Rozmowa Pòlocha z Kaszëbą

The Project Gutenberg EBook of Rozmowa Pòlocha z Kaszëba, by Florian Ceynowa This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Rozmowa Pòlocha z Kaszëba Author: Florian Ceynowa Release Date: March 9, 2009 [EBook #28296] Language: Kashubian and Polish Character set encoding: UTF-8 *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ROZMOWA PÒLOCHA Z KASZËBA *** Produced by Zasoby Kaszubsko-Pomorskie/Nasze Kaszuby (http://www.naszekaszuby.pl), Project Rastko - Kashuby, Zoran Stefanovic, Jimmy O'Regan and the Online Distributed Proofreading Team at http://dp.rastko.net Rozmowa Pólocha s Kaszebą napjsąno przez s. p. Xędza Szmuka z Pucka, a do dreku pódąno przez Sena Wójkwójca ze Sławószena. Roku Panskjeho 1850. Dregje vedanje, s Krajobrazę Zemje Kaszebskje. V Śvjecu nad Vjsłą wu czarnoxężnjka J. Hauffe. 1865. Dobri żort Tinfa vort. Przesłovje Kaszebskje. Wójas, jak zdecheł. Polcamj recheł, Bó beł grocz. Z leforki rebackje. Rozmova Polaka s Kaszubą. Póloch. Zkąd Ti jesteś, Chłopje? Kaszeba. Jo jem z Kaszeb, Panje. Pól. Co to są te Kaszubi? Kasz. Panje, je to kroj wód Bóga zdovna wóbjecąni, krój svjęti, v chterim mleko o mjód płenje; a ledze, co v tim kraju mjeszkają, nazevają sę ledzamj vebrąnemj, póchódzącemj wód Jizraela dovneho. P. Ja słiszałem o vjelorakich Kaszubach. K. Jo, Panje; e moj wójc, co beł bógati, bó mjeł sztere wółe e sztere kónje, a mjeszkeł vjele lat v jedni vsi Kaszebski, dze beł przesężnim, narachóveł dwójakich: jedni są grebi, a dregi są Fein-Kaszebj. Grebi są ti, co njmają swójich przevjlejov, anje takieh łask wód Pana Boga, jakje mają Fein-Kaszebj, chterzi przez swóje męztwo,--co je napjsąne v xędze chronikorum Kaszebski, Tomje II. zeszece 30. na stronje 179, a to v te slova: Nom jich każe bjc, a vszetkieb wubjjeme--vjeczni sobje zaszczet wu całeho svjata zrobjle. Ztąd póvstało mjono nasze Każebj czele Kaszebj; e vjes, njedalek bójovjszcza leżąco, Sławószeno mu pó vjeczne czase naszę slavę głosec e słavą słenac; a nasz Xąże Svjatopełk, co pótenu tak wójoveł, jakbe cali svjat chceł pełknąc, zo to nąm nadeł rożne diploma, chtere jesz pódzisdzen leżą na roteszu Puckim, jako v stołecznim mjesce zemje Kaszebskje. Pódregje mąme me no sę sląne vszetkje te łaski, chtere mjele ni dovni naszi przodkovje; Abraham, Jizak, Jakub, Mojżesz e jinni. P. Moj Bracje;, jak vjdzę, to njbi coś do pravdi movjsz i fundamentalnie vivodzjsz; ale njemogłbiś mi granje vaszej zjemj opjsać. K. Panje, grance Kaszebskje są v móji głovje tak mócno veznaczone, że jich njgde zabec nimogę; e tak kóżde dzecko, co sę dziś na svjat rodzi, ju vjtro je polcę wukazeje. Grance Kaszebskje jidą, pócząvsze wód Gdąnska, starożetneho Gaza, górą Libanską, a pónaszemu górami Kólibskimj, bó me barzo rod kó dodajeme, prze mełim mórże Genezareckim, prze vjelgim morze Strzodzemnim, półacenje mare mediterraneum zvąnim, co leżi mjedze zemjamj Preską, Reską, Szvecką, Dunską e Pómórską, jasz do Wusco Slepskjeho e dali rzeką, do njeho vpodającą; a vrocają puszczą Jizraëlską, pónaszemu Tuchólska, nad granicą Filistinską czele krziżacką, bó ten naród beł krziżę dlo Kaszebov, prze Samariji, to je Marienburgu dzisejszim czele zemj Malbórski do Gdąnska. P. Ale, moj Bracje, ja słiszałem, że Kaszubj po urodzenju dzjevjęc dnj są slepimj; vjęc to musj bić grubi narod, vcale do Polakov njepodobni i vątpję, czili do pravdzivego człovjeka. K. Moj Panje, jo jem wó tim njeczeł, anje jem vjedzeł. Ale dajme, przepusceme, że Kaszebj pó wurodzenju dzevjne dnjov są slepemj ale kje wonj dzesąteho dnja przezdrżą, tej wónj tesz e przez dębovą deskę vjdzą, a zos Pólosze abo Mazurze, chóc zaros prze wurodzenju przezdrzą, to jednak pótemu przez całe żece są slepemj. P. Kochani Bracje, ja słiszałem vjele o Kaszubach i jich kraju, jednakovoż jich początku dovodzjè njemogę; gdiż rożni różnje o njch povjadają, i njevjem, komu z njeh mam vjerzić. K. Panje kóchani, kje jo co rzekę, to ju vjerze jak pjsmovj, bò Kaszeba, kje wón provdę godo, żodną mjarą łgac njmoże. Provda, że Kaszebj njegodają ze storech szpargałov bò sę v storech papjorarch, xęgach, cobe jim na vekozanje jich pòczątku służele, njekòchają. Ale te, co wónj mjele, muzseł kòżdi vjarogòdni przesężni jedneho veznaczoneho doja do głovneho mjasta Pucka przenjese; a zebravsze vszetkje pjsma wòd Jadama jasz do wòbjabjenjo svjęteho Jana, wulożele wònj je v jednę xęgę e kozale ją drekovac e dale ji nazvę „Biblejo.“ A tak vedrekovavsze jednę xążkę z nech storech szpargalov, zalepjle wònj sobje tu temj pòdezas ne vjelgje zeme, wò chteri jesz njejeden z nas czeł, pòkażone wòkna. P. Ale, moj Bracje, jużeś też teraz skłamał, povjadając, że Kaszubj mjeli stare papjeri, bo starodavnj na tablicach lub skórze pjsali. K. Moj Panje, jo meszlę, że jo jem provdę pòvjedzeł, bò Kaszeba njm sę rodzi, to ju mo gòtova kòszelę; a dze je plotnjano kòszela, tę muszą bec s czasę szotore, a ze szotor robją v Kaszebach papjor, dlo teho muszeł bec rechli papjor jak toblece abo skora. Skorę pòtrzebują ledze na skòrznje, do sli e tę dali, a toblece le do karczmę abo dlo dzeci do szkòłe. A jakle jo, moj wòjc, meho wòjca--wòjca wòjc pamjętac mògłe e możeme, to vjedno szotornjce do papjernj szotore skupjale, e to beł vjelgi handel v Kaszebach. Jo pòzvolaję no to, że v Pòlsce na skórach e toblecach pjsale e pjszą, bò tę mjele e mają vjele bedła e drzeva, a przez to vjele skor e toblec; ale wu nas je vjele lne e szotor, a ztąd e vjele papjore. P. Moj Bracje, jak ja słiszę, to Ti Kaszubov vistavjasz na vjelkich ludzj; albovjem, kjedi onj Bibliją vidali, to musjeli albo apostołamj albo coś nad apostołi bić. Zaczim i to, co v njej czitami, musjało sję nje v Palestinje, ale v Kaszubach stać. K. Moj Panje, jo jem sę wuczeł dosc vesokje szkòłe e mjeł jem szkolneho, co liczeł przez setmedzesęt lat e vjele mog pamjętac; a ten mje pòvjodel, że pòłacenje Palestina zovje sę pònaszemu Kaszebe. P. Ęj, moj Bracje, twoje Kaszubi są Palestiną! Pokaż mj też jednę vjoskę podobną do Palestinskich; a zaraz Cj uvjerzę. K. Cho, cho! moj Panje, kò nje jednę vjes, ale jo Vąm pòkozoł e pòkożę mjasta, mjasteczka, mòrza, jezora, gore, rzeki, puszcze e całe kraje, zgòła vszetko, co kje wuczejece - chebabe jesce njeżevi bele - muszice sę Pòlocha veprzesic, a wòstac Fein-Kaszebą. P. Moj Bracje, povjedź mj też; gdzje bił Raj? Boć pevno v Palestinje. K. Moj Panje, Roj beł e je v Kaszebach, tę dze sę sztere rzeki schòdzą; ale szkòda, że do njeho teros njmożeme dąnc anje dopłenąc, tak vłosnje, jak Vpąn do swòjeho raju njmożesz; a kjebe jes tę procę pòdją, lo jo le gvesno rzec mògę, żebe jes do nasze zemje zaszed, zkądbe jes potemu njevjedzeł, dze sę wudac, bò do Raju je ju teros cęszko trafjc, chebabe do Kaszeb sę chcało. P. Moj kochani Kaszuba, povjedź mj też, gdzje na vaszej zjemj są ove puszcze, przez które Jizraëlicj przecbodzjli i v ktorich sję 40 lat bavjli? K. Tak, moj Panje, mòji przodkovje bele na puszczi, chtero sę nazeva Charavia pòłacenje, a teros ją Kaszebj zovją v rożnech mjescach rożnje, ale głovną częsc jednak perzinkę z łacinska Karvją czele Karvjanskim-błotę. Tu wònj łazele szterdzesce lat. P. Ej, moj Bracje, ja vjem, że to błoto jest małe; może tilko ma czteri mjle dlugoścj i półmjli szirokoścj. K. Mój kochiani Panje, ta puszczo zoczino sę wod czervonjeho mórza, co sę nazevo pólacenje mare recens, a pónaszemu zatoką Frigską; a to dlo teho, że tu nad tą wódą bela Frigijo, provincijo Perziji czele zemju Preskje, e cignje sę vnet pjaszczestemj brzegamj, vnet wurodzajnemj kępamj, vnet trovnemj albo torfovemj błotamj prze mełim mórze Genezareckim e vjegim mórze Balteckim jasz do jezora Zarnovskjeho, lacus Piasnensis. Do Mełeho mórza vpodo rzeka Jordan, co sę pónaszemu Plutnjcą zovje; a to dlo teho, że tu lud Póganski e Żedovski wósteł wód grzechov wóplokąni. Oj, kjebełe Vpąn naszę storą mapę czele landkortę, na chteri krajobroz całe nasze zemje sę znajdeje, vjdzeł; jak wónj to szle przez tę puszcze, kje na nj jesz vjelgje lase e wódę beło, tobe Vpąn sę njepomału zdzevjeł: bó wónj to tu, to tę, to donąd, to nazod, jak ręki łazele. Kó tej jesz żodne drogi, anje ros stegne pódceve tę njebeło. Dlo teho njmożeme sę dzevjc, że to tak długo derovało, bó wónj tesz rzasę e dobrze sę na nj mjele, kje jim le głod njedokuczeł. Vjele mjesc, przez chtere wónj przechódzele, jesz pódzisdzen wód jich szczesco abo njeszczesco swóje mjona mają, tak v Wólivje pósodale wónj jesz wólivę, ale v Kólibkach bele wónj ju tak zmęczoni, że sę le kólibale e muszele sę na posiłk do Copote copnąc. V Grabovce narznęle wónj sobje grabovech kijov e palec, ale mjmo teho v Chilonj ju vjele jich sę le tak chileło, a prze Cesovj muszeł jeden dregjeho dali cesnąc. Pótemu przeszle wónj do błota Zamóstneho, dze sę mjele drobkę lepj, bó tu natrafjle vjele pasturzi, co dobetk pasle e njemógąc naszim przodkom stavjc wóporę jich dobrze póczestovale e jim móst przez rzekę zbudovale, abe sę tech njeproszonech gósci jak norechli ze sve vede pózbec. Ztąd póvzę vjes Móste e to całe błoto swóje mjono. Dali szle wónj przez kępę Pucką e Svorzevską dlo błota Karvjanskjeho; nawóstatku trafjle wónj do Jericho, pónaszemu Cechócena, a to dlo teho je tak przezvale, bó tu sę barzo ceszele. Wuceszoni njedale wónj sobje czase, abe przez rzekę ku Jerozolemje móst vestavjle, le redale; zkąd rzeka e vjes Reda swóje mjono vzęłe. A że coros barżi mjesce płacze smjech zajmóveł, pókazeje vjes Smjechova. Jesz jo Vpane co vjci póvjim. Kje Mojżesz vesłel wórędovnjkov, cobe sę vevjadovale wó zemj wóbjecani, tej jich zdradzele. No tę to pamjątkę wuzdrzisz Vpan porę kot, prze ti puszczi vestavjonech, co sę nazevają Zdrada. Meho wójca wójc mje póvjodeł, że jeho wójc jesz pamjęteł jeden vądoł Jizraëlski njedalek tech zabudovan. Abe ta pomjątka njgde njevegasła, vestavjono tu chalupę, chtero pódziszdzen wód vszetkich jinszech checzi stoji wóddolono, bó v nj mjeszkają ledze, co le njeba szukają. P. Póvjedź mj tez na której górze jest u vas Mojżesz pochovani? K. Panje, wu nas je pó gorach vjele grobov Jizraëlskich, mjedze chteremj możeże tesz je grob Mojżesza. Jeszle Vpąn wjesz, na chteri gorze v Palestinje Możesz leżi, to mje wukaże, a jo tesz pókożę na chteri wu nas. Ale naszi przodkovje nąm to do vjadomósce podałe, że sami njevjedzele, dze jeho anjołovje zanjesle. P. A słuchajże, moj kochani, gdzje sję też Christus urodził? Vszakże pravda, że v Bettlehem. K. Provda, Panje, v Bettlehem Hebrajskim, a Kaszubskim Betovje. Bó Bettlehem nazevo sę pónaszemu, jak me vjernje przekłodome, Betowo; a tę wón sę wurodzeł. P. A Pjoter, apostoł, zkąd bił rodem? K. Wód morza z Kreszvjce, chteroto vjes rebacko jesz pódziszdzen sę tim chełpj. P. A Paveł zkąd? K. Z Bolszeva, bó tę beła tej bóżnjca Żedovsko, a won beł jich noveższim szkolnim. P. Moj kochani, pamjętam, żeś ta bardzo zachwalił stołeczne mjasto Kaszub; povjedź mj też, zkąd ma sve słavne jimiję? K. Ho, moj Panje, wó timbe trzeba vjele gadac, ale jo to krotko póvjem. Kjej Pjoter łovjeł rebe na mórze, tej przeszed Kristus e rzek do njeho: Pjotrze puc za mną, e to do trzece rize póvtorzeł; a ztąd to mjasto dostało mjono Puck, chterebo przed tim njmjało. A pó njechterim czase, jak ju beło znacznim mjastę, beła v njm akciza czele czło, prze chterim sędzęł Matteusz, evanjelista, człovjek dosc pjsmjenni, co jeho sobje Kristus za wucznja przebreł, jak mądre v naszim storim wópjsanju. A że to czło czele col sę głovnje prze brąmje ku pełnjovi wódbjerało, dosta ztąd jedna vjes, bleze leżąco, mjono Celbowo. P. Pravda, że słavne są Kaszubi, kjedi apostołov vidałi. K. O jo, Panje, njetelko vse e mjasta, ale navet pustkóvjo nom njejedneho apóstoła vedałe. Moj Panje, czase dobre wódmjenjają sę często v złe; a jednak e bele e są ledze, co dobre czase pamjętają: tak e mjasta zamjenjają sę njeros na vse. Jak stori ledze póvjodają, belo przed tim wu nas vjele mjast, co teros są vsamj, bo dze przed tim stojeł kóscoł, tę teros często stoją kószare, a dze przed tim beł jaki pałac abo dwor. tę teros je chałupka wógrodnjczo. Tak pód mcho wójca checzamj bele e są sklepe e kóretorze, co provadzą vje Bog dze. Z te przeczene muszeł tu przed vjele lati bec jaki vspanjali ząmk. Ale chóc sę mjasteczka e mjasta ve vse wódmjenjają, to jednak sveho mjona njgde njetracą. Tak jobe mog Vpane vjele mjast pókazac, co teros są vsamj, a jednak mają nazvjtka mjast nech dovnech. Ale wó tim ju gvesno je dosc. P. Moj Bracje, povjedź mj też, gdzje jest ta puszcza, v której zostavał Christus? K. Moj Panje, jo sę dolebog na mapach czele krajobrazach dobrze njeznaję; ale gvesno mdze Vpąn lepj vjedzeł, dze są puszcze Vałdovskje, a tę Kristus wóstoveł. P. A vjęcéj mjast już njemasz? K. Pan gvesno njeros z evanjelije czeł, że wumarłeho njesle z Naim. chtereho Kristus vskrzeseł; a to mjasteczko je, teros chócle vsą, wu nas e nazevo sę pónaszemu Nanc. Bleze mórza je Genezaret, co pónaszemu nazevo st; Gnjeżdzewo. Kó jednak muszeł Genezaret bec bleze mórza, bó mąme v pjsmje, że Kristns chódzeł prze morze Genezareckim. Dlo tebo Vpąn jesz pódzisdzen njedalek naszeho Gnjeżdzeva vjdzisz morze, zazveczoj Mełim zvąne. Vjesz tesz Vpąn dobrze, że v novi Jerozolemje je Kristus wumęczoni. Ta Jerozolema je wu nas, v naszech Kaszebarh, e nazevo sę teros Vejheropolis, Vejherovo abo Novemjasto. Jeszle sę Vpąn chcesz wó provdze przekónac, to tej le tę jidze, a wuzdrzisz nę słovną bramę, wógrod Jecemanski czele wógrojc, rzekę Cedron, dom Annasza e Kaifasza, nę smrodlevą pjvnjcę, Piłota e Heroda pałace, nen słovni rotesz, także drogę, chterą Kristus s krziżę szed na gore kalvariską, dze jeho wukrziżovale, e grob, v chteri jcha zlożele.--Kjebe jes Vpąn do teho mjasta przeszed, tohe chóc nomjesze dzecko, co te dobrze pó gorach łazec wumjeje, Vąm to vszetko pókozało. Jednak mje teros Vpąn wuvjerzisz. P. A Rzim jest daleko od vas? K. Ale dosc dalek, bó Rzim nazevo sę pónaszemu Pjotrowo czele Pjotrogarda (Petersburg) pó Pjotrze; abo, jak njejedni z Remje chcą, Remjo, co leżi njedalek wód trakte ze Gdąnska do Jerozoleme. P. A Kartagina, gdzje też jest? K. Kartagina nazevo sę pónaszemu Kópenhoga, mjasto jesz pódzisdzen vjelgi handel provadzące Njechterzi mjeszkance Kortoszena, wuvożają Kortoszeno za Kartaginę, co leżi njedalek Zarnovca, bleze gor Korlekóvskich. V ton sam spósob meszlą Svorzevjanj, że dovno Samarijo je Svorzewo. Ale jak vjeme, pójedinczi ledze mógą sę bardzo letko melec. Jesz jednę rzecz to Vpane póvjem. Kó doch Vpąn wumjeje półacenje. Je wu nas njedalek Jerozoleme czele Novehomjasta no mjesce, wó chterim mąme: Stetit Jezus in loco campestri. To mjesce nazevo sę teros Kąpjno; e jesz dzisdzen kóżdi przechódząci tę vstąpj, abo dlo wugaszenjo pragnjączki, abo na nocleg, abo tesz na jaka rozrivkę. Na tim molu e Jezus, jak szed do Jerozoleme ze Slawószena przez Bóżąstopkę, chterą mjedze Mechóvą a Pjosznjcą v kamjenjn vecesnjoną vjdzime, staną.-- Ale teros, Mósce Dobrodzeju, jo tesz sę zapitaję. Póvjedz mje Vpąn, jaką móvą apóstołovje godale, jak na njuh svjęti Duch zestąpjeł? P. Moj Bracje, ja miślę, ze rożnemj jęzikamj, bo tak mami z davnich vjeścj. K. Ho nje, moj Panje! Jo vjem, że le jedną móvą godale. P. Przecjeż nje po Kaszubsku! K. Vłosnje tak; bó to je móva!--Żebe jes ją Vpan zneł, to zarzekaję sę, żebe jes beł apóstołę, bó v ti jedni móvje zavjerają sę vszetkje jinne, tę je Pólsko, Serbsko, Czesko, Resko, Presko, Letevsko, Mjemjecko, Szvecko, Dunsko, Ęgjelsko, Francesko, Łacinsko, Grecko, Hebrajsko jednim słovę, vszelkje móve; a z tech zrobjeł Pan Bog jednę godkę e nazveł ją Kaszebską; ale wużeczeł je le tim, co są te gódnosce vort. P. Moj Bracje, móv mi przinajmnjej kilka słov czisto Kaszubskich. K. Nekó pójle Vasc sa a mdzema doch drobkę korbała. P. Moj Bracje, tego ja njerozumjem. K. Kó teras Vpąn vjdzisz, jako to snożo móva. jakje to pyszne, vebórne słova. Cobe jes Vpon deł, żebe jes ją wumjeł? P. A cobi trzeba uczinjć, żebi sję tego jęzika nauczić? K. Wóstac Fein-Kaszebą. P. Ale jakrżebi to trzeba zrobjć? K. Kó tobe nolepj tak szło. Vpąn pudze ze mną do stołeczneho mjasta Pucka; a jo tę za Vpanę vnjosę instanciją, abe Vpana przejęle. P. A któż to przymuje? K. Noveższo rada Kaszebsko, co sę na rotesz cotidzen schódzi w v starosvjeckim wubjorze Ją musisz Vpąn wó przejęce do tak znaczneho wóbevatelstva prosec. Pótemu kozą ti przełożoni Kaszeb vjęlgą xęgę Kaszebską przenjesc e Pana mjono e przezvjstko zapjsac; a tej dadzą trębje e strzelac na vivat; nawóstatku pórpovadzą wónj Vpana do vęgorza, co leżi na lencuchu wurzeszoni e codzen dva kórce słode póżero e beczkę pjva vepijo. Jak to vszetko sę wódpravj, tej mdzesz Vpąn Fein-Kaszebą. P. A trzeba od tego płacjć? K. Rada noveższo njck njebjerze; ale wód wóle kóżdeho zależi, cze chce co na wutrzimanje vęgórza dac, a przevileje gvesno rechli wódbjerze. P. A moje dzjecj będą także Kaszubamj? K. A to vej! Kó kje me Vpana nobilejeme, to przez to samo e dzece sę nobileją. P. Jakże, moj Kochani, będzje s jęzikjem? K. Muszisz sobje, Vpąn, trzemać Kaszebskjeho szkolneho, a wón Vpana vnet przekabaczi. P. Ale, moj Kochani, njemjalbim jakjéj nagani v Polsce za to, żem Kaszubą został. K. Broń Boże, kó to je jak novjkszi zaszczet, chteri sobje ju dovno Pólosze żeczele, ale jim naszi przodkovje vjnlgje trudnosce robjle, wósoblevje Sobjesłav, Mszczugovje e Svjatopełk; a pótemu Krziżoce,, zmjarzło znija przez njch samech vegrząno, a nawóstatku jinszi Mjemcovje. Mimo teho są wu nas jesz yjedno Pólosze; a zos v Pólsce vjele takich Vpąn nalezesz, co mają swój indigenat z Kaszeb, e tech jak norechli na vjelgich panov szekują e jim gvjozde dają. P. Co? To i Kaszubj mogą gvjazdi nosjć? K. Kó gvesno, bó to je vłosnje nasz herb. Me vszetce mjeszkome abo pód cemna gvjozdą abo pód jasnim xężecę. P. Mjasto stołeczne, co ma za herb? K. Wóno mo lva a łososa, co wóznoczo móc na lądze e na mórze. P. Ale, ale! moj Bracje, jeszcze jedno povjnjenem vjedzjeć. Gdibi mnje sję kto zapitał: Kto zrodzjł pjérvszego Kaszubę. Bo to biva, że ten zrodzjł ovego, a ov zrodzjł onego; ale kto zrodzjł Kaszubę? Możebi mj kto povjedzjał, że djabeł; dopjerobim mjał sję do vikręcanja. A co jeszcze gorsza, gdibi mj dokładnje to dovjodł, tobim sję njemało zavstidzjł, żem sję dał Kaszubje oszukać. K. Moj Kochani Panje, muszi ten reno vstac e pózde jic spac, chto chce Kaszebę wószekac. Ale zo to tesz mo Kaszeba v swóji noterze to dobre, że njgde njewószekujo, le provdą a Bógę jidze. Jeszle chto Vpane póvje, że czort przeklęti Kaszebę zrodzeł, to vjerze mje Vpąn, jak jem pódcevi Kaszeba, że ten z djobła godo. To je provda, że czort przeklęti njeżeczi czlovjekovj szszesco, e dlo teho jemu sę decht vjedno przcivjo, wósoblevje dobremu Kaszebje. Krotko a vęzłovato takjemu bluznjerce tej rzecze, że póczątk Kaszebov je ten: Jich wójcamj są senovje Bózki a jich matkamj corki leckje. Czort njeje senę Bózkim anje peszną corką lecką; tim spósobę Kaszebj anje wód djobła anje jeho macoche njepóchódzą, le wód Boga. P. Ale jakże to Bog Kaszubę zrodzjł? K. Wóto tak, jak Abraham Jizaka, a Jizak Jakuba e jinech. P. Bili cj także Kaszubamj? K. Abo jinaczi! A jesz jedni z nostarszerch, jak jem ju póvjedzeł. P. Czi onj także na ratuszu Puckim sve diplomi odebrali? K. Nje, wónj diplomov njewótrzimale, bó sę v tim kraju rodzele. P. Ale, moj Bracje, ja sliszalem przecjvnje, że Kaszubj mjeli ukrziżovac Christusa i że onj vlasnje bili cj, ktorzi mu taką zełżivą śmjerć zadali. Pravdaż to? K. Moj Panje, żebe jeho złi czlovjek njebeł vedeł, tobe jeho złi ledze njebele męczele e njewukrziżovale; e bełbe wón tech rąk wuszed. Ale jak to sę rzecze: dostać sę le v mrovjszcze, a vnet ful mrovk. Provda, że to bele Kaszebj, ale grebi, co njmają wósvjecenjo, co żeja bez przevilejov. P. A gdzje sję Judasz narodzjł? Czili nje v Kaszubach? K. Kó jo, ale v grebceh, vłosnje v jich giovnim mjesce Kóscerzenje. P. To pevnje ztamtąd musjeli bić i krziżovnjci Christusa? K. Albo to nje. Vpąn vjesz, że Judasz, kjej pószed do Pana Jezusa do wógrojca, tej se sobą zabreł vjelgą grepę lede, a to tę z tech bórov wód Kóscerzena e Chójnjc. Jch możę Vpon letko pó tvorzi e stroju póznac; bó wu nas anje wąsov anje długich sukjen anje pasov njenoszą anje nas tu Łeczokamj njeprzezevają jak jich, co przed lati vjedno łeczokóve chódoki nosele. P. Vszakże mj sję zdaje, że to jest lud chrześcijański i bardzo pobożni. K. Vpąn provdę godosz, bó wónj ve vszetkim sveho naczelnjka Judasza nasladeją, chteri vłosnje tak zrobjeł, jak Pana Jezusa zaprzedeł. Wón wódnjos pjenjądze do kóscoła e żałoveł za grzeche, że zdradzał krev njevjnną; a wónj zos żałeją, że njevjnneho wumęczele. Mjele apostolovje do czenjenjo, njszle jich navrocele e njejeden tę swóje żece straceł. P. Ale moj Bracje. jakże Ti możesz ludzj obmavjać i jich vinovać, kjedi njevjesz dokładnje o jich vistępku. Albo Ti vjesz zapevnje, że Borovjci wukrziżovali Christusa. K. Moj Panje, jo njgde njegodaję, kje jo co decht gvesno njevjem; ale wó czim jo jem przekonani, to jo póvjodaję. Tak jo jem ros, będąc v tętejszech stronach, z vłosne tętejszeho szkolneho gębę czeł, kje wón sę v móji przetomnosci zapiteł: Chto wukrziźovei Kristusa? Jasz tu jeden z nostarszech e nowuczenszech szkólokov vstaje e wódpóvjodo: Naszi przodkovje. Na co szkolni wódrzek: barzo dobrze. Tak mje sę vedaje, że to muszi bec provda.-- P. A u vas jak ucżą? Kto ukrziżovała Chrstusa? K. Żedze; a pó Żedach cesle. Ale Żedze krziżovale celestneho; a cesle je drzevjaneho. P. Moj Bracje, mamej jeszcze jedno pitanje, ale cjeho do ucha: Povjedź mj też tak szczerze z Kaszubska, jak rozumjsz: Czili vszisci Fein-Kaszubj są poczcivj ludzje i czili sję można na njeh spuścjć i jich poczcivoścj ufac.-- K. (pód nosę) Dajgo djobe, jak wón mje teros zajacheł, co sę njemdę mog vevjchlac, bó doch Póloch schitrzeł e mje wuchvoceł--ale ju muszę, bó jidze wó moj pódcevi charakter. (glosno) Nje kóżdi Fein Kaszeba je pódcevi. To je wósoblevszi dor wód Pana Bóga. Bó jedni Kaszebj są pódcevi z przerodzenjo; a ti są z pókolenjo Jaffeta: jinni wuczą sę ba pódcevemj, a ti są z pókolenjo Sema; a jesz jinszi, provdę veznac muszę, chóc s bólescą serca, są szelmamj z notere, a ti są z pókolenjo Chama. E ti to vłosnje są, wó chterech Kristus rzek: Njech rostą jasz do żnjva, a pótemu jich spolę. O gdebe wón jich ju dziś spoleł, bó nąm dobrim Kaszebąm le vstid e sromotę robją.--P. A są też vszisci Fein-Kaszebj vjernimj?--K, (pód nosę). Vej ju zos knepel v drodze, njech czort spoli. (głosno). To provda, mój Panje, że ti, co wód Chama póchódza, znjvją, dze njeseles, bjerzą, dze njck njepółożele.-- P. Teraz, moj Kochani, o Kaszubach już dosić vjem i chcę sę do jutra nad tim dobrze zastanovjć, co na prziszłośé mj vipada zrobjć.--K. Jo no to zezvolają, ale na dzisejsze póżegnanje: njebędze Vpąn taki e zażima tobaki, bó dobro tobaczka wód pana Macka!--P. A gdzje pan Macjek?--K. V Lębórgu na rogu.--P. Chvała Panu Bogu! End of Project Gutenberg's Rozmowa Pòlocha z Kaszëba, by Florian Ceynowa *** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ROZMOWA PÒLOCHA Z KASZËBA *** ***** This file should be named 28296-0.txt or 28296-0.zip ***** This and all associated files of various formats will be found in: http://www.gutenberg.org/2/8/2/9/28296/ Produced by Zasoby Kaszubsko-Pomorskie/Nasze Kaszuby (http://www.naszekaszuby.pl), Project Rastko - Kashuby, Zoran Stefanovic, Jimmy O'Regan and the Online Distributed Proofreading Team at http://dp.rastko.net Updated editions will replace the previous one--the old editions will be renamed. Creating the works from public domain print editions means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. They may be modified and printed and given away--you may do practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. *** START: FULL LICENSE *** THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase "Project Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg-tm License (available with this file or online at http://gutenberg.org/license). Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is in the public domain in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country outside the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org 1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived from the public domain (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg-tm License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided that - You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." - You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm works. - You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. - You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg-tm works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread public domain works in creating the Project Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state's laws. The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered throughout numerous locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email [email protected]. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation's web site and official page at http://pglaf.org For additional contact information: Dr. Gregory B. Newby Chief Executive and Director [email protected] Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide spread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit http://pglaf.org While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works. Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our Web site which has the main PG search facility: http://www.gutenberg.org This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.