ó o klask an danvad dianket. Ha ni, deacíh ive marteze, ne zounjemp ket ennhan, níher zelaouemp ket, a decíhe pell. .NHO AN HEUR ZANTEL 337 .NTO Jesus-Krist a zo hirio. Evit hor mad, hor zelaou : ó Var an Aoter : Cum dilexisset suos, in finem dilexit eos. Ni ive hirio, ó tost díezhan, ó a unan ganthan... Oh ! nag hir eo an noz ! Veni, noli tardare... Omnia sunt parata. Jesus-Krist varcíhoas kenta : Er gommunion hag o lavaret díheomp : Ego ero mer- ces tua magna nimis. Ha ni: Vivo ego, jam non ego, vivit vero in me Christus. Jesus-Krist, varcíhoas goude : Hor cíhurunen en Env. Ha ni neuze, eurus ganthan da viken. Sounjomp mad en teir guirionez-se. * * * Va Breudeur ker, er bed-ma pep tra ' dremen. Treme- net eo ive an heur-ma. Komzet hon deuz kaloun ha kaloun gant Jesus-Krist. ó Hen trugarekeat, ó her meulet, ó hon deuz ; ó goulennet he cíhrasou, ó goulennet dreist-holl ma vo iviziken, peb heur henvel deuz houn-ma,tremenet dirak Doue, er guel a Zoue, o veuli Doue, evit ma teuio var- lercíh, eun heur eurusocíh... eun heur heb fin, heb kemeskaillou a boan, a dristidigez... heur ar baradoz. * * * - Ha brema, lavaromp : Kenavo, o va Jesus! Pe vel- 22 .NHO 338 AN HEUR ZANTEL .NTO locíh cíhoaz : Jesus deuet da mí heul dre ho karantez : In pace, in idipsum dormiam et requiescam. Evel eur cíhrouadur var galoun he vamm, ra gouskin en eur zonjal ennocíh, en ho madelez, en ho karantez, en ho peocíh, en eur lavaret : Meulet ra viot, hirio, varcíhoas, da viken. AMEN. * * * .NPO V Aliou eur pastor díhe barrisionis goude eur mission pe adorasion óóóóóóóóóóóó Regnum Dei intra vos est. Cíhoui zo brema, e rouantelez Doue. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Eun dra gaer eo guelet, epad eiz devez, eun iliz leun a dud diredet ennhi evit pedi Doue, evit selaou komzou Doue, evit deski lezen Doue, evit meuli Doue, goulen pardoun ouz Doue. Ha koulskoude setu ar pez hon deuz guelet er zizun dremenet. Deut ocíh holl, pedet ho cíheuz, keuz ho peuz bet dího pecíhejou... Transtulit quoque Dominus peccatum tuum, non morieris. Ar peocíh a zo great etre Doue ha cíhui : holl ocíh brema bugale da Zoue. Doue ' zo eat ganeocíh euz an iliz-ma dího ti : Depositum custodi. Grit ma níhen devezo ket a geuz : taolit evez d'he goll, díher guerza : grit ma cíhen em blijo ganeocíh. Mez evit-se grit evel eun iliz deuz ho ti : 1a) Eun ti a beden, a veuleudi da Zone ; 2l) Eun ti a respet, a zoujans Doue ; 3de) Eun ti a urz vad, a berz an holl ; 4re) Eun ti a garantez, etre peb den. .NHO 340 ALIOU EUR PASTOR GOUDE EUR MISSION .NTO * * * 1.óó Eun ti a beden. óó Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. Ar beden eo bara, magadurez an ene. Pedi mintin ha noz, pedi holl, koz ha iaouank, mestr ha mevel, deski díar vugale pedi, dercíhel mad ma pe- dint. Tad ha mamm ha na zeskont ket dího bugale pedi, tad ha mamm evit hanter hebken. 2. óó Eun ti a respet óó Ger ebet morse enep ar reli- jion. Respet ive da hano Doue : morse, na sakreou na nondeou. ó Respet cíhoaz dían den he-unan : Komz vil, komz lous hebet morse. Beilla dreist holl, e kever an dra-ze, e kever ar vugale iaouank hag e kever ar miti- zien. Rak, siwas ! aliez placíh ha mevel a goll bugel. 3. óó Eun ti a labour ervez Doue, a labour kinniget da Zoue. Peb den a rank labourat ervez he stad : Lod gant ho fluen, lod gant ar cíhi-koun, lod gant ar bal, an alar... Al labour n'eo ket eun dizenor. An didalvez a zalc'h dindan an heol eur plas didalvoud. Mez en eur labourat evit ar cíhorf, labouromp ive evit hon ene... Lod a la- bour enep Doue, lod heb kaout sounj a Zoue. Labou- romp da heul an Aotrou Doue... Labouromp atao a du gant Doue. 4. óó Ti a urz vad. Peocíh ha karantez etre an daou bried : Anez e veffent evel daou cíhaleouner, chaden- net an eil ouz egile. .NHO ALIOU EUR PASTOR GOUDE EUR MISSION 341 .NTO Skuer vad a berz ar pennou tiegez. ó Mar lavarit dího mevellien : kit da labourat heb mont asames gantho, e reint, sur, labour fall. Mez mar lavarit díezho : Deomp díar park, ha ma labourit gantho kewred, e raint la- bour vad. Evelse ive, ma lavarit dího pugale, dího me- vellien : iit dían ofern, iit a govez, lavarit ho peden- nou heb ober hocíh-unan ar pez a lavarit díezho, ne rint ket kalz a van. Mez, ma lavarit díezho ober eun dra benag hag a rit hocíh-unan, e rint atao anezhan a volon- tez vad. Dorn karantezuz, mez ive nerzus, evit renka pep tra ha pep den : Firmiter et suaviter. Lakaat eun hual dían troad re skanv, eur vistign díar penn re avelek, eur vorail en nor, dían trezenner. Arabat lakaat ar vaz en t‚n, mez he espern, ha ma vez red, labourad ganthi. Goude an dra-ze holl, ma na cíheller dont da renka mad an tiegez, ne eller ober tra all nemet vouela ha pedi... Histor santez Monica ha sant Augustin. Monica í cíhounezaz dre he daelou, he fedennou, he mab da Zoue. Griit eveldíhi. Nerzuz eo bepred ar beden var kaloun Doue. AMEN. * * * .NPO (342) Ne 'z eus netra war ar bajenn-maŮ. .NPO (343) PEMPED LODEN * .NPO (344) Ne 'z eus netra war ar bajenn-maŮ. .NPO I Ar sarmoun var ar pecíhet, kempennet ha renket evit beza great en eur pardon óóóóóóóóóóóóó Peccavi, et quid mihi accidit triste ? Pecíhet e meuz, ha pe seurt droug a zo c'hoarvezet ganhen-me ? VA BREUDEUR KER, An Aotrou Doue a lavar dían dud : ę Bezit santel abalamour ma zoun santel va-unan. Ľ Beva heb san- telez a zo mond a eneb bolontez an Aotrou Doue. Rak níhen deuz hor cíhrouet nemet evit ma vezimp, goude eur vuez digaillar var an douar, sent ha sentezet en he varadoz. An iliz, díhe zro, a zeu epad ar bloaz, da selebri gouel ar re, euz he bugale varo, a cíhell guella, dre ho buez direbech beza skuer vad he bugale veo, hag a lavar d'heomp holl : ę Bet int ar pez ma zocíh, ha cíhoui, dího tro a zo galvet da veza ar pez ma zint, gant ma kerzfot dre ar memez arouden gantho. Ľ Oh ! her gouzout a raan, lod a zo hag a respount : ę Ia, va Doue ! cíhoant hon deuz da veza sent : poania ' raimp evit her beza : mez galloud an den a zo bihan ; .NHO 346 VAR AR PECíHET MARVEL .NTO cíhoui, o va Doue, a zo braz hocíh hini, ha cíhoui eneou dija eŁrus a zo nerzus ho peden : astennit ho tourn díhon rÍn, díhon harpa ! Ľ Hag evel-se, gant poania mad ha gant skoazel an Env da heul, e talcíhont dis- klabez ho ene. Mez lod all, ó ha stankaad a ra bemdez an niver anezho, ó lod all a lavar : ę Bezet sant an nep a garo ; evidon-me, na sant ne dounn, na sant na vezin ! Ha da betra mad ? Ľ Pecíhet e meuz pecíhi a rin cíhoaz. Ha perak nann ? Goude pecíhi pe seurt droug a zo eta, cíhoarvezet ga- nhen-me ? Peccavi et quid mihi accidit triste ? Ľ Rak ma tleomp evel Jesus-Krist klask distrei ar re a fazi ha miret ouz ar re vad da fallgalouni e teuan, hirio, da ziskuez deocíh hen deuz ar pecíhet, a holl viskoaz, koulz hag hirio en deiz, tennet gwaleur var benn an den. * * * Va Breudeur kristen, eun impalaer en he rouantelez, eur jeneral e penn he arme, eur cíhabiten var he lestr a dle, araog pep tra, merka he renk hag he zever da bep hini. Goude ma ho devez diskouezet ho rouden d'an holl e tleont gouarn, gant karantez evit guir, mez ive gant fermder, ha pa zeu eur re benag, dre ho faot ha gant goe- ziegez, da derri ho urzou, an impalaer, ar jeneral, ar cíhabiten a dle kastiza kement hini a vank d'he zever. Eun dourn evit rekoumpansi, eun dourn all evit punisa, setu hebken e pe cíhiz e cíhallont dercíhel an urz vad. .NHO VAR A PECíHET MARVEL 347 .NTO Hogen, va Breudeur ker, dreist holl bennou braz ar bed-ma e zeuz eur Roue ; eur Roue brasocíh, galloudu- socíh eget ar re all ; eur Roue hag hen deuz da cíhouarn, nann eur rouantelez hebken, mez an Env, an douar ha kement a zo etre an douar hag an Env. Hag ar Roue-ze, rag ma ra pep tra gant pouez ha diocíh vuzur, a verk da bep unan acíhanomp dre be rouden kerzet : petra da ober, diocíh petra en em viret ; ha rak ma zeo santel, e fell díezhan, dreist pep tra, e ren- fe an urz-vad etouez he zujidi. Setu perak euz he berz, ar cíhaera promesaou great dían nep a ra mad ho dever, mez ive, ar pounnera gourdrouzou douget a enep ar re a vank díhen ober. Hag ar gourdrouzou-ze níint ket, deuz he berz, spountaillou bugale na krosmol avel. Ho digas a ra da vir ervez he cíhoant dían heur mar plij ganthan hag en despet da bep tra. Selaouit kentocíh ha guelit. An testeniou ne vankont ket. * * * Ne vankont ket en amzer a zo dija eat abiou. 1į Evit kastiza 'r pecíhet, Doue ne espernaz ket an daou zen kenta, he grouadurien muia karet. Adam hag Eva í zo ganthan lakeat da ren var holl draou an douar. Lojet er baradoz terrestr, e tremenont ho amzer en eur blijadur heb he far ; ního deuz na diouer, na dienez a netra ; nag enkrez, na poan a voulcíh ho eurusded. Mez en eun taol kount, me ho guel barnet da .NHO 348 VAR AR PECíHET MARVEL .NTO cíhounid ho bara divar bouez ho diouvreacíh, barnet ouspenn díar poaniou, díar cíhlenvejou ha zoken d'ar maro. Ha perak eur blaneden ken dishenvel diocíh ar bla- neden genta ? Eun dra í zo bet penn-kaoz ha níeuz ne- met unan : ar pecíhet. 2į Doue na zellaz ket peger braz oa niver an dud ma tlie skei varnho. Var dro cíhuezek kant vloaz goude krouidigez ar bed... etc. Danevel an dour-beuz. 3į Doue na espernaz ket ar pennou kurunet. Ni, avechou, dirag ar pennou braz a rank stoui hon tal ha choum da zounjal. Doue var an huella pennou a ziskarg aliez ar pounnerra taol... Danevel ar pez a cíhoarvezaz gant Balthazar : mane, thecel, phares... etc. 4į Doue na espernaz ket he bobl muia karet. E korn an hent, eun den beuzet en he zaelou... etc. Petra oa kear Jerusalem... Hirio enterret holl... etc. Vú nobis quia peccavimus. 5į Doue ne espernaz ket he vab he-unan... etc. Mez, a lavarot marteze díin, Jesus-Krist hen deuz la- varet : ę Quis ex vobis, arguet me de peccato ! Ľ Guir eo, va Breudeur ker. Mez kred eo evit ar pecíher. Dle ar pecíher a rank, eta da baea. Ha penaoz benag ma zoa he-unan teir gueach pur, teir gueach santel, setu hen .NHO VAR AR PECíHET MARVEL 349 .NTO aze ; guelit e pe stuz : kurunen spern, tachou... etc... Labour ar pecíhet. Setu kentel an amzer dremenet. * * * Mar greomp eur zell en dro díheomp, ni a gavo eur gentel all. Mervel a velomp, trouz ha lazerez a zao, goad a red ; reuz, naonegez, goalinier a bep giz en em astenn var an dud ha perak ? Pep hini a lako, er pez a garo, ar penn-kaoz a gement- se holl, mez evidon-me, pa ho guelan, a zeu da zounj d'in euz a gomz al leoriou sakr : Rumphúa, fames et flagella, super iniquos creata sunt. Eur roue... etc. : lezit da dremen justis ar Roue ! Ha me, pa zellan ouz trubuillou ha gualeuriou ar bed-ma, a zeblant díin guelet ive, varnho skrivet : ę Lezit da dre- men justis Doue ! Ľ Mez, a lavarot marteze díin ę Me, a meuz pecíhet me, ha ne zeuz ganhen diguezet droug ebet : Peccavi et quid mihi accidit triste ? Ľ Va Breudeur ker, mar díeo guir kement-se, krenit muiocíh a ze. Seul huellocíh e vez savet ar morzol, seul bounerrocíh e vez an taol a gouez var an anne. Doue a cíhed ; gedal a cíhell, amzer hen deuz ; mez e ma savet he vreacíh ; abred pe zivezad he zourn a ziskenno. Kre- nit, rag da grena ho cíheuz leacíh. Beteg-henn, cíhoui ' .NHO 350 VAR AR PECíHET MARVEL .NTO zo bet espernet ! Mes en dro deocíh nag a bet hini a zo bet skoet ! Perak an den iaouank-se, maro e kreiz he vrud ? Pet gueach ne lavaraz hen ket : Peccavi et quid accidit mihi triste ? Hirio, kouezet ar morzol var an anne. ó Perak ar placíh-ze a rank plega he fenn dirag an dud all : en he cíhaloun e respounte : pecíhi a raan mez e kuz ; bi- ken den na vouezo netra : Hirio, kouezet ar morzol var an anne. ó Perak an tad, ar vamm-ze o skuilla daelou, e korn ar park ? Aliez a vech oant bet aliet da ziorren mad ho bugale. Ober a reant skouarn vouzar ; hag hirio, pa ho deuz a veacíh eun tamm bara direbech en ho zi ho-unan, ha marteze pa rankont mont díhe glask a zor da zor, e lavaront hi ive : kouezet ar morzol var an anne. Pecíhet e meuz : Peccavi et quid mihi accidit triste ? Evit guir, madou ho cíheuz, marteze. Marteze, ous- penn e zocíh doujet, enoret, istimet zoken. Evit komz evel ma komzit : ar voul a zo ganeocíh hag e ruil a rit en tu ma karit. Ha neuze, sounn ho penn, en des- pet da rebechou ho koustians, cíhoui ' lavar : Peccavi et quid mihi accidit triste ? Hag ar re vad en eur ho kue- led a lavar, marteze, díhocíh heul : da betra beza ver- tuzuz ? Ar re fall ho deuz ar muia chanz. Gaou ha fazi, va Breudeur ker. Pecíher, pecíherez ocíh, hag espernet, evelkent. Mez abalamour da biou ha da betra ? Marteze, en ho ti, eur vamm, eur pried, eur bugel bihan, savet ho daou zourn varzu an Env a lavar : ę Va cíhrouadur eo, va fried eo, va zad, va mamm eo ; .NHO VAR AR PECíHET MARVEL 351 .NTO ho cíhared a dlean, ho cíhared a raan : Parce Domine : truez, trugarez, pardoun ! Ľ Hag ho dourn astennet aziocíh ho penn a ziarbenn dourn an Aotrou Doue. Marteze, cíhoaz, etouez ho techou fall, hocíh oberou digoustianz e zeuz eur pleg mad benag hag eun neubeut oberou kristen. Ha sounj ho cíheuz cíhoui euz ar paour keaz, bet díezhan an aluzen e toull ho tor, hag a la- vare en eur vont kuit : ę Va Doue, me zo paour, ne cíhellan rei nemet va feden ; cíhoui a zo pinvidik ha trugarezuz, paeit eta, cíhoui, va dle ; roit dían den hen deuz kemeret ouzin truez, priz an tamm bara hen deuz lakeat e mí dourn, talvoudegez ar pez dillad hen deuz taolet var va diouskoaz noaz. Ľ Ha Doue, digor he skouarn da beden ar paour mad a lavaraz díhe dro : ę Ia, red eo díin rekoumpansi ar pez hen deuz great an den-ze ha rak ne cíhellin ket e rekoumpansi er bed all, rekoumpansomp anezhan er bed-ma ; roomp díezhan ar pez a glask : danvez, iecíhet, plijadur. Ľ Pae didal- voud, roet da dud ken didalvoud hag hen, a lavar sant Ogustin : Receperunt mercedem suam, vani vanam. Doue a bae dle ar paour. Mez díhe dro e cíhoulenno beza paet, varlercíh ; hag an nep na bae ket var an douar, a ranko paea en eternite. Er bed-ma, zoken, ma ve roet díin da lenn en ho ka- loun, dindan skeud eun eurusded faziuz, petra a gafen- me ? Fode parietem. Setu eun aval ouz ar brank. Seblantout a ra beza iacíh mad. Digorit hen. Eur prenv kuzet en he greiz a .NHO 352 VAR AR PECíHET MARVEL .NTO zo e tribi he galoun. Eur frouezen eo ha níen em virje ket ; kollet eo ive, ganthi, he blaz vad. ó Evelse, ar pecíhet a zo evel eur prenv e kaloun an den. Toulla, pikad, dribi ' ra. Hag ar pecíher pa en em bouez, pa ín em zelaou mad a rank anzav ha lavaret he-unan : ę Oh ! na pegement muiocíh oa skanv va cíhaloun, laouen va spered, díar mare míoa disklabez va ene ! * * * Ha brema, eur gomz cíhoaz hag e meuz achu. Gueach all e teuaz tud da gavout sant Iann-Vadezour hag e cíhoulen-jont outhan : ę Tu qui es ? Piou ocíh-tu ? Petra ' lavarit acíhanocíh hocíh-unan ? Quid dicis de teipso. Ľ Me ive, a berz Doue, a cíhoulen ouzocíh hirio : ę Piou ocíh ? Petra ' lavarit acíhanocíh hocíh-unan ? Ľ Ne cíhoulennan ket e pe di e maocíh o chomm, pe hano ocíh, pe cíhoui ' zo paour, pinvidik, desket, dizesk, koz pe iaouank. Goulen a raan : ę Piou ocíh dirag Doue, e pe stad e ma hocíh ene, petra dalv evit an eternite. Ľ Her goud a raan, her goud a rit ive, eur mission, ma permet Doue, a vezo er bloavez a zeu roet en ho parrez. (1) Her gortoz a rit gant plijadur. Mez, va Breudeur ker, evit ma tougo frouez mad ha puill, ho cíheuz a vrema eul labour da ober. Eun tiek mad, araog mare an hada, a velan o kloza he bark, o stanka var he dro, o ticíhroza, o tistanka, o .NFO (1) Ar zarmoun oa great evit pardoun Plodiern. .NHO VAR AR PECíHET MARVEL 353 .NTO tilouzaoui an douar, o kas ebarz an teil, an treaz, ar bizin a cíhell ober muia vad. Neuze, mez neuze ebken, e taol he cíhreun var an irvi. Cíhoui ive, va Breudeur ker, ho cíheuz ho tachen da labourat. Ha klozet mad eo var he zro, ha difrosted mad an douar, ha níeo hen ket sklabezet gant al lou- zeier fall ? Dever pep unan eo hen anavoud, hag a vre- ma lakaat he boan evit ma kouezo, dían heur merket, greun Doue var an dachen labouret mad. * * * Sant Macíhouarn benniget, mar díeo cíhoui, ó hag evidon-me hen cíhred stard, ó ar zant a enoromp e meur a barrez all, dindan hano sant Houarne pe sant Herve, ecíh anavezan ho puez. Dond a rejot var an douar gant daoulagad klozet ouz sklerijen an deiz. Mez, ar pez ' zo guell, daoulagad ho speret a ioa digor frank da sklerijen ar feiz. Diouskouarn ho kaloun, níoant ket bouzar ouz komzou Doue. Deuet ocíh da veza eur zant braz. Grit, pa zeo cíhoui patron ar beg douar-ma, grit ma vezo ar re ho deuz savet an iliz-ma en hocíh enor hag ho kemeret evit ho alvokad dirag Doue, grit ma vezint holl kuitibunan, din acíhanocíh ha din euz ar baradoz. Evel-se bezet great. * * * 23 .NPO II Sarmoun ar Folgoat, kempennet ha renket evit pardoun bras Itroun Varia 'r Porzou óóóóóóóóó Janua cúli, ora pro nobis. Porz an Envou, pedit evidomp. VA BREUDEUR KER, Setu hen eta, digouezet an deiz euruz ma reomp ennhan, pardoun Itroun Varia 'r Porzou. Her goud a rit, brud ar japel-ma a zo skignet e pep korn Breiz-Izel, abaoue ma zeo bet savet. En hor raog, a holl viskoaz, a dost, a bell, a bep tu tro var dro, hon tud koz a zirede ama gant prez, gant mall ha gant dudi. Diez e kavjent ma ne vije ket deuet, bep bloaz, eul loden euz pep parrez, unan benag euz pep ti, da ginnig díar Vercíhez sakr anaoudegez vad ha pedennou ar re all gant ho fedennou ho-unan. Hag eu- rus en em gavent pa zistroent var ho cíhiz, goude beza pedet mamm Doue da zercíhel evitho digor, dor, porz ar baradoz. Eveldího, setu cíhoui dího tro, diredet stank ha stank, gant ar memez feiz, ar memez fizianz, ar memez ka- rantez. .NHO AR VERCíHEZ PORZ AN ENVOU 355 .NTO Guercíhez sakr, pa ze guir eo evidocíh e teuan koulz hag hi, roit díin ar cíhraz da ziskouez penaoz e tigasit da vir an hano a zougit ama, hano Itroun Varia 'r Porzou. Digoret ho cíheuz evidomp dor, porz an Envou, klo- zet porz, dor an ifern : ó En eur rei díheomp, en ho mab ker, eur Zalver karantezus ; ó en eur ziskouez díheomp, dre skouer ho puez, hent santel ar baradoz ; ó en eur viret, dre ho skoazel gallouduz, ne fallgaloun- femp ket hed hor beach. * * * Ar Vercíhez, en he mab, he deuz roet díheomp eur Zalver. Va Breudeur ker, er bed-ma, netra ne bad ; en dro díheomp hag ennhomp hon-unan, pep tra í dremen evel an dour-red. Tamm ha tamm, deiz goude deiz, hor buez en em denn kuit, da cíhortoz an heur, merket gant Doue, hag a dle hon diskar er bez. Mez, pa hon devezo tennet hon halanad diveza, ne vezo ket peur-achu hor planeden. Varlercíh buez verr ar bed-ma, e tigor buez hir an eternite. Hag en eternite, me vel diou zor dishenvel. Var unan eur skrivanier bras hen deuz merket: ę Me zo great gant justis Doue. Drei- zon-me, e zear da di an daelou heb ean, da lojeiz an ankeniou garo. Ha kement hini a ia dreist va zreujou a rank lezel an esperans a drenv. Ľ ó Houma, va Breudeur ker, eo dor spountuz an ifern. Eunn or all a zo ha varnhi me a zeblant guelet skrivet : ę Lagad hebet na velaz, na skouarn na glevaz, na kaloun .NHO 356 AR VERCíHEZ PORZ AN ENVOU .NTO den na cíhellaz koumpren, ar pez hen deuz an Aotrou Doue lakeat a gostez evit ar re her cíhar. Ľ Houma, an nor eurus, an nor zantel, eo dor ar baradoz. Hag unan anezho ho diou a zigoro eun deiz evidomp. Her goud a rit, er penn kenta, an ifern níoa ket great evit an den. Goude eur vuez eurus var an douar-ma e zoamp galvet, heb rankout mervel da bignat varzu palez aour an Dreindet sakr ha da danva eno da viken, eul levenez cíhoaz brasocíh e kreiz eur cíhloar heb he far. Mez goud a rit ive, ar pez a cíhoarvezaz gant hor lignez paour. Hor mamm, var ali trubard an drouk- speret ha gounezet gant liou touellus ar frouezen difen- net, a zizentaz ouz Doue. Ha kerkent e serraz outhi hag ouzomp porz an Envou hag e tigoraz porz an ifern, klozet ouzomp beteg an deiz-se. Piou, a nevez, va Breudeur ker, a zigoro an nor zarret hag a zerro an nor zigor ? Brema trivacíh kant eiz vloaz ha pevar ugent, e bro sao-heol, e veve eur placíh iaouank. Ha sada, a berz Doue, eun eal o tisken varzu ennhi hag o lavaret : ę Me ho salud leun a cíhras, an Aotrou Doue ' zo ganeocíh. Ľ Hag ar vercíh respount da gannad Doue : ę Ecce ancilla Domini : servicherez oun da Zoue. Ra vezo great e m' cíhever, ervez a lavarit. Ľ Itroun Varia 'r Porzou, ia, cíhoui ' zo hanvet mad ; ia, cíhoui ' ro díheomp hor Zalver. Eur vaouez a gollaz achanomp, eur vaouez a ro díheomp ar vuez. .NHO AR VERCíHEZ PORZ AN ENVOU 357 .NTO Bet omp holl var hon daoulin dirag ho poltred : en ho tourn deou, klozet etre ho pizied evit he difenn ouzomp e talcíhit ar frouezen fall a brennaz dor an Env, a zigoraz dor an ifern. Mez, var bleg ho preacíh kleiz, evel evit hen diskouez, her cíhinnig díheomp, e tougit ar frouezen a vuez, ar mab benniget ho cíheuz roet dían dud evit ho frena ; divar ho parlen eo pignet da zigeri dor an Env, da gloza dor an ifern. Itroun Varia ar Porzou, ra viot benniget dreist an holl gragez ha benniget ar frouez ho cíheuz douget. Ho mab eo hor cíhenta Salver, hag ervez eun eskob braz, cíhoui a zo deuet da veza evel eun eil Jesus-Krist, evel eun eil Salver ar bed. * * * Mez, va Breudeur ker, evit mont tre, níeo ket awalcíh e ve digor dor an ti, red eo cíhoaz e kemerfet an hent a gas varzu an nor-ze. Hogen, siouaz ! evit kalz a dud, mar díoa er baradoz terrestr, diou vezen dishenvel : guezen ar vuez ha guezen ar maro, an diou vezen-ze a zo cíhoaz en ho zav a bep tu díheomp ha daou hent dishenvel a gas varzu ennho. Stank int ar re a gemer skouer divar hon tad hag hor mamm genta. Ni, va Breudeur ker, kemeromp skouer divar ar Vercíhez Sakr. Anaout a rit he buez. Araok he ginivelez, ar profet digoret dirazhan, gant Doue, leor an amzer da zont, a lavare divar he fenn : ę Piou eo an hini a bign euz a .NHO 358 AR VERCíHEZ PORZ AN ENVOU .NTO greiz an douar frost, dudiuz evel ar goulou-deiz, kaer evel al loar, sklerijennus evel an heol ha nerzus evel eun arme linennet evit ar stourmad. Ľ Ha kaerocíh, sklerijennusocíh cíhoaz en em ziskuezaz goude he donedigez etouez an dud. Konseved eo bet dinam a bep souilladurez ha bevet he deuz dibecíh hed he amzer. Abred, var barlen eur vamm fur, santez Anna, e teskas anavoud ha karet Doue. Dían oad a dri bloaz en em dennaz en templ, pell diouz an trous, pell diouz danjerou ar bed, evit en em rei holl da Zoue. An Hini í gav abeg beteg e kurunen an heol, e buez ar vercíh iaouank ne gave mank ebed : Macula non est in te. Hag e lavaraz : ę Hi a vezo mamm va mab muia karet. Ľ Anaout a rit he cíharantez evit he mab. Pa glaskas Herodes, lakaat Jesus díar maro, evit sa- vetei he vuez, Mari a guita pep tra : bro, kerent, mignou- ned hag en em guz en eur vro estren. ó Pa zeo eun droad, dianket Jesus-Krist e kear Jerusalem, epad tri devez e ra goulen anezhan a bep tu. Ne baouez ken na díeo ganthi kavet. Ha pa her guel, ne cíhell ket miret da ziskuez he cíharantez: ę Va mab paour ! tri devez ma kuillan daelou en eur da glask : Ecce jam triduo, pater tuus et ego, dolentes querebamus te. Da heur he varo, epad ma teue an holl díhen dispri- jout, ar vamm baour, pell da gemeret mez pe aon, a zo en he zav, e troad ar groaz, deuet e kreiz ar vourrevien da rei díezhan an diveza merk a garantez. .NHO AR VERCíHEZ PORZ AN ENVOU 359 .NTO Ha Jesus-Krist, eur veach pignet en Env, Mari he vamm na cíhoulen mui nemet nijal varzu ennhan. Mervel a ra díhe zro, nann dre glenved na dre gosni, mez dre nerz he cíharantez evit Jesus-Krist. Kristenien, va Breudeur, goulen a rit pehini eo hent ar vuez, hent an Env. Setu hen aze, kerzit dreizhan ; varnhan e kavot roudou Jesus-Krist, roudou ar Vercíhez, roudou ar zent, ar zentezet maro en hor raok. Hennez eo an hent mad ha níeuz hent mad nemethan. * * * Mez, a respountot marteze díin : ę Níeo ket bolontez a vank, mez hon nerz a zo ker bihan hag an danjerou ' zo ker stank. Ľ Ia, va Breudeur ker, ar bed a zo fall, an danjerou í zo stank, hon nerz a zo bihan. Her goud a raan koulz ha cíhoui, rag holl omp euz ar memez lignez, euz ar memez wenn, holl e vevomp e kreiz ar memez dan- jerou. Mez selaouit eun dra. Setu en ho ti, eur cíhrouadurik bihan. Gostl da gozeal níeo ket : goestl da vale ken nebeut... etc... Ar rest evel ó Sarmoun ar Folgoat, pajen 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . * * * Ha brema, Guercíhez, grit ma ne deuio nikun acíha- nomp, dre hon dallentez hon-unan, da brenna dor ar .NHO 360 AR VERCíHEZ PORZ AN ENVOU baradoz ganeocíh digoret díheomp ; grit ma ne zigorimp ket dor an ifern ho cíheuz klozet ; hon harpit hed hor beach, krogit en hon dourn da ren acíhanomp ! Ha pa zaimp dirag ho mab a dle hor barn, bezit hon alvoka- dez ; lavarit : ę Va mab, ro díezho digemer. Hi eo ar Ľ vugale all az poa díin roet var menez Kalvar. Digor Ľ frank evitho dor ar baradoz ! Ľ Evel-se bezet great. * * * .NPO III Digor evit ober sarmoun ar Folgoat, níeuz forz e pe seurt pardoun, en enor da vamm Doue óóóóóóóóó Ecce filius tuus, ecce mater tua. Setu aze ho mab, setu aze ho mamm. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Karet, meuli, pedi a reomp ar zent deiz ho fardoun, deiz ho gouel a vez, evidomp-ni ive, eun deiz a cíhouel, eun deiz a bardoun. Mad a reomp, va Breudeur ker. Evel díomp int euz a lignez Adam hag Eva ; hor Breudeur int dirag Doue. Rak-se, dre bleg ho wenn hag ho cíhaloun int douget evit hor mad hag e klaskont hon eurusded. A hent all, hi en hor raog, ho deuz treuzet ar bed-ma, anavezet he boaniou, ranket stourm ouz he zanjerou ; gouzout a reont pegement e koust beza mad ; e tleont, rak-se, kaout ouzomp truez. Goud a reont, ouspenn, ho deuz var an douar, karet Doue a greis ho cíhaloun, int bet, dího zro, karet ganthan. Hag ar pez a ra hirio, en Envou, al loden vrasa euz ho eurusded, eo rak ma cíhouzont ne cíhell .NHO 362 DIGOR ALL EVIT SARMOUN AR FOLGOAT .NTO mui netra ober díhezo koll ar garantez-se. Piou goudeze a cíhelfe nacíh eo braz ho galloud dirak Doue ? Koulsgoude, etouez holl zent, holl zentezed ar baradoz, e zeuz unan muiocíh anavezet, muiocíh karet, muioc'h pedet eget ar re all. Dibaot ar barrez ha na ve ket ennhi eur japel benag savet en he enor, dibaot an iliz ha na ve ket ennhi guelet he skeuden hag he aoter. Evel ar pareziou all, muiocíh zoken, eget kalz all, cíhoui he anavez, he meul, he cíhar, he fed. Ho tud koz goude beza savet an iliz-ma a roaz díezhi an Itroun Varia evit patrounez. Ama en em blijent o taoulina dirazhi ; cíhoui, eveldího, stard en ho feiz, a ra, dího tro, evel ma reant. Hirio deiz he fardoun e cíhortozit holl, ma komzfen deocíh divar he fenn, ha divar he fenn eo e teuan ive da lavaret daou cíher : Guercíhez sakr, setu ama ho pugale : Ecce filius tuus Parrisioniz, setu ahont ho mamm : Ecce mater tua. Itroun Varia, va mamm evel ho hini, díheocíh e tlean kozeal euz ho pugale ; dího pugale e tlean komz acíha- nocíh. Grit ma tiskuezin díezho mad, da genta, peger koulz ho cíharit, ó dían eil, e pe cíhiz ha pegement e tleont poania da veza evidocíh bugale direbech. * * * .NPO IV Perak poaniou er bed óóóóóóóóóó Virtus in infirmitate perficitur. VA BREUDEUR KER, Doue a zo eun tad hag eun tad mad. Perak eta, kement all a boan, a dristidigez, etouez an dud ? Setu aze eur gou- len hag a zo aliez a vech en em lakeat dirag va spered. Perak ? Selaouit kentocíh. * * * Ar boan a ren var an douar, 1į evit kastiza ar pecíhed. Adam hag Eva, kenta krouadurien an Aotrou Doue, a voa eurus er baradoz terrestr : na poan, na naon, na klenved, na dienez euz netra. ó En eun taol kount setu hi malheurus ! Perak ? Pecíhet ho devoa. Lusifer ha kals eled all a voa eurus er baradoz... En eun taol kount setu hi en ifern ! Perak ? Pecíhet ho devoa. Poan, tristidigez, melkoni ' zo var an douar. Perak ? Eur zell var hor cíhoustians. .NHO 364 RED EO KARET JESUSóKRIST .NTO * * * Doue an Tad a zo eun tad mad. Perak ' ta poan, tris- tidigez, var an douar ? Selaouit ha komprenit. Poan a zo var an douar evit sounti, aprouvi ar vertuz. ó ę Ha guelet e cíheuz-te va zervicher Job, a lavaraz eun devez, an Aotrou Doue, dían drouk-speret. Setu aze unan ha níeuz ket he bar evit va cíharout. ó Ľ Ia, mez eurus eo : níeo ket diez díezhan ho meuli. Peb tra ' deu da vad evithan. ó Ľ Mad, sko anezhan en he vadou... etc... ó Ľ Sko anhezan, en he gorf, mez arabat e laza, etc. Ľ Ha Job, var he vern teil, goapeat zoken gant he dud, a veule cíhoaz an Aotrou Doue. Poan a zo, tristidigez er bed-ma, evit ma vo meulet an Aotrou Doue dre resinasion he vugale vad. ó Eur zoudard ha n'eo ket bet e tan ar brezel, da c'houzout eo pa zeo eun den a galoun pe enn den spountik. ó Eur cíhristen ha níeo ket bet krog ha krog gant an dristi- digez, da cíhouzout eo pe hen a zo stard pe laosk en he lezen. * * * Doue a zo hon tad hag eun tad mad, perak eta tristi- digez ha poan er bed-ma ? Sellit ha guelit: Setu aze eur groaz ha varnhi ar guella, ar cíharan- tezusa den a zo bet var an douar. ó Guelit he benn, he dreid, he gostez : Oportet christum pati et ita intrare in regnum Dei. .NHO RED EO KARET JESUS-KRIST 365 .NTO Mad, setu aze hor skouer. Hi, ar groaz eo sin ar c'hristen. An aour, e kreiz an t‚n, a zeu flammocíh, an ene kristen e kreiz ar boan, a zeu purocíh. Ar boan a zo digaset gant Doue evit distaga 'r galoun dioc'h traou an douar ha miret na ankounacíhafemp an Env. * * * Doue ' zo hon tad hag eun tad mad ; perak eta poan ha tristidigez er bed-ma ? Eur zell en dro deocíh : nag a bet e kreiz ar iecíhed, ar blijadur, an danvez... a vev pell diouz Doue, heb sounjal e Doue. Doue a sko, ha kerkent e velont pegen dister eo traou ar bed-ma, ar vuez, ar iecíhed, an dan- vez. Distaga ' reont ho cíhaloun diouz ar bed evit he roi da Zoue. Ha vertuziou an den e poan a ve purocíh. Ar baradoz eta, aliez, a zo da heul poaniou. * * * Rak-se e kreiz hor poaniou, roomp meuleudi da Zoue, dougomp anezho holl, gant pasiantet, hag er baradoz, divezatocíh, e vezint roz en hor cíhurunen. Evel-se bezet great. * * * .NPO V Deveriou ar Cíhristen óóóóóóóóóóó Custodite, sollicite, animas vestras. Bezit aketus da ziwall hocíh ene. Dent. iv, 15. VA BREUDEUR HA VA CíHOAREZET KRISTEN, Kenta ' ra eun tiek mad, pa vez karget euz eur gou- manant, eo taol eur zell piz var he holl zouarou ha guelet penaoz renta, an talvoudusa ma cíhell, kement korn- douar a zo stag ouz he di. Lavaret a ra, goudeze : ę Ama, peurach ; ama, koat ha lann-bil ; ama : foenneier ha prajou ; ahount : douar labour, douar guiniz, segal pe ed-du, eiz pe lugumach. ó Setu, e pe cíhiz, e cíhell kaout eost mad e pep takad hag en em binvidikaat gant he labour. * * * Mad va Breudeur ker, ni ' zo ive 'vel labourerien, fermourien, tieien an Aotrou Doue. Eur verouri hen deuz lakeat díheomp etre hon daouarn : hon ene. Díheomp-ni, da lakaat ennhan, pep tra da zont : taol .NHO DEVERIOU AR CíHRISTEN 367 .NTO ennhan had mad, greun mad ; ober peb labour díar mare, díar cíhoulz zo dleet, tenna deuz pep korniel ar pez a cíhell da rei. Arabat e chom-fe korn frost hebed. * * * Eur merour mad, ouspenn ma ra labour a zoare, a daol evez ouz he labour great. Eur vech an amzer e ra eur zell var he zrevad hag e lavar : ę ama, e sav louzeier fall, pred eo cíhouennad ; Ama, eo distank, greomp eur gloued nevez, lakeomp spern var gorn ar cíhleuz, stan- komp an ode-ma, ar riboul-zont ; va cíhoad a ia gant al laer, evesaomp ouz he roudou, a beleacíh e teu, varzu peleacíh e za, pe vent hen deuz he votez... gour- drouzomp. Cíhoui ive, taolit evez. Guelit petra ' zeu mad, taolit evez ouz al louzou fall, lakit tremp : pedit mad ; evesaÔt ouz al laer, pa vez dicíhlaniet an dour roÔt dizal ma tizouro. * * * Penaoz en em gemeret, petra da ober ? Eur vech an amzer, ober eur zell piz var ho kous- tians, evesaat petra vir na docíh guir gristen, ha neuze, mont díal leacíh ma kaver ennhan ar iecíhed. An den klanv a ia da gavoud he vidisin pe he apothiker Ni, kristenien, a zo evidomp savet gant Jesus-Krist eun ti a vedisinerez : ar gador-govez. Lod a gofez bep sizun : mad evit eun darn. .NHO 368 DEVERIOU AR CíHRISTEN .NTO Lod bep pemzek devez : mad ive ; lod bep miz : mad cíhoaz. E parreziou ' zo, eo kemeret ar pleg da zont holl, bep tri miz. Guella kustum a cíhelfed da gaoud eo ar cíhustum-ze. Níeo ket evidomp e komzan, evidocíh eo. Seul vui e chommer van-ha-van, da c'hourlerc'hi, seul brasoc'h diegi a vez. Perak lod na deuont mui. Ha sounjal a rit cíhoui e kavont e ma 'r vironez a du gantho ? ó Nann. Chom- met int pevar, cíhuecíh mis, bloaz, daou marteze. Neuze, da heul meur a zigarez all, eo e teu ar pec'hed a ziegi dího diarbenn. * * * Konfesait, eta, mad hag aliez. Evel-se bezet great. * * * .NPO VI Red eo karet Jesus-Krist óóóóóóóóóó Si quis non amat Dominum nostrum Jesum Christum, anathema sit. Milliget ra vezo an hini ne gar ket an Aotrou Jesus-Krist. DIGOR Non veni pacem mittere sed gladium. ó En eun dorn morzol ar mansouner, en egile kleze ar brezellour... Red eo poania ha labourat. Hogen, lod ' zo tud laosk, difidel, trubard. Setu pe- rak, Si quis non amat Dominum nostrum Jesum Chris- tum anathema sit. Chomm heb karet Jesus-Krist a zo : ó 1į Eun treitouriach, ingrat ha digaloun ; 2į Eun dallen- tez diskiant ha diremed. * * * KENTA LODEN Eun den honest, níhen deuz nemet he cíher. An den leal, stard en he zever en despet da hep tra a vez, atao, estimet. Er cíhountrol, eun den faoz a vez disprijet. Hag 24 .NHO 370 RED EO KARET JESUS-KRIST .NTO er faosoniach-ze, ' zo diou bazen izellocíh evit ar re all. Daou exempl evit rei guellocíh da goumpren. Eun den paour a gav eun den pinvidik. Hag ar pin- vidik, asten he zourn díar paour, her cíhemer evit he vreur. Mez pep tra ' zo diasur, er bed-ma. Ar pinvidik a zeu da veza reuzeudik, hag ar paour rentet ganthan eŁrus, trei kein díhe vadoberour. Ingrat eo, trubard díhe vignoun ; ó disprijet e tle beza. Exempl all. ó Setu diou arme : ó ar cíhanoliou morgousket var ho cíhillourou dir ; pep tra sioul evel pa ve an ankou o para da cíhortoz falcíhad ar zou- dardet. Epad ar stourmad, an drapo a ia araog, a zeu a drenv ; ó var he zro, soudardet kalounek. Ebken unan a jomm a gostez ; trubard eo díhe vro ; disenori a ra he boletennou hag he zabren. Hogen, e peleacíh kaout ar mignoun ingrat, ar zoudard trubard ? Pa zeuomp er bed, stag ouz eun neuden etre ar bara- doz sarret hag an ifern digor, piou a zigoro unan, a zarro egile ? Ni ? ó Nann. Rak beza hon deuz tri cíhouli braz : eur speret tenval, eur volontez dinerz, eur cíhorf kiriek dían holl boaniou. Jesus-Krist a zeu, a zigor an Env, a zarr an ifern, a sklerijen hor speret, e gennerz hor bolontez, a ra díheomp lavaret : Superabundo gau- dio, in omnibus tribulationibus meis. .NHO RED EO KARET JESUS-KRIST 371 .NTO Meur a vignoun a gavomp : mignoun hon taol, hon arcíhant, hon renk. Mez, tempora si fuerint nubila, solus eris. Karantez Jesus-Krist a zo brasocíh. Savet eo var bevar bost ; ó Bethlehem : euz ar Baradoz en eur cíhraou ; ó Nazareth : mab Doue pleget var eun eskemen ; ó Kal- var : an den just etre daou laer, toullet he galoun ; ó An Tabernakl : Salver ar bed, magadurez an den : Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis... ; non dicam vos servos sed amicos. En dizro, petra cíhoulen ? Goulen ma kredimp díhe Aviel, ma vezo hor feiz krenvocíh eget finesaou an drouk-speret ha gevier ar bed. ó Deiz hor badiziant, dezhan ni ' lavaraz : ę Credo. Ľ Pellocíh e za. Dek, kant ger a cíhellit lavaret, krenó vocíh an eil eget egile. Mez eur ger a zo hag a lavar pep tra : me ho kar. Ha Jesus-Krist a cíhoulen hor cíharan- tez evit he garantez, eur garantez guirion, he grizien en hor cíhaloun. óó Deiz hor badiziant cíhoaz, deiz hor pask kenta, ni ' lavaraz : ę Ni ho karo, nann a cíhinou, mez a galoun : ni ho karo a vel kaer dían holl, ni ho karo dizamant ; ho kroaz a vezo va drapo, me ho sou- dard. Ľ Setu aze ar marcíhad, etre ar paour hag ar pinvidik, etre ar zoudard hag he gabiten. Petra ziwez ? Selaouit eun dra cíhoarvezet. En nosvez-se, e varned Jesus-Krist. Per hen doa lavaret: ę Etiamsi oportet me .NHO 372 RED EO KARET JESUS-KRIST .NTO mori tecum non te negabo. Ľ Ha koulskoude, nacíh a ra he vestr, teir gueach. Va Breudeur, ne zastumomp ket ar mean a zo var hon hent evit hen taol ouz sant Per. Dalchomp hen da skei var boull hor cíhaloun. Evel Per omp bet dispar- tiet, evel Per, pa becíhomp, e nacíhomp hon Doue : ę Non hunc, sed Barrabam. Barrabas zo mad evidomp. Laer ha muntrer eo, evel ouzomp Jesus-Krist re vad evidomp : Crucifige. Ľ Doue hor badiziant, madobe- rour, medisin, drapo, holl dilezet gant eur mignoun in- grat, eur zoudard trubard. Tud ar bed hon dizammo : Me ' rank tamall ha lava- ret : ę Mignoun ankounacíhaus, paour dianaoudek, sou- dard treitour. Ľ Ouspen, truez am meuz. Rak : * * * EIL LODEN Braz, diremet eo ho tallentez. Va Breudeur ker, Doue eo ar mestr, mestr an holl, a entent chomm mestr, mestr da skei pe da rekompansi. A hent all, lagad an den na cíhell para, nemet var daou zu, daou gostez : dían neacíh pe dían traon. Mar par dían neacíh e ma en he venojen. Rak hor penn a zo krouet sounn. Mar sell dían neacíh e vo joa en hor cíha- loun, esperans en hor spered, bennoz Doue díhon heul da cíhortoz an Envou. Mar plegomp hor penn, petra gavomp ? Ar bed hag .NHO RED EO KARET JESUS-KRIST 373 er bed, netra hag a cíhell leunia, karga hon ene. Se- laouit : Salomon var he dron olifant... Tenna í ra euz an holl draou krouet, ar pez a cíhell. Díezhan ne vank nag aour, nag enor, na plijadur ha koulskoude, var fin he vuez, e lavare : ę Et vidi in omnibus vanitatem et afflictionem animi. Ľ Perak ! ó Rak : 1į E kever Doue ' zo eun eal, eal an teir walen. En he zourn e ma kalur venjansou an Env. Pa gostez he galur an diveradou a zisliv, a rent cíhouero, a ra pren- vedi holl draou an douar. 2į Kaloun an den a zo evel eur varriken didal. Taolit ebarz, e chomm atao goullo : didal eo. An tal, tal ar galoun, eo Doue. Beteg ma ve Doue ebars, e cíhoulen atao : Affer, affer : inquietum est cor nostrum donec re- quiescat in spe. ó Mez gant Doue da dal e ma leun, diocíh-tu. Ne ell kaout eurusded hebet e traou ar bed- ma. Eun den lakeat da Roue a ioa eurus, ken a velaz eur c'hleze stag gant eun neuden aziocíh he benn... Aziocíh hor penn ive, e ma kleze Damokles : falcíh an ankou. An den dall a ia gant ar venojen ; pa zounj nebeuta e stok he droad, e kuez en eun toull, eo diskaret : ne vel na mean na toull. Pecíher paour ! e maoud o vont : gortoz, eur mean a zo var da hent : mean ar cíhlenved ; eun toull : ar bez. Ního guelez ket, ne zonjes ket ennho, siouas ! .NHO 374 RED EO KARET JESUS-KRIST .NTO Ha pa ziguezi gant Doue e vo goullo da zaouarn pe gentocíh da zaouarn a vo leun a zizurziou. * * * Greomp guellocíh. Dalcíhomp mad mar domp mad. Mar domp fall, distroomp. Ra deuio Jesus-Krist dího kennerzi. Lavaromp díezhan : Ni gredo dího lezen atao, ni ho karo atao, ha goude hor maro, neuze, Hen a vezo hon rekom- pans : Ego ero, merces tua magna nimis. AMEN. ************ * FINVEZ * ************ .NPO TAOLEN Evit kaout, e berr, ar sarmoniou renket el levr-ma óóóóóó A Aliou eur persoun díhe barrisionis goude eur mission pe eur Jubile . . . . . . . . 339 Anna. ó Prezegen evit pardoun Santez Anna 'r Palud : ó Santez Anna 'zo bet jervicherez fidel da Zoue, ó eur pried karantezuz, ó eur vamm vad. . . . . 33 B Baradoz. ó Holl joaiou an douar níint nemet eur skeud deuz ar Baradoz ; ó er Baradoz, repozvan a spered, repozvan a galoun, repozvan a gorf. . . 263 Evit bennigen ar cíhleier. ó Ar cíhlocíh a zigas da zounj díheomp deuz ar pez a zo a vrasa en hor buez, epad ma reomp hon treuz er bed-ma ; ó ar cíhlocíh a zigas da zounj díheomp deuz ar pez a ell hor bleina varzu an eternite. . . . . . . . . 98 Evit bennigen ar mor. ó Ar mor a zo eur park- labour. Mez danjer a zo varnhan ; red mad eo kaout bag var eor ha stur, ha bennoz Doue ouspenn ; ó mez evit kaout bennoz Doue eo red poania díher meri- tout. . . . . . . . . . . . . . . . 84 Evit bennigen eur groas nevez, e fin eur mission : Christus heri, hodie et int súcula. . . . . . 102 .NHO 376 TAOLEN .NTO Evit bennigen hent ar groaz.ó Meur a hini ho deuz lakeat ho dourn díober an hent-se : Judas, Pilat, KaÔph, Herodez. ó Ho wenn díar re-ze, ' zo beo atao. Díezho daou cíher : treitour int e kever Doue, diskiant en ho cíhever ho-unan . . . . . . . . 92 Evit bennigen maean kenta iliz Karaes. ó Presta da Zoue, a zo prena leve. . . . . . . . 74 D Deveriou eur cíhristen. ó Buez eur cíhristen hen- velebet ouz buez eun tiek mad. . . . . . . . 366 G Guercíhes. ó Sarmoun ar Folgoat : ar Vercíhez a zo hor mamm, ó mes he galloud a zo brassocíh eget galloud holl mammou ar bed-ma. . . . . . . . . 3 Guercíhes. ó Sarmoun Itron-Varia 'r Porzou : Ar Vercíhez he deus digoret evidomp porz an Envou ha klozet dor an ifern, en eur rei díheomp en he mab ker eur Zalver karantezus, ó en eur ziskuez díheomp, dre skuer he buez, hent santel ar baradoz, ó en eur viret dre he skoazel gallouduz ne fallga- lounfemp ket, hed hor beach. . . . . . . . . 354 Guercíhes. ó Digor evit ober sarmoun ar Folgat e níeuz forz pe seurt pardoun, en enor da vamm Doue. . . 361 H Heur Zantel. ó E petra sounjal epad an heur zantel ? E komz Sant Paol : Jesus a voa deacíh, Jesus a zo hirio, Jesus a vezo varcíhoaz. . . . . . . . . . 336 .NHO TAOLEN 377 .NTO I Ifern. ó Eun ifern a zo, eun ifern a rank beza ; pe seurt poaniou a cíhouzanver, en ifern. . . . . . . 246 J Jesus, doktor an dud. ó Pa deu eun den da glask hon trei a du ganthan, tri cíhoulen da ober : piou ocíh hag a berz piou e teuit, ó pe seurt mennoz ho tigas, ó ha gouzout a rit-cíhoui mad, ar pez a glaskit deski díheomp. . . . . . . . . . . . . 324 K Karantez evit Jesus-Christ. ó Chomm heb karet Jesus-Krist a zo eun dreitouriach ingrat ha diga- loun ; ó eun dallentez diskiant ha diremed. . . . 369 Kaloun-Sakr. ó Kaloun Jesus, alcíhouez ar baradoz ; ó kaloun, Jesus kelennadurez an den ; ó kaloun, Jesus konsolation ar vuez. . . . . . . . . . 15 Konsekrasion iliz Hanvec. ó Er bed-ma, netra na garg hon ene ; buez an douar a dremen buhan. Aba- lamour da-ze, e rankomp klask buez an Eternite. An iliz eo ar skeul da dizout beteg ar vuez-se . . 77 Kontrision. ó Petra eo ar Gontrition, petra da ober evit he cíhaout ? . . . . . . . . . . . 272 L Leziregez e servich Doue. ó Petra eo beza lezireg e servich Doue ; ó pegen bras gwaleur eo. . . . 174 .NHO 378 TAOLEN .NTO M Mab prodig. ó Ar pecíher henvelebet ouz mab prodig aviel Sant Lucas. . . . . . . . . . . . 185 Maro. ó Mad eo sounjal er maro ; ó mad eo en em brepari díar maro ; ó mad eo gouzout petra eo ar maro. . . . . . . . . . . . . . . . 210 Mesventi. ó Ar vesventi a laz ar cíhorf, a laz an enor, a laz an ene hag a zo peun-kaoz euz gwaleur, er bed-ma hag er bed all. . . . . . . . . . . 180 Mission. ó Sarmoun evit digeri eur mission. ó Er bed- ma e maomp evit servicha Doue, ó hag evit hen ober ervad, ar berra, ar surra hent eo ober he vis- sion evit ar guella. . . . . . . . . . . 111 Morgousk e stad a becíhet. ó Skeul an ifern : ó Ar re ' zo var ar skeul-ze, ' zo pred díezho dihuna ; ó Arabat dale, rak peb dale a ve, var eun dro, beza dianaoudek, kaout disprijans, beza kemeret gant an dallentez. . . . . . . . . . . . . . 138 P Pap. ó Ar pap eo pastor an eneou ha porzier an Envou ; ó brezel a rear díhezan hag abalamour da-ze, e tleomp muiocíh he garet. . . . . . . . . . 105 Pecíhet marvel. ó Ar memez sarmoun gant an hini all, renket ha kempennet evit eur pardoun. . . . 345 Peden. ó Pegen red eo pedi ; ó pegen nerzus eo ar be- den ; ó perak hor pedennou a jom, ken aliez a veach, heb beza selaouet. . . . . . . . . . 307 .NHO TAOLEN 379 .NTO Perseverans. ó Red eo perseveri ; ó ouz petra en em ziwall evit hen ober ; ó petra da lakaat en implij evit dercíhel mad. . . . . . . . . . . . 299 Persoun. ó Evit troni eur persoun en he barrez nevez : ó petra e tle beza eur persoun evit he barrisionis : ó petra ' tle beza 'r barrisionis evit eur persoun. 63 Persoun. ó Sarmoun eur persoun en devez ma ze tro- net, díhe barrisionis nevez. . . . . . . . . 71 Poan. ó Sarmoun evit gouel Sant Per en ereou : Buez ar cíhristen a zo eur vuez a boan, abalamour ar boan eo ar mean diazez euz eur vuez santel, ar boan a la- ka disparti etre ar re zo da Zoue hag ar re ' zo dían drouk-spered, ó ar boan a laka purrocíh ar vertuz. . 55 Poan. ó Ar boan a zo digaset gant Doue var an douar evit kastiza 'r pecíhet, sounti 'r vertus, distaga 'r galoun deuz traou ar bed ha miret da ankounacíhaat an Env. . . . . . . . . . . . . . . . 363 R Relijion. ó Sarmon evit gouel sant Mark, mez a ell beza roet e peb leacíh hag evit pep sant : ó ar reli- jion a zo eun dra red ; ó digareziou ar re ' fell díezho beva heb relijion. . . . . . . . . . 23 Renk huel ar guir gristen. ó Eur zell var an den poezet ennhan he-unan ; ó eur zell var an den poezet er guel he nesa ; ó eur zell var an den poezet er guel a Zoue. . . . . . . . . . . . . 284 Sakramant an Aoter. ó A deu da renevezi hon nerz, ó hen laka da greski, ó hon laka da veza laouen. . 331 .NHO 380 TAOLEN .NTO Santelez. ó E rankomp beza sent. ó Digareziou ar bed : re boanius eo beva santelamant, ó Doue ' ro díin re nebeut a cíhrasou, ó re a zanjerou a gavan var hent ar vuez. . . . . . . . . . . . . 46 Silvidigez. ó Ar zilvidigez a zo eun dra red ; ó evit he ober e ranker poania ; piou evithi a gemer eur guir boan. . . . . . . . . . . . . . . 127 Silvidigez. ó Steuen evit sarmoun eur pardoun. ó E ranker beza sant ; ó penaoz anaout ha ni ' zo var an hent mad. . . . . . . . . . . . . . 42 T Trugarez an Aotrou Doue. ó Petra eo bet ha petra eo cíhoaz e kever ar pecíher Doue an tad, Doue ar mab ha Doue ar Spered-Glan. . . . . . . . . 192 V Varn. ó Sarmoun var ar varn general. Ar varn-ze ' vo enhi tri dra : eul leor splamm ha guirion, leor ar cíhoustiansou ; ó eur valanz heb abeg, balanz an Aviel ; ó eur zetans didruez, diremed, setans Jesus- Krist. . . . . . . . . . . . . . . . 228 * * * * * .NFO Brest, Moullerez ru ar Cíhastell, 4 End of the Project Gutenberg EBook of Sarmoniou an Aotrou Quere, by Jean Quťrť *** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SARMONIOU AN AOTROU QUERE *** ***** This file should be named 23685-8.txt or 23685-8.zip ***** This and all associated files of various formats will be found in: http://www.gutenberg.org/2/3/6/8/23685/ Produced by Alphonse Nandert and the FURCH project Updated editions will replace the previous one--the old editions will be renamed. Creating the works from public domain print editions means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. They may be modified and printed and given away--you may do practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. *** START: FULL LICENSE *** THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase "Project Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg-tm License (available with this file or online at http://gutenberg.org/license). Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is in the public domain in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country outside the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org 1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived from the public domain (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg-tm License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided that - You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." - You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm works. - You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. - You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg-tm works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread public domain works in creating the Project Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state's laws. The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered throughout numerous locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email [email protected]. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation's web site and official page at http://pglaf.org For additional contact information: Dr. Gregory B. Newby Chief Executive and Director [email protected] Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide spread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit http://pglaf.org While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works. Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our Web site which has the main PG search facility: http://www.gutenberg.org This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.